Oko – budowa, z jakich części składa się oko?

Z czego składa się narząd wzroku?

To dzięki narządowi wzroku jesteśmy w stanie widzieć otaczającą nas rzeczywistość. Narząd wzroku tworzy nie tylko gałka oczna, ale również nerw wzrokowy, ośrodki w korze mózgowej odpowiedzialne za odbiór wrażeń wzrokowych oraz struktury dodatkowe składające się na aparat ochronny, oraz aparat ruchowy oka.

Gałki oczne są osadzone w oczodołach – zagnębieniu kostnym czaszki o kształcie piramidy. Jednak zajmują one jedynie ok. 1/4 jego objętości. Resztę oczodołu wypełnia tłuszcz oczodołowy, mięśnie poruszające i stabilizujące gałkę oczną, liczne nerwy, naczynia krwionośne oraz gruczoł łzowy. W szczycie oczodołu znajduje się kanał nerwu wzrokowego, przez który przechodzi nerw wzrokowy oraz tętnica oczna.

Budowa gałki ocznej

Gałka oczna ma kształt zbliżony do kuli, a jej ściana składa się z trzech błon:

• zewnętrznej błony włóknistej,
• środkowej błony naczyniowej,
• wewnętrznej warstwy czuciowej, czyli siatkówki.

Warstwa zewnętrzna składa się z nieprzeziernej, białej twardówki oraz przezroczystej rogówki, która jest zlokalizowana z przodu gałki ocznej i przepuszcza promienie świetlne do wnętrza oka. Wiele osób zastanawia się, jak nazywa się „to białe w oku”? To właśnie twardówka, zwana potocznie białkówką. Jej głównym zadaniem jest nadanie odpowiedniego kształtu gałce ocznej, a także ochrona jej wnętrza przed uszkodzeniami. Z kolei rogówka jest częścią układu optycznego oka. Jej zadaniem jest załamywanie promieni świetlnych wpadających do oka, tak żeby mogły się one zlokalizować wprost na plamce żółtej – najbardziej światłoczułej powierzchni siatkówki.

Środkową ścianę gałki ocznej tworzy błona naczyniowa. Jest ona w głównej mierze zbudowana z naczyń krwionośnych, a jej zadaniem jest zaopatrzenie w tlen i substancje odżywcze siatkówki. A więc można powiedzieć, że błona naczyniowa odżywia oko. Warto również wiedzieć, że składa się ona z trzech części. Najbardziej z tyłu znajduje się naczyniówka, a w części pośrodkowej gałki ocznej – część płaska ciała rzęskowego. W części przedniej przechodzi ona kolejno w wyrostki ciała rzęskowego oraz kolorową tęczówkę. W jej centrum znajduje się źrenica, czyli mały okrągły otwór, przez który światło dostaje się do wnętrza oka.

Mięśnie tęczówki są w stanie regulować szerokość źrenicy w zależności od natężenia światła. Przy słabym oświetleniu źrenice się rozszerzają, a wzrok się wytęża. Natomiast w sytuacji, gdy natężenie światła jest duże, źrenice są wąskie, co chroni siatkówkę przed jego nadmiarem. Z kolei zadaniem ciała rzęskowego jest regulacja kształtu soczewki, z którą łączy się za pomocą obwódki rzęskowej.

Najbardziej wewnętrzna część ściany gałki ocznej to siatkówka. Jest złożona z części wzrokowej pokrywającej naczyniówkę odbierającą wrażenia wzrokowe oraz części, która ich nie odbiera, a wyścielającej ciało rzęskowe oraz tęczówkę. Siatkówka jest zbudowana z 9 warstw. Jedną z nich budują światłoczułe receptory – czopki i pręciki. Miejsce ich największego zagęszczenia na siatkówce oka to plamka żółta. W części światłoczułej znajduje się również niewielki punkt, który nie odbiera wrażeń wzrokowych. Jest to plamka ślepa, inaczej tarcza nerwu wzrokowego. To miejsce, którym nerw wzrokowy utworzony z wypustek komórek światłoczułych oraz żyła środkowa siatkówki opuszczają gałkę oczną, a do jego wnętrza wnika tętnica środkowa siatkówki.

Budowa wnętrza oka

Wnętrze gałki ocznej składa się z trzech przestrzeni. Idąc od przodu, ku tyłowi, jest to komora przednia, komora tylna oraz komora ciała szklistego. Ta pierwsza struktura znajduje się pomiędzy rogówką a tęczówką. Natomiast komora tylna jest ograniczona przez: tęczówkę, ciało rzęskowe, soczewkę i ciało szkliste.

Zarówno komora przednia, jak i tylna są wypełnione przez ciecz wodnistą produkowaną przez wyrostek rzęskowy ciała rzęskowego. Zadaniem tej substancji jest dostarczenie substancji odżywczych wewnętrznej części rogówki oraz soczewce, ponieważ te dwie struktury w oku nie są unaczynione. Nadmiar cieczy wodnistej jest odprowadzany z komory przedniej kanałem Schlemma do krążenia. Nagłe zamknięcie się tego kanału może doprowadzić do ostrego napadu jaskry.

Komora ciała szklistego jest wypełniona ciałem szklistym – galaretowatą, przezroczystą masę, nadającą kształt gałce ocznej oraz chroniącą siatkówkę. Jedną z ważniejszych struktur znajdujących się we wnętrzu gałki ocznej jest soczewka. Podobnie jak rogówka, jest ważnym elementem w układzie optycznym oka, a jej zadaniem jest załamywanie promieni świetlnych w taki sposób, by padały wprost na plamkę żółtą.

Jak wygląda soczewka w oku?

Jest to przezierna, dwuwypukła struktura widoczna w obrębie źrenicy. Soczewka ma zdolność zmiany swego kształtu, tak aby zapewnić ostre widzenie przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Jest to zjawisko akomodacji.

Podobnie jak zmiana średnicy źrenicy pozwala na przystosowanie oka do różnych sytuacji, a zaburzenia tego procesu mogą być przyczyną rozwoju wady wzroku. W sytuacji, gdy oglądany przez nasz przedmiot znajduje się w bliskiej odległości, soczewka staje się bardziej wypukła. Natomiast kiedy obiekt jest daleko, jej kształt staje się bardziej płaski.

Aparat ochronny oka

Aparat ochronny oka stanowi niezwykle ważny element narządu wzroku. Jego nieprawidłowe działanie jest przyczyną licznych, nierzadko groźnych dla zdolności widzenia schorzeń okulistycznych.

W skład aparatu ochronnego oka wchodzi:

• powieka górna i dolna ograniczające szparę powiekową;
• spojówka znajdująca się na powierzchni oka oraz pokrywająca wewnętrzną część powieki;
• narząd łzowy, a więc gruczoł łzowy znajdujący się w górno-skroniowej części oczodołu oraz kanaliki łzowe, którymi film łzowy przez punkty łzowe – umiejscowione na brodawkach łzowych w przyśrodkowej części powieki górnej oraz dolnej – spływa do woreczka łzowego, a następnie kanałem nosowo-łzowym do przewodów nosowych;
• rzęsy wyrastające w przedniej krawędzi powieki dolnej oraz górnej;
• brwi.

Warto również pamiętać o gruczołach tarczkowych Meiboma oraz gruczołach łojowych Zeissa, których wydzielanie stanowi warstwę łojową filmu łzowego. A także o gruczołach potowych Molla. Wszelkie patologie tych przydatków, podobnie jak nieprawidłowości gruczołów łzowych, mogą dawać objawy zespołu suchego oka. A zablokowanie ich ujścia zewnętrznego z towarzyszącym nadkażeniem bakteryjnym jest przyczyną rozwoju jęczmienia.

Aparat ruchowy gałki ocznej

Obie gałki oczne otoczone są sześcioma mięśniami gałkoruchowymi tworzącymi aparat ruchowy oka, dzięki którym możemy nimi poruszać. Są to 4 mięśnie proste zaczynające się w pierścieniu ścięgnistym wspólnym, zlokalizowanym w szczycie oczodołu, który otacza kanał wzrokowy oraz szczelinę oczodołową górną.

Te mięśnie to:

• mięsień prosty górny,
• mięsień prosty dolny,
• mięsień prosty przyśrodkowy,
• mięsień prosty boczny.

A także 2 skośne mięśnie gałki ocznej – mięsień skośny górny oraz mięsień skośny dolny.

Nerw wzrokowy – połączenie oka z mózgiem

Tarcza nerwu wzrokowego to miejsce, w którym spotykają się wypustki nerwowe komórek zwojowych siatkówki odbierającej wrażenia wzrokowe i wspólnie twarzą nerw wzrokowy. Dwa nerwy wzrokowe otoczone przez pochewkę nerwu wzrokowego, pochodzące z obu gałek ocznych, przechodzą przez kanał wzrokowy w oczodole i przewodzą bodźce wzrokowe do kory wzrokowej zlokalizowanej w płatach potylicznych. To dopiero w korze mózgowej poprzez nałożenie się na siebie obrazu powstającego na obu siatkówkach tworzy się widziana przez nas trójwymiarowa projekcja.

Wypowiedź okulisty na temat ograniczonej ruchomości gałek ocznych