Kolor moczu – jaka barwa moczu oznacza chorobę?

Jaki jest prawidłowy kolor moczu?

Mocz to płyn o charakterystycznym kolorze oraz zapachu. Głównym jego składnikiem jest woda, pozostałe elementy to produkty przemiany materii szkodliwe dla organizmu. Zupełnie niewielką ilość stanowią sole mineralne oraz barwniki żółciowe (to one odpowiedzialne są za kolor, zapach i smak). Fizjologia mówi o słomkowej barwie moczu, w rzeczywistości może być jasnożółty lub ciemnożółty, a pomarańczowy kolor moczu może przybierać mocz poranny. Taki kolor nie oznacza choroby. Kiedy więc powinniśmy się niepokoić zmianą barwy?

Fizjologia mówi o słomkowej barwie moczu, w rzeczywistości może ona być jasnożółta, a nawet ciemnożółta i nie oznacza choroby. Kiedy więc powinniśmy się niepokoić zmianą barwy?

Jeśli zostanie zauważona zmiana koloru moczu, nie należy od razu wpadać w panikę. Najczęstszą przyczyną są produkty spożywcze zawierające barwniki, a także warzywa lub owoce, które posiadają substancje naturalne barwiące mocz. Kolejnym czynnikiem są przyjmowane leki.

Przeczytaj też: Krew w moczu u mężczyzn

Warto więc przed wizytą u lekarza zaobserwować jak zmienia się barwa, konsystencja i zapach moczu.

• Jak długo trwa zmiana barwy moczu?
• Czy każdego dnia intensywność zabarwienia moczu jest jednakowa?
• Czy jest krew w moczu?
• Czy jest śluz z moczu? Czy mocz jest mętny?
• Czy zmienił się zapach moczu (nieprzyjemny, dziwny)?
• Czy mocz oddawany jest częściej lub rzadziej, czy występuje parcie na mocz, szczypanie, pieczenie w cewce moczowej i ból pęcherza wyczuwalny w okolicy nadłonowej?
• Ile płynów zostało spożytych w ciągu doby, jak wyglądały nasze ostatnie posiłki, jakie leki były przyjmowane.

Przeczytaj też: Nieprzyjemny zapach moczu – przyczyny

Choroby nerek – najczęstsze przyczyny zmiany koloru moczu

Może się zdarzyć tak, że jako pierwsza zostanie zauważona zmiana zabarwienia skóry, twardówek (białek) oczu lub błon śluzowych, a dopiero później zmiana barwy moczu lub kału. Nie należy bagatelizować tego stanu, gdyż mogą być to objawy żółtaczki. Skóra chorego z żółtaczką hemolityczną przyjmuje odcień blado-żółty, mocz jest bardzo jasny, odbarwiony, a stolec ma ciemne zabarwienie. Jeśli zażółconym powłokom skórnym towarzyszy ciemny mocz i bardzo jasny kał – sugeruje to żółtaczkę pozawątrobową (mechaniczną). Chorzy skarżą się na uporczywy świąd skóry, nasilający się w warunkach komfortu cieplnego (po położeniu się do łóżka). Żółtaczce wątrobowej towarzyszy prawidłowa barwa moczu.

Zobacz również: Badanie ogólne moczu – jak odczytać wyniki?

Najczęstsze choroby i dolegliwości oraz inne przyczyny wywołujące zmianę barwy moczu:

• skazy krwotoczne,
• choroby nerek – zmiany zapalne oraz zwyrodnieniowe kłębuszków nerkowych – (ostre i przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych) zapalenia naczyń nerkowych (angiopatie) oraz zapalenia tkanki śródmiąższowej, zmiany nowotworowe – rak nerki, rak prostaty oraz urazy nerek,
• ostre zapalenie pęcherza moczowego i rak pęcherza moczowego,
• kamica układu moczowego,
• domieszka krwi miesiączkowej,
• gorączka (w tym przypadku może pojawiać się także białko w moczu),
• intensywny wysiłek fizyczny,
• wirusowe zapalenia wątroby, marskość wątroby oraz rak,
• żółtaczka.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza krew w moczu u dziecka?

Mocz ciemnożółty i pomarańczowy

Jasny mocz (jasnożółty, przezroczysty) zwykle nie jest oznaką choroby. Bardzo jasna barwa moczu świadczy jedynie dużej ilości przyjmowanych płynów, co w konsekwencji powoduje rozcieńczenie moczu i jego jasny kolor. Jest to zatem sytuacja fizjologiczna.

Jeśli natomiast zmianie barwy moczu towarzyszy jego częste oddawanie (poliuria) oraz polidypsja (zwiększone pragnienie), mogą być to objawy moczówki prostej – choroby, w której upośledzone jest zagęszczanie moczu. Sytuacja ta wymaga leczenia endokrynologicznego. Objawem chorobowym może być także nykturia – jest to wzmożone oddawanie moczu w nocy. Kolor może być wówczas także zmieniony.

Przyczyną częstego oddawania moczu jest cukrzyca. W wyniku zaburzeń gospodarki węglowodanowej i hiperglikemii (podwyższonego poziomu glukozy we krwi) dochodzi do polidypsji i poliurii – co w konsekwencji prowadzi do wydalania dużej ilości jasnożółtego, rozcieńczonego moczu. Jeśli sytuacji tej towarzyszy niewytłumaczalny spadek masy ciała u dziecka, w pierwszej kolejności należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku cukrzycy typu 1. W badaniach obecny jest cukier w moczu.

Mocz ciemnożółty, bursztynowy – w wyniku małej ilości spożywanych płynów dochodzi do odwodnienia organizmu i oszczędzania wody. W związku z tym nerki resorbują wodę do krwiobiegu, a mocz staje się bardzo zagęszczony, przyjmując barwę ciemnożółtą.

Mocz pomarańczowy – spowodowany stosowaniem środków przeczyszczających, witamin z grupy B, lub karotenu.

To też może Cię zainteresować: pH moczu – co oznacza zasadowy i kwaśny odczyn moczu?

Czerwony mocz i krew w moczu

Mocz czerwony, mocz różowy, mocz brunatny – często ma związek z dietą. Czerwony kolor moczu czy fioletowy mocz można zauważyć po buraczkach, jeżynach, jagodach, słodyczach, rabarbarze. Mocz o dziwnym kolorze może pojawić się po barwnikach zawartych w żywności. Mocz po lekach także może zmienić kolor. Warto tu wymienić takie preparaty jak: ryfampicyna, fenytoina, azatiopryna, deferoksamina.

Nie należy zapominać o uszkodzeniach mechanicznych układu moczowego, (np. uszkodzenie moczowodu złogiem, w przebiegu kamicy nerkowej), zapaleniu pęcherza moczowego, chorób zapalnych nerek – zakażenie bakterią z grupy Serratia, guz Willmsa, rak nerki, rak prostaty). Choroby te mogą prowadzić do krwinkomoczu (kiedy ilość erytrocytów w moczu, w polu widzenia oglądanym pod powiększeniem 400-krotnym nie przekracza 5) lub krwiomoczu (kiedy ilość krwi w 1 l moczu wynosi 0,5 ml i powoduje zmianę barwy moczu widoczną gołym okiem). Najczęstszą przyczyną krwi w moczu są stany zapalnie układu moczowego, np. ostre zapalenie pęcherza moczowego.

Zobacz też: Objawy zakażenia układu moczowego

Brązowy mocz

Wydalanie hemoglobiny, mioglobiny – ich obecność świadczyć może o poważnej chorobie. Jej obecność można poznać po tym, że mocz jest brązowy.

Hemoglobinuria – to wydalanie hemoglobiny z moczem. Fizjologicznie hemoglobina to nośnik tlenu w erytrocycie. Po jego rozpadzie we krwi pojawia się śladowa ilość wolnej hemoglobiny. Jeśli dojdzie do masywnego rozpadu erytrocytów (np. w niedokrwistości hemolitycznej), ilość wolnej hemoglobiny wzrośnie w sposób znaczący, a po przekroczeniu stężenia 140 mg/ml zacznie się pojawiać w moczu.

Mioglobinuria – to wydalanie mioglobiny z moczem, do którego dochodzi w przebiegu rabdomiolizy (uszkodzenie mięśni poprzecznie prążkowanych).

Zobacz też: Inkontynencja – czym jest i jak ją leczyć?

Biały mocz, mętny

Mocz mlecznobiały, mętny – jest typowy dla ropnych zakażeń układu moczowego. Wykonanie posiewu moczu pozwoli na zidentyfikowanie czynnika etiologicznego zakażenia (najczęściej bakterii E. Coli, Proteus). Białawy kolor moczu oznacza obecność ropy w moczu. Dodatkowo najczęściej znajduje się w nim śluz lub pasma śluzu. Często się pieni. Bywa, że wówczas mocz śmierdzi, jego zapach jest nieprzyjemny ze względy na powstające produkty przemiany bakterii. Obecne mogą być także leukocyty w moczu.

Inną przyczyną białego moczu może być chyluria – zwiększone wydalanie chłonki z moczem, jednak zdarza się rzadko. Związana jest z wadą rozwojową układu limfatycznego lub niedrożnością układu chłonnego spowodowaną rozrostem nowotworu lub zamknięciem układu przez pasożyty (owsiki).

Zielony mocz i niebieski

Zielononiebieski mocz – najczęściej występuje. Po kontakcie metabolitów obecnych w moczu z powietrzem, dochodzi do utlenienia tych substancji i zmiany barwy moczu na niebieskozielony. Głównymi sprawcami są: witamina B₂ i amitryptilina. Taki sam efekt daje zwiększone stężenie bilirubiny lub zakażenie pałeczką ropy błękitnej – Pseudomonas Aeruginosa. Zielony kolor moczu może być efektem bilirubiny w moczu – wykładnika zapalenia wątroby, marskości wątroby, nowotworu.

Rzadkim genetycznym czynnikiem jest rodzinna hiperkalcemia. Dzieci obarczone tą chorobą oddają niebieski mocz od chwili narodzin.

Czarny mocz – takie zabarwienie zapewnia melanina, która pojawić się jeżeli w organizmie rozrasta się nowotwór ją produkujący (melanoma, melanoblastoma). Jest to też efekt nadmiernej suplementacji żelaza.

Czytaj również: Zielony stolec – co oznacza zielony kał u dorosłych i dzieci?

Badanie moczu

Dobrze zebrany wywiad pozwoli lekarzowi na wykluczenie wielu potencjalnych przyczyn a tym samym badań, które nie dadzą odpowiedzi na pytanie o przyczynę zmiany barwy moczu. Wśród badań podstawowych, które powinny być przeprowadzonych są:

• badanie ogólne moczu – pozwala ocenić cechy fizyczne – pH, barwę, zmętnienie, zapach, gęstość, oraz cechy chemiczne – stężenie białka, barwników żółciowych, glukozy, ciał ketonowych, hemoglobiny, lipidów;
• badanie krwi – umożliwi ocenę funkcjonowania narządów wewnętrznych;
• badanie obrazowe – USG układu moczowego.

Nie ma jednego sposobu leczenia zmiany barwy moczu. Jest ona jedynie objawem choroby, którą należy zdiagnozować. Jeśli u podstaw objawu leżą błędy dietetyczne lub leki – należy je wyeliminować lub zastąpić innymi. Inne przyczyny wymagają interwencji internistycznej, a nie rzadko chirurgicznej.

Kolor moczu a choroba – co na ten temat mówi nefrolog?