Zawał mięśnia sercowego – przyczyny, objawy, rokowanie

Zawał mięśnia sercowego – objawy

Wczesne uchwycenie początku ostrego niedokrwienia serca jest niezwykle istotne, ze względu na fakt, iż im szybciej chory otrzyma pomoc i dojdzie do przywrócenia przepływu w zamkniętym naczyniu wieńcowym, tym większa jest szansa, że niedokrwione kardiomiocyty zachowają żywotność i powtórnie podejmą funkcję skurczową.

Nie bez powodu więc funkcjonuje w środowiskach kardiologicznych zwrot „czas to mięsień”. Badania naukowe udowodniły, że każde 30 minut opóźnienia we wdrożeniu leczenia w czasie zawału skutkuje wzrostem ryzyka zgonu aż o 7,5 proc.

Dlatego tak ważne jest niebagatelizowanie istotnych objawów zawału serca i jak najszybsze zasięgnięcie pomocy lekarskiej. Manifestacja zawału serca jest charakterystyczna, choć i od tej reguły zdarzają się wyjątki.

Występuje kilka dominujących objawów zawału mięśnia sercowego.

• Ból w klatce piersiowej za mostkiem – jest on najważniejszym objawem zawału serca. Jest zlokalizowany za mostkiem, ma charakter gniotący, dławiący i piekący. Trwa dłużej niż 20 minut, a chory często manifestuje go przykładając pięść do klatki piersiowej. B ól zawałowy promieniuje niekiedy do lewego barku, ramienia i żuchwy. Osoby cierpiące na chorobę niedokrwienną serca często odczuwają bóle w klatce piersiowej – są to tzw. bóle dławicowe, które ustępują po przyjęciu dawki nitrogliceryny. Ból w zawale serca nie ustępuje po zażyciu nitrogliceryny ani innych leków z grupy nitratów. Co ważne, osoby starsze, kobiety, a także chorujący na cukrzycę mogą słabiej odczuwać ból, co może być przyczyną późnego rozpoznania lub nawet przeoczenia zawału serca we wczesnym stadium.
• Duszność – może mieć ona różne nasilenie. Jest szczególnie silna u pacjentów z rozległym zawałem serca prowadzącym do niewydolności lewej komory. W skrajnych przypadkach może dojść do obrzęku płuc.
• Bladość, wzmożona potliwość.
• Kołatanie serca – jest ono manifestacją zaburzeń rytmu serca, które mogą współistnieć z zawałem.
• Ból brzucha, nudności i wymioty – u około 10 proc. chorych mogą być one jedynym objawem wynikającym z podrażnienia przepony (dotyczy zawału ściany dolnej).

Wśród objawów zawału mięśnia serca wymienia się również osłabienie i utratę przytomności.

Zawał serca – rodzaje i lokalizacja

Lokalizacja zawału serca uzależniona jest od tego, w obrębie której z tętnic wieńcowych przerwany został przepływu krwi. Rozległość natomiast zależy od miejsca, w którym na przebiegu tętnicy doszło do okluzji.

Im wcześniej światło naczynia zostało zamknięte, tym większy obszar pozostaje niedokrwiony i tym większa część ściany serca zostaje objęta zawałem. Aktualne nazewnictwo zawałów (zalecane przez American Heart Association) jest następujące:

• zawały lewej komory serca:
  • zawał ściany przedniej: najczęściej spowodowany zamknięciem światła gałęzi międzykomorowej przedniej lewej tętnicy wieńcowej;
  • zawał ściany bocznej: jego przyczyną zwykle jest niedrożność gałęzi okalającej lub gałęzi diagonalnej odchodzącej od gałęzi międzykomorowej przedniej;
  • zawał ściany dolnej: dotyczy części ściany serca, która bezpośrednio sąsiaduje z przeponą, dlatego też może objawiać się bólem i pieczeniem w obrębie nadbrzusza (jest to tzw. maska brzuszna zawału serca); najczęściej spowodowany jest przez zamknięcie światła prawej tętnicy wieńcowej;
  • zawał ściany tylnej/dolno-podstawny – spowodowany zamknięciem dalszego odcinka gałęzi okalającej lewej tętnicy wieńcowej lub rzadziej tylno-bocznej odnogi gałęzi zstępującej prawej tętnicy wieńcowej;
• zawał prawej komory mięśnia sercowego – jego przyczyną jest zamknięcie prawej tętnicy wieńcowej; nawet w 50 proc. przypadków może towarzyszyć zawałowi ściany dolnej komory lewej;
  • objawy zawału prawej komory to przede wszystkim spadek ciśnienia tętniczego i przepełnienie żył szyjnych, przy braku zastoju w krążeniu płucnym; często towarzyszą mu zaburzenia rytmu serca; jego rozpoznanie wymaga wykonania EKG z odprowadzeń prawokomorowych (standardowe badanie EKG obejmuje jedynie odprowadzenia znad lewej komory serca i przegrody międzykomorowej); u każdego pacjenta z zawałem ściany dolnej wskazane jest więc wykonanie badania EKG także z odprowadzeń przedsercowych prawokomorowych;
  • w odróżnieniu od zawału obejmującego lewą komorę, w zawale prawej komory serca przeciwwskazane jest podawanie leków obniżających ciśnienie krwi.

Wystąpienie zawału prawej komory pogarsza rokowanie pacjentów wyrażone zwiększeniem śmiertelności wewnątrzszpitalnej oraz częstości poważnych powikłań, niezależnie od stopnia uszkodzenia mięśnia serca lewej komory.

Martwica serca – rokowanie i śmiertelność

Czas, w jakim dochodzi do martwicy, uzależniony jest od średnicy zamkniętej tętnicy wieńcowej oraz obecności krążenia obocznego. Krążenie oboczne to sieć naczyń, która tworzy się w czasie trwania przewlekłego procesu chorobowego, zmniejszającego ukrwienie danego narządu. W przypadku serca do wytworzenia krążenia obocznego prowadzi trwająca choroba niedokrwienna serca.

Miażdżyca tętnic, która jest przyczyną choroby niedokrwiennej serca, doprowadza do stopniowego zwężania światła tętnic wieńcowych. W odpowiedzi na ten proces tworzą się nowe naczynia, które pomagają zaopatrywać obszary częściowo niedokrwione w tlen i substancje odżywcze. Są one także ratunkiem dla części komórek mięśnia sercowego w chwili, gdy dojdzie do całkowitego zamknięcia tętnicy, która je zaopatruje.

Rozległość i lokalizacja zawału wiążą się też ze średnicą zamkniętego naczynia wieńcowego. Im większa tętnica uległa zamknięciu, tym większe jest ognisko niedokrwienia i większy obszar zawału, czyli martwicy mięśnia sercowego.

Najczęstszym skutkiem zawału serca jest dysfunkcja lewej komory, która objawia się upośledzeniem kurczliwości. W wyniku tego dochodzi do zmniejszenia tzw. frakcji wyrzutowej. Frakcja wyrzutowa to parametr oceniany w badaniu echokardiograficznym, który informuje o ilości krwi, jaką serce wypompowuje podczas jednego skurczu.

Im niższa wartość frakcji wyrzutowej, tym gorsza jest wydolność serca. Przekłada się to na występowanie duszności, spadek tolerancji wysiłku, łatwą męczliwość i występowanie obrzęków. Są to symptomy przewlekłej lewokomorowej niewydolności serca.

Im większy obszar pozawałowej martwicy serca, tym mniej wydajna jest praca serca jako pompy. Co ważne, im wcześniej zostanie przywrócona drożność zamkniętej tętnicy wieńcowej, tym większa szansa na powrót funkcji skurczowej mięśnia sercowego, a więc im szybciej chory otrzyma pomoc, tym większe są jego szanse na odzyskanie zdrowia.

Wypowiedź kardiologa na temat zawału serca