Ból oka

Czym jest ból oka?

Ból oka jest przykrym doznaniem, które powinno zostać ocenione przez lekarza pierwszego kontaktu. W przypadku pojawienia się silnego bólu gałki ocznej i:

• nagłego pogorszenia się ostrości wzroku,
• ubytków w polu widzenia,
• dwojenia się obrazu,
• zaburzeń ruchomości gałki ocznej,
• wytrzeszczu,

konieczna jest interwencja lekarska. Przykładem tego typu zmian jest atak jaskry, który nieleczony może prowadzić do nieodwracalnej, szybkiej utraty wzroku. Większość najczęstszych patologii zapalnych przebiegających z bólem oka w obrębie spojówek i powiek może być jednak leczona w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.

Stany zapalne i urazy w obrębie gałki ocznej

Gałka oczna jest zbudowana z:

• błony zewnętrznej - włóknistej (rogówka i twardówka),
• błony środkowej - naczyniowej (tęczówka, ciało rzęskowe i naczyniówka),
• błony wewnętrznej (siatkówka).

Na zewnątrz oko pozostaje chronione przez powieki oraz spojówki, które zapobiegają dodatkowo nadmiernemu wysuszaniu. Ponadto, gałka oczna jest pokryta filmem łzowym produkowanym przez gruczoły łzowe.
Ból oka może być oznaką stanu zapalnego, toczącego się w zewnętrznej części oka, czyli powiekach, spojówkach lub rogówce. Czasem proces zapalny obejmuje głębsze warstwy gałki ocznej – np. błonę naczyniową.

Zapalenie spojówek

Jedną z częstych dolegliwości, z którą chorzy trafiają do lekarza pierwszego kontaktu, jest zapalenie spojówek. Oprócz bólu oka, zaczerwienienia, światłowstrętu i łzawienia pojawia się u nich wydzielina, a ta, w zależności od etiologii (bakteryjna, wirusowa, alergiczna), może być surowicza lub ropna. Czasem sam wywiad wskazuje na prawdopodobne podłoże alergiczne zmian, a niekiedy konieczne jest zastosowanie miejscowych antybiotyków, gdy zapalenie ma podłoże bakteryjne.

Jęczmień

Kolejną przyczyną bólu oka, a konkretnie powieki, może być ostre bakteryjne zapalenie gruczołów, czyli tak zwany jęczmień. Choroba przebiega pod postacią zakażonej torbieli, znajdującej się na brzegu powieki. Oprócz wyżej opisanej zmiany występują dodatkowo:

• swędzenie,
• zaczerwienie,
• łzawienie,
• stan zapalny spojówki,
• obrzęk powieki, która ogranicza pole widzenia chorego.

Jęczmień ulega często samoistnemu pęknięciu, a w niektórych przypadkach przechodzi w jego formę przewlekłą – gradówkę. Leczenie zapalenia gruczołów powieki sprowadza się najczęściej do stosowania maści z antybiotykiem, ciepłych okładów na oko i nagrzewania, które wspomagają proces gojenia.

Zapalenie rogówki

Zapalenie rogówki, podobnie jak zapalenie spojówki, może mieć podłoże bakteryjne, wirusowe, a także rozwijać się na bazie tak zwanego zespołu suchego oka. W takiej sytuacji dochodzi do zaburzenia filmu łzowego („niedoboru łez”), który w fizjologicznych warunkach pełni funkcję ochronną gałki ocznej.

Ze względu na to, iż rogówka jest dość bogato zaopatrzona w czuciowe zakończenia nerwowe, wszystkie patologie przebiegające z drażnieniem tej części oka wywołują silny ból. Oprócz przykrych dolegliwości bólowych, chorzy skarżą się na:

• zaczerwienienie oka,
• światłowstręt,
• wydzielinę,
• pogorszenie ostrości wzroku.

W zależności od rozpoznania i prawdopodobnej etiologii, leczenie opiera się na stosowaniu miejscowo antybiotyków i „sztucznych łez”.

Wypowiedź okulisty na temat zapalenia rogówki

Zapalenie błony naczyniowej

Niekiedy ból oka może być związany z zapaleniem błony naczyniowej. W ostrym stanie zapalnym tej warstwy gałki ocznej dominuje zaczerwienienie oka, ale bez towarzyszącej wydzieliny i światłowstrętu, do którego dołącza się jednak pogorszenie ostrości wzroku. Zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej bywa niekiedy manifestacją choroby reumatologicznej takiej jak ZZSK (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa), MIZS (młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów), czy też ŁZS (łuszczycowe zapalenia stawów). Rozpoznanie stawia specjalista w oparciu o dokładne badanie okulistyczne. Leczenie sprowadza się z reguły do miejscowego stosowania glikokortykosteroidów.

Urazy gałki ocznej

Urazy gałki ocznej są bardzo częstym powodem bólu okolicy oczodołu. Dochodzi do nich najczęściej w wyniku przypadkowego bezpośredniego uderzenia. Jeżeli dolegliwościom bólowym oka towarzyszy jednak dwojenie obrazu lub ograniczenie ruchomości gałki ocznej, konieczna jest ocena przez lekarza, gdyż może to świadczyć o złamaniu ścian oczodołu i zakleszczeniu się mięśni gałkoruchowych.

Atak jaskry

Atak jaskry jest związany z nagłym zamknięciem się kąta przesączania między rogówką a tęczówką. W praktyce oznacza to zaburzenia przepływu cieczy wodnistej w oku, a to przekłada się na wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego. W konsekwencji, oprócz nagłego silnego bólu oka i często także głowy, dominują zaburzenia widzenia. Palpacyjnie oko w dotyku staje się „twarde jak kamień”, a chorzy podają, że widzą „tęczowe koła”.

Atak jaskry może być wywołany rozszerzeniem źrenicy, np. przy przebywaniu w ciemnym pomieszczeniu, ponieważ w tym momencie dochodzi do zablokowania kąta przesączania i przepływu cieczy wodnistej w oku. Leczenie jaskry opiera się na szybkiej interwencji lekarskiej i obniżeniu ciśnienia wewnątrzgałkowego. W przeciwnym razie może dojść do nieodwracalnego upośledzenia widzenia.

Niewyrównana wada wzroku

Niewyrównana wada wzroku, inaczej stan zwany astenopią, stanowi częstą przyczynę bólu oka. Chorzy mogą skarżyć się wówczas także na niespecyficzne dolegliwości bólowe głowy oraz pieczenie gałki ocznej. Nieprawidłowa korekcja wady wymusza także ciągłe napięcie mięśni, które odpowiadają za wyraźne widzenie, głównie mięśni rzęskowych. Do najczęstszych wad wzroku powodujących tępe bóle oczu należy nadwzroczność, ukryty lub jawny zez lub skurcz akomodacyjny. Leczenie obejmuje przede wszystkim wyrównanie wady wzroku przez noszenie szkieł korekcyjnych.

Ból oka - przyczyny neurologiczne

Ból oka może być oznaką chorób ośrodkowego układu nerwowego. W przypadku, gdy nie ma przesłanek, co do przyczyny okulistycznej powodującej dolegliwości bólowe, chory powinien trafić pod opiekę neurologa. Przykładem patologii przebiegającymi z bólem oka z zakresu neurologii jest pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego, guzy nerwu wzrokowego, a także migrenowe i klasterowe bóle głowy. Niekiedy ból w okolicy gałki ocznej może być związany z neuralgią nerwu trójdzielnego.

Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego

W przypadku pozagałkowego zapalenia nerwu wzrokowego ból oka nasila się podczas ruchów gałki ocznej. Towarzyszy temu pogorszenie ostrości widzenia, centralny ubytek w polu widzenia, a także upośledzenie rozróżniania barw (głównie czerwonej), co jest cechą charakterystyczną dla tej patologii. Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego jest często pierwszą manifestacją stwardnienia rozsianego, dlatego konieczne jest przeprowadzenie badania neurologicznego. Samo leczenie polega na dożylnym podawaniu glikokortykosteroidów.

Migrenowe i klasterowe bóle głowy

Migrenowe i klasterowe bóle głowy należą do tak zwanych pierwotnych bólów głowy i towarzyszą im dolegliwości bólowe oka, niekiedy z chwilowym pogorszeniem ostrości wzroku, łzawieniem, czy też pojawianiem się „migocących plam” przed oczami.