Niewydolność krążenia (ostra i przewlekła) – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania

Niewydolność krążenia – jakie są przyczyny?

Niewydolność krążenia to zaburzenie właściwego przepływu krwi przez narządy, spowodowane chorobami. Corocznie niewydolność krążenia rozpoznaje się u ponad 200 tysięcy Polaków. Choroba ta znacząco skraca życie w populacji i staje się coraz poważniejszym problemem z uwagi na złe nawyki żywieniowe, palenie papierosów i siedzący tryb życia, przyczyniające się do wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Przyczyny niewydolności krążenia można podzielić, w zależności od rodzaju problemu w układzie krążenia, na:

• związane z większym oporem w obwodowej części układu krążenia (niewydolność krążenia obwodowa):
  • niewydolność lewej komory serca, która może być skutkiem przewlekłego nadciśnienia tętniczego, zwężenia w okolicy zastawki aorty oraz niektórych wad serca (np. przy koarktacji aorty);
  • niewydolność krążenia prawokomorowa (prawej komory serca), do której najczęściej przyczyniają się choroby płucne, takie jak zatorowość płucna (obecność zatorów w naczyniach płuc) oraz pierwotne nadciśnienie płucne;
• związane z osłabieniem i utratą włókien mięśniowych w sercu (mniejsza część serca potrafi się kurczyć, co przekłada się na zmniejszenie objętości przepompowywanej krwi), które występują w:
  • chorobie wieńcowej serca,
  • zapaleniach mięśnia sercowego,
  • kardiomiopatiach,
  • amyloidozie (skrobiawicy),
  • niektórych zatruciach,
  • po leczeniu onkologicznym (chemioterapia, radioterapia);
• związane z niedostatecznym dopływem krwi do serca (przez co nie może ona zostać dalej przepompowana):
  • wady zastawek serca,
  • migotanie przedsionków i inne arytmie,
  • zapalenia osierdzia.

Ta choroba krążenia występuje również u osób cierpiących na: chorobę beri-beri, zaburzenia pracy tarczycy, wady przegrody serca, niedokrwistość.

Przeczytaj też: Diomax na obrzęki i żylaki

Ostra niewydolność krążenia – objawy

Ostra niewydolność układu krążenia daje nagłe i bardzo charakterystyczne objawy, które powinny skłonić do natychmiastowego poszukania fachowej pomocy lekarskiej (w tym telefonu na pogotowie ratunkowe). Są nimi:

• nagła i nasilająca się duszność,
• narastająca bladość,
• zimne poty,
• nieregularne bicie serca (kołatanie),
• nieregularne tętno, które jest trudno wyczuć,
• nagle pojawiające się osłabienie, które narasta.

Do ostrej niewydolności krążenia dochodzi w przypadku: nagłych ataków arytmii serca (najczęściej odczuwa się nieregularne uderzenia i ból w okolicy serca); chorób płuc (objawiających się jako tak zwany obrzęk płuc – w płucach gromadzi się płyn, co jest słyszalne przy badaniu stetoskopem); zatorowości płucnej (silne i nagłe bóle w klatce piersiowej wraz z pojawiającymi się zasinieniami w obrębie twarzy i tułowia); uszkodzenia mózgu (objawy neurologiczne – asymetryczna twarz, niedowłady kończyn, zaburzenia słuchu, mowy i widzenia).

Badania i leczenie ostrej niewydolności krążenia

Lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań potwierdzających przyczynę niewydolności krążenia, takich jak: EKG, analiza krwi (markery sercowe, stężenia jonów), gazometria krwi tętniczej, echokardiografia lub RTG klatki piersiowej.

W leczeniu ostrej niewydolności krążenia najczęściej stosuje się: leki poprawiające przepływ w naczyniach wieńcowych serca (z grupy nitratów), diuretyki (leki moczopędne, zmniejszające obciążenie dla serca poprzez usunięcie wody) oraz środki zwiększające siłę skurczu serca (np. dobutamina, dopamina, adrenalina, milrinon).

Gdy występują zaburzenia rytmu serca, dodatkowo należy podać lek przeciwarytmiczny.

W przypadku problemów z krążeniem ważne jest również zapewnienie odpowiedniego przepływu tlenu (wąsy lub maska tlenowa) i monitorowanie stanu oddychania (gdyby doszło do zaburzeń, to czasami wykorzystuje się sztuczną wentylację).

Jakie są objawy przewlekłej niewydolności krążenia?

Przewlekła niewydolność krążenia to rodzaj niewydolności krążenia, która narasta stopniowo, czasami przez wiele lat. W tym czasie dochodzi do upośledzenia wydolności serca. Krew jest wolnej rozprowadzana, często na dłużej „zatrzymuje się” w jednym miejscu i przesiąka do tkanek, tworząc obrzęki.

Obrzęki są jednym z podstawowych objawów świadczących o przewlekłej niewydolności krążenia. Obrzęk jest spowodowany zastojem płynów w różnych częściach naszego ciała, np. w opłucnej, otrzewnej, osierdziu.

Charakterystyczne są obrzęki kończyn dolnych. Mają charakter ciastowaty, czyli po uciśnięciu palcem skóra i tkanki podskórne nie wracają szybko do pierwotnego kształtu (tak jak kulka z surowego ciasta). Inne typowe miejsca występowania obrzęków to okolica między łopatkami oraz część krzyżowo-lędźwiowa („krzyż”). Najczęściej pojawiają się w nocy, za dnia się zmniejszają.

Drugim objawem mogącym sugerować przewlekłą niewydolność krążenia jest uczucie braku tchu – duszność. Wynika ona najczęściej z gromadzenia się płynu w płucach, co utrudnia przechodzenie tlenu do krwi. Wraz z rozwojem choroby duszność zyskuje na sile.

W mało zaawansowanych stadiach duszność pojawia się jedynie podczas wysiłku fizycznego (np. przy wchodzeniu po schodach z siatką zakupów), a w zaawansowanej chorobie może towarzyszyć pacjentowi na stałe.

Do innych objawów przewlekłej niewydolności krążenia należy: sinoszare zabarwienie skóry, kaszel z odkrztuszaniem wodnistej wydzieliny, senność, ciągłe zmęczenie, konieczność pozostawania wyłącznie w pozycji siedzącej (chory broni się przed położeniem), konieczność oddawania moczu w nocy, zmniejszenie się objętości oddawanego moczu.

Przewlekła niewydolność krążenia – leczenie i badania

Lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak: EKG, RTG klatki piersiowej, badania krwi (morfologia, stężenia jonów, próby nerkowe i wątrobowe, markery sercowe), badanie moczu, echokardiografię, inne metody obrazowe (angiografię, rezonans magnetyczny).

Leczenie przewlekłej niewydolności serca jest dobieranie indywidualnie u każdego pacjenta, w zależności od nasilenia choroby, jej przyczyny, współistniejących schorzeń (np. cukrzycy) i innych czynników. Istnieje co najmniej kilkadziesiąt leków, które są wykorzystywane w leczeniu przewlekłej niewydolności serca.

Wyjątkowo istotna część leczenia należy do samego pacjenta, ponieważ nawet najlepsze leczenie farmakologiczne nie zastąpi przestrzegania zaleceń lekarskich w zakresie diety i modyfikacji stylu życia. Chorym z przewlekłą niewydolnością serca rekomenduje się:

• zmniejszenie objętości spożywanych płynów na dobę,
• zmniejszenie spożycia soli kuchennej (uwaga – zawierają ją również potrawy gotowe, dlatego należy uważnie czytać etykiety),
• redukcję masy ciała poprzez umiarkowaną aktywność fizyczną i zbilansowaną dietę,
• natychmiastowe i całkowite zaprzestanie palenia papierosów,
• rezygnację ze spożywania alkoholu,

Chorzy z problemami z krążeniem powinni również unikać części leków bez recepty (np. ibuprofenu), a także poddawać się szczepieniom przeciw grypie.

Niewydolność krążenia – skutki to zgon i inne powikłania

Krew krążąca w organizmie jest niezbędnym do życia płynem, który odpowiada między innymi za przenoszenie tlenu, dwutlenku węgla i substancji odżywczych do prawie każdej komórki ciała. Z tego względu niewydolne krążenie może prowadzić do bardzo poważnych i często nieodwracalnych zmian w organizmie.

Skutki nieleczonej niewydolności krążenia są bardzo poważne i mogą prowadzić nawet do śmierci. Zalicza się do nich:

• zaburzenia krążenia w mózgu (niewydolność krążenia mózgowego),
• nieprawidłową, trwałą przebudowę serca,
• przetrwałe, oporne nadciśnienie tętnicze,
• choroby nerek (niewydolność).

Do poważnych powikłań niewydolności krążenia zalicza się również włóknienie płuc oraz włóknienie wątroby.

Niewydolność układu krążenia – wypowiedź kardiologa