Zapalenie nerwu wzrokowego – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania

Nerw wzrokowy – co to jest?

Nerw wzrokowy to ponad milion pojedynczych włókien nerwowych skupionych razem. Każde z nich odgrywa ważną rolę w przesyłaniu informacji z siatkówki do odpowiednich ośrodków w mózgu. W ogromnym uproszczeniu można przyjąć, że nerw wzrokowy łączy oko z mózgiem.

Wzrok jest uzależniony od przekazywania przez nerw wzrokowy informacji o kształcie, kolorze i fakturze przedmiotów z tylnej części oka (siatkówki) do części mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie obrazów. Zapalenie powoduje opuchnięcie chorych nerwów, co oznacza, że nie mogą one poprawnie funkcjonować. W konsekwencji obraz staje się ciemny, szary, nieostry.

Stopień uszkodzenia wzroku wzrokowego zależy od ilości nerwów dotkniętych zapaleniem – im więcej, tym cięższe objawy. Wzrok pogarsza się w ciągu kilku dni. Szczytowe pogorszenie wzroku (uszkodzenie nerwu wzrokowego) następuje zazwyczaj około tygodnia od pojawienia się pierwszych objawów zapalenia nerwu wzrokowego.

Wzrok poprawia się samoistnie w 80 procent przypadków, podczas gdy częściowa utrata wzroku jest trwała u pozostałych 20 procent. Wiele chorób i dolegliwości może spowodować zapalenie nerwu wzrokowego, włączając w to stwardnienie rozsiane.

Czym jest zapalenie nerwu wzrokowego?

W artykule tym skupimy się na pozagałkowym zapaleniu nerwu wzrokowego – najczęstszej neuropatii dotykającej nerw wzrokowy. Jest to schorzenie wynikające z demielinizacji, a więc uszkodzenia osłonki nerwu wzrokowego, co prowadzi do pojawienia się objawów choroby.

Ta neuropatia nerwu wzrokowego dotyczy najczęściej osób młodych, między 15. a 45 rokiem życia. Jak podają dane statystyczne, pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego jest w około 40% najczęstszą manifestacją stwardnienia rozsianego. Co więcej, aż u niemal 75 procent pacjentów ze stwardnieniem rozsianym wystąpi epizod pozagałkowego zapalenia nerwu wzrokowego. Należy mieć to na uwadze i odpowiednio przeprowadzić diagnostykę neurologiczną takiego pacjenta.

Wypowiedź neurologa na temat zapalenia nerwu wzrokowego

Przyczyny zapalenia nerwu wzrokowego

Niektóre z wielu chorób i czynników mogących powodować wewnątrzgałkowe zapalenie nerwu wzrokowego (zapalenie tarczy nerwu wzrokowego) to wirusowe choroby zakaźne i inne:

• cytomegalowirus (wirus CMV),
• zapalenie wątroby typu B,
• wirus opryszczki,
• odra,
• wirus HIV,
• borelioza,
• świnka,
• zapalenie zatok przynosowych,
• radioterapia,
• kiła,
• gruźlica.

Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego może być pierwszym objawem stwardnienia rozsianego.

Jakie są objawy zapalenia nerwu wzrokowego?

Najczęstszym objawem zapalenia nerwu wzrokowego jest nagłe pogorszenie się widzenia – jednostronnie w zakresie tej gałki ocznej, której dotyczy stan chorobowy.

Inne objawy, które mogą towarzyszyć zapaleniu nerwu wzrokowego, to:

• występowanie tak zwanych „mroczków” w polu widzenia;
• ból, który narasta przy ruchach gałki ocznej – objaw związany z bolesnością pozwala na wstępne różnicowanie zapalenia nerwu wzrokowego od innych neuropatii tego nerwu, ponieważ cechują się one mniejszą częstością występowania bólu;
• czasami zaburzenie widzenia barw, szczególnie barwy czerwonej, a także błyski w polu widzenia;
• wrażenie przyćmionego światła, czasami bóle w okolicy czołowej oraz tkliwość w obrębie gałki ocznej;
• niektórzy pacjenci opisują objawy polegające na wrażeniu wypychania gałki ocznej, czy też rozpierania w jej obrębie.

Choroba ta cechuje się przebiegiem z okresami remisji (wyciszenia objawów klinicznych) i nawrotów. Okres remisji może trwać od kilku miesięcy do nawet kilkunastu lat. W przypadku wystąpienia nawrotu choroby, zapalenie może dotyczyć nerwu wzrokowego drugiego oka.

Co powoduje zapalenie nerwu wzrokowego?

Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego wynika z rozwijającego się procesu demielinizacyjnego. Na czym polega to zjawisko? Demielinizacja to nic innego, jak rozpad (uszkodzenie) osłonek mielinowych nerwów, polegające na zastąpieniu tkanki prawidłowej tkanką glejową, która ma inne właściwości. To sprawia, że przewodzenie impulsów nerwowych w nerwie wzrokowym jest zaburzone. Prowadzi to do pojawienia się objawów klinicznych choroby.

Zmiany demielinizacyjne w przebiegu zapalenia nerwu wzrokowego odpowiadają tym zmianom w osłonkach nerwów, jakie zachodzą w chorobie nazywanej stwardnieniem rozsianym (SM) – przy czym przy stwardnieniu zmiany te zachodzą także w istocie białej mózgu i w rdzeniu kręgowym.

Należy zaznaczyć w tym miejscu, że pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego może być objawem rozwijającego się stwardnienia rozsianego (SM), jednak może także być zjawiskiem izolowanym. Zdarza się również tak, że izolowana demielinizacja w obrębie nerwu wzrokowego po jakimś czasie uogólnia się i zajmuje inne obszary układu nerwowego.

Badanie rezonansem magnetycznym może oszacować ryzyko rozwinięcia stwardnienia rozsianego. Szacuje się, że ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane w przeciągu dziesięciu lat dla pacjentów, którzy przeszli zapalenie nerwu wzrokowego, wynosi 30 do 60 procent.

Znane są także inne choroby, które mogą mieć związek z zapaleniem nerwu wzrokowego. Mowa tutaj o:

• chorobie Devika – jest to przewlekłe schorzenie autoimmunologiczne, które występuje rzadko. Szacuje się, że chorobowość tej jednostki to 0,5 – 4,4 przypadków na 100 tysięcy osób. W patogenezie tej choroby biorą udział przeciwciała skierowane przeciwko białku nazywanemu akwaporyną -4,
• chorobie Schildera – jednostka ta nazywana jest także stwardnieniem rozlanym. Jest to bardzo rzadka jednostka chorobowa, występująca częściej u dzieci, która również cechuje się demielinizacją. Objawy kliniczne tej choroby to przede wszystkim podwyższone ciśnienie śródczaszkowe, niedowład połowiczy prawostronny, a także obrzęk tarczy nerwu wzrokowego.

Ile czasu trwa zapalenie nerwu wzrokowego?

Jak pokazuje literatura medyczna, czas do wyleczenia choroby wynosi około od 3 tygodni do nawet 6 miesięcy. W niektórych przypadkach pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego ulega samoistnemu wyleczeniu (bez podjęcia specjalistycznego leczenia), ale w niektórych przypadkach konieczne jest jego podjęcie.

Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego – leczenie

W przypadku ostrej fazy pozagałkowego zapalenia nerwu wzrokowego podaje się pacjentowi stosunkowo duże dawki leków sterydowych – podawane one są drogą dożylną. W przebiegu tej terapii stosuje się typowo metyloprednizolon (dożylnie), a po pewnym czasie przechodzi się na steryd doustny (na przykład prednizon).

Warto podkreślić, że zgodnie z wytycznymi nie powinno się stosować tylko sterydów doustnych, ponieważ mogą one zwiększać ryzyko nawrotów zapalenia nerwu wzrokowego. W sytuacji gdy zaburzenia widzenia nie są duże, lekarz może zadecydować o odstąpieniu od leczenia, ponieważ jak już wspomniano, schorzenie to ma tendencję do samoistnego ustępowania.

W literaturze pojawiają się także wzmianki o zastosowaniu leczenia interferonem beta-1. W artykułach medycznych można przeczytać, że jego szybkie wdrożenie daje szansę na zmniejszenie ryzyka zachorowania na stwardnienie rozsiane w przyszłości. Taka terapia jest leczeniem długotrwałym, może trwać nawet około dwóch lat.

Interferon beta-1 to substancja, która wykazuje działanie przeciwwirusowe, ale w tym przypadku wykorzystuje się jej właściwości immunomodulujące, a więc wpływające na funkcjonowanie naszego układu immunologicznego. Substancja ta jest powszechnie stosowana w przebiegu stwardnienia rozsianego (SM).

Warto też zaznaczyć, że w przypadku pierwszego rzutu choroby większość funkcji wzrokowych wraca do normy, jednak czasami przez dłuższy czas pozostają pewne nieprawidłowości w zakresie widzenia barw, czy też oceny jaskrawości. Niestety, w przypadku kolejnych nawrotów choroby zaburzenia m.in. w zakresie ostrości widzenia mogą się w pewnym stopniu utrwalać, dlatego ważne jest, by pozostawać pod profesjonalną opieką i kontrolą specjalisty.

Podsumowując, zapalenie nerwu wzrokowego to schorzenia z pogranicza neurologii i okulistyki, którego objawy mogą naprawdę zaniepokoić i powinny skłonić do dalszej diagnostyki. W przypadku wystąpienia wymienionych w tym artykule objawów, takich jak na przykład nagłe pogorszenie widzenia czy ból gałki ocznej, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem okulistą.

Wypowiedź okulisty na temat zapalenia nerwu wzrokowego

współpraca: Agnieszka Żak