Soczewki kontaktowe – rodzaje, wady i zalety, przeciwwskazania

Soczewki kontaktowe – zalety

W przypadku zdiagnozowanej wady wzroku bez wątpienia należy zastosować się do zaleceń okulisty i używać odpowiednich metod korekcji wzroku. Nie każdy jednak chce i może nosić okulary. W niektórych sytuacjach mogą być one wręcz kłopotliwe. Dla takich osób idealnym rozwiązaniem są soczewki kontaktowe – wygodne, niewidoczne i skuteczne – pozwalające poprawić dotychczasowy komfort życia.

Jakie są zalety soczewek kontaktowych, dające im przewagę nad okularami?

• Nieograniczone pole widzenia – podczas gdy w okularach pole wyraźnego widzenia wyznaczone jest wielkością szkieł, w przypadku soczewek kontaktowych nie ma ograniczenia – tak samo dobrze widzi się patrząc na wprost i na boki. Soczewka porusza się bowiem razem z gałką oczną. Jest to wielka zaleta przede wszystkim podczas uprawiania sportu czy prowadzenia samochodu.
• Niezależne od warunków pogodowych – nie parują przy zmianie temperatury zimą, nie mokną na deszczu. Można nosić ulubione okulary przeciwsłoneczne, zachowując ostrość widzenia.
• Stabilność – nie ma obawy, że spadną lub się uszkodzą, np. podczas uprawiania sportu.
• Nie przeszkadzają w pracy – można bez przeszkód nosić np. wymagane przepisami bhp okulary ochronne czy pracować przy mikroskopie.
• Są niewidoczne, co jest szczególnie cenione przez osoby, które nie chcą nosić okularów ze względów estetycznych. Nie ulegają zabrudzeniom, nie zostawiają odcisków na nosie, nie uciskają za uszami.
• Pozwalają na zmianę wyglądu – za pomocą soczewek kolorowych można pogłębić naturalny kolor oczu lub całkowicie go zmienić. Nietypowe soczewki znajdują zastosowanie w branży filmowej, pozwalając osiągnąć ciekawe efekty specjalne.

Przeczytaj też: Jakie okulary dla niemowlaka?

Rodzaje soczewek kontaktowych

Producentów i rodzajów soczewek kontaktowych jest bardzo wiele. Aby łatwiej było się zorientować w dostępnych na rynku produktach, omówione zostaną najważniejsze zasady ich klasyfikacji.

Podział soczewek ze względu na rodzaj korekcji

W zależności od rodzaju korygowanej wady wzroku wyróżnia się:

• soczewki sferyczne – do korygowania krótko– lub dalekowzroczności w zakresie nawet od -30 do +30 dioptrii;
• soczewki toryczne – do korekcji astygmatyzmu, niezależnie od odległości patrzenia;
• soczewki progresywne (multifokalne) – korygujące starczowzroczność (prezbiopię);
• soczewki kolorowe – często bez wartości korekcyjnych, służące tylko do zmiany koloru tęczówki.

Soczewki kontaktowe stosuje się również leczniczo i w celach ochronnych, np. jako opatrunek na gojącą się rogówkę lub do podania leków do oka. Rodzajem szkieł leczniczych są soczewki ortokorekcyjne, zakładane na noc. Kształtują one rogówkę oka podczas snu w taki sposób, że po zdjęciu soczewki w ciągu całego dnia widzenie jest prawidłowe. Trwają prace nad rozwojem soczewek kontaktowych dla osób z daltonizmem. Soczewki takie zawierają specjalny filtr, pozwalający odpowiednio widzieć kolory. U osób z albinizmem stosuje się soczewki kontaktowe blokujące dopływ światła ze względu na zwiększoną czułość oka.

To też może Cię zainteresować: Plamka żółta i choroby z nią związane

Podział soczewek ze względu na tryb wymiany

W zależności od indywidualnych potrzeb soczewki kontaktowe mogą być użytkowane stale lub sporadycznie. W zależności od trybu wymiany szkieł wyróżnia się:

• soczewki jednodniowe – nie wymagają specjalnej pielęgnacji, ponieważ są wyrzucane codziennie po wyjęciu z oka,
• soczewki kontaktowe wielokrotnego użytku: soczewki dwutygodniowe, soczewki miesięczne, soczewki kwartalne, soczewki roczne.

Sprawdź: Na czym polega obrzezanie?

Okres użytkowania soczewek rozpoczyna się wraz z otwarciem opakowania i kończy po upłynięciu określonego przez producenta czasu – niezależnie od tego, czy szkła były noszone codziennie, czy tylko raz na jakiś czas. Przykładowo: soczewki miesięczne wyjęte z opakowania 1 września należy wyrzucić 1 października, nawet jeśli były użyte tylko kilka razy.

Soczewki kontaktowe przeznaczone do użytkowania dłuższego niż jeden dzień trzeba odpowiednio pielęgnować i czyścić każdorazowo po zdjęciu. Większość soczewek należy wyjmować na noc i przechowywać w pojemniku z płynem pielęgnującym. Nie powinno się w nich spać. Niektóre rodzaje szkieł kontaktowych można nosić całodobowo, ale zawsze należy kierować się wskazówkami producenta.

Zobacz też: Guzki Lischa – przyczyny, objawy, leczenie, różnicowanie

Podział soczewek ze względu na materiał wykonania

W zależności od materiału, z którego zostały wykonane szkła kontaktowe, wyróżnia się:

• soczewki kontaktowe miękkie – najbardziej popularne, zawierające dużą ilość wody (hydrożelowe lub silikonowo-hydrożelowe) i komfortowe w użytkowaniu;
• soczewki kontaktowe twarde (sztywne) – mniej komfortowe w użyciu, ale o lepszej przepuszczalności tlenu i pozwalające na korekcję bardziej skomplikowanych wad wzroku;
• soczewki kontaktowe hybrydowe – posiadające sztywny środek i miękkie brzegi, będące kompromisem pomiędzy soczewkami twardymi i miękkimi, wciąż jeszcze mało dostępne.

Zobacz również: Szczepionka przeciw COVID-19 w formie aerozolu

Jakie właściwości mają soczewki kontaktowe?

Z właściwości soczewek kontaktowych, na jakie warto zwracać uwagę na pierwszym miejscu, należy wymienić stopień nawilżenia. Materiały, z jakich wykonane są soczewki, mają właściwości hydrofilowe, dzięki czemu dobrze współpracują z wilgotną gałką oczną. Zbyt niskie nawilżenie może być przyczyną rozwoju zespołu suchego oka i innych dolegliwości. Ważna jest zawartość wody w soczewce (uwodnienie) oraz łatwość jej rozprowadzania po powierzchni materiału (zwilżalność).

Tlenoprzepuszczalność soczewek jest równie ważną cechą, jak nawilżenie. Rogówka oka bowiem nie zawiera naczyń krwionośnych, więc powierzchnia gałki ocznej jest dla niej jedyną drogą dostępu tlenu. W soczewkach miękkich dodatek silikonu znacząco zwiększa ten parametr.

Warto też zwracać uwagę na to, czy soczewki kontaktowe posiadają filtry UV. Tak samo jak w przypadku okularów przeciwsłonecznych, wartość filtrów może się różnić pomiędzy modelami. Jest to jednak zawsze dodatkowa ochrona oczu przed promieniowaniem słonecznym.

Sprawdź też: Jaglica (trachoma) – przyczyny, objawy, przebieg, leczenie

Jak dobrać soczewki kontaktowe?

Soczewki kontaktowe nigdy nie powinny być dobierane samodzielnie! Szczególnie pierwsze soczewki powinny być dobrane przez lekarza okulistę, a najlepiej optometrystę. Soczewki można też dobrać w dobrym salonie optycznym.

Dlaczego jest to takie ważne? Soczewka kontaktowa leży bezpośrednio na gałce ocznej, w przeciwieństwie do szkła okularowego ma też inny kształt. Dlatego moc soczewek nie może być taka sama, jak moc okularów.

Dodatkowo powinno się indywidualnie dobrać odpowiedni rozmiar soczewek. Lekarz podczas badania zmierzy krzywiznę rogówki i dobierze odpowiednie soczewki, które będą dobrze pasowały. Niewłaściwie dopasowana soczewka może przesuwać się podczas mrugania i wypadać z oka.

To też może Cię zainteresować: Prezbiopia (starczowzroczność) – przyczyny, objawy, leczenie korekcyjne

Dobranie soczewek – zdanie okulisty

Gdzie kupić szkła kontaktowe?

Soczewki kontaktowe można kupić bez recepty w salonach optycznych, aptekach, drogeriach oraz nawet w działach kosmetycznych hipermarketów. Największy wybór soczewek oferują wyspecjalizowane sklepy internetowe, w których można kupić online zarówno soczewki, jak i akcesoria do pielęgnacji soczewek kontaktowych. W niektórych miastach można nawet skorzystać z soczewkomatów.

Najbardziej popularne soczewki to m.in.: Acuvue, FitView, AquaView, Air Optix, Pure Vision. Wiodący producenci soczewek to Cooper Vision, Bausch&Lomb, Johnson&Johnson, Alcon, Interojo.

To też może Cię zainteresować: Hipodoncja – przyczyny, objawy i leczenie

Dodatkowe akcesoria do soczewek kontaktowych

Przy zakupie soczewek kontaktowych należy pamiętać o odpowiednich akcesoriach. Przede wszystkim do soczewek wielokrotnego użytku potrzeby jest pojemnik do ich przechowywania oraz płyn pielęgnacyjny. Większość dostępnych płynów do soczewek to płyny wielofunkcyjne – pomagają nawilżać, dezynfekować i oczyszczać soczewki.

Warto też zaopatrzyć się w kompaktowy zestaw podróżny – pojemnik do przechowywania soczewek z małą buteleczką na zapas płynu pielęgnacyjnego oraz z lusterkiem. Dostępne są nawet pojemniki z wbudowaną baterią, które po włączeniu wibracji ułatwiają usuwanie osadów z soczewek.

Przeczytaj: USG gałki ocznej

Przy stosowaniu soczewek kontaktowych przydatne będą nawilżające krople do oczu. Należy zwrócić uwagę na to, by nadawały się do stosowania dla użytkowników soczewek. Mogą bowiem zachodzić niekorzystne interakcje pomiędzy składnikami kropli i płynów pielęgnacyjnych. Do nawilżania oczu można też używać tego samego płynu, który jest stosowany do pielęgnacji soczewek.

Jak nosić soczewki kontaktowe?

Użytkownicy soczewek kontaktowych powinni pamiętać przede wszystkim o terminowym wymienianiu szkieł, właściwej higienie i pielęgnacji. Nieprzestrzeganie podstawowych zasad może prowadzić do uszkodzenia soczewek, podrażnienia narządu wzroku i groźnych powikłań.

Jak zakładać i zdejmować soczewki kontaktowe?

Przed założeniem soczewki należy przede wszystkim umyć ręce. Soczewkę należy umieścić na opuszce palca wskazującego i sprawdzić, czy nie jest uszkodzona, pozwijana oraz wywinięta na drugą stronę. Następnie jednym palcem trzeba odciągając lekko dolną powiekę i umieścić delikatnie soczewkę na środku oka. Soczewka powinna samorzutnie „przykleić się” do gałki ocznej. Następnie można wykonać kilka mrugnięć, aby lepiej ją dopasować.

Przed zdjęciem soczewek również należy umyć ręce. Następnie dwoma palcami (kciukiem i wskazującym) należy chwycić za brzegi soczewki i ściągając palce do środka, odkleić soczewkę od powierzchni oka. Po zdjęciu soczewkę należy wyczyścić z osadów nagromadzonych w czasie użytkowania. W tym celu soczewkę kładzie się na dłoni i – używając płynu pielęgnacyjnego – delikatnie masuje opuszką małego palca. Następnie soczewkę należy opłukać i umieścić w pojemniku napełnionym świeżym płynem.

Przeczytaj też: Cukrzyca a wzrok

Jak pielęgnować soczewki kontaktowe?

Podstawowa pielęgnacja soczewek kontaktowych to codzienne czyszczenie i odpowiednie przechowywanie. Ważne, by przestrzegać maksymalnego czasu noszenia soczewek w ciągu dnia – dla każdej osoby będzie on inny i wynosi 6-12 godzin.

Wszelkie czynności należy wykonywać przy użyciu płynu przeznaczonego do soczewek. Nie wolno używać wody z kranu, ponieważ nie wyczyści ona dobrze soczewki, a ponadto może zawierać patogeny wywołujące choroby oczu.

Należy zachować ostrożność podczas wykonywania i zmywania makijażu oczu. Soczewki powinny zostać założone przed użyciem kolorowych kosmetyków oraz zdjęte przed wykonaniem demakijażu. Ten sposób postępowania ogranicza do minimum możliwość kontaktu soczewki z kosmetykami, których składniki mogłyby ją uszkodzić.

Szczególnie ważna jest pielęgnacja soczewek podczas infekcji. Powierzchnia oka jest drogą wnikania drobnoustrojów do organizmu. Najlepiej na czas choroby używać okularów zamiast soczewek, a jeśli to niemożliwe – wymienić soczewki zaraz po zakończeniu infekcji.

Przeczytaj też: Tojad – właściwości, zastosowanie, jak wygląda, objawy zatrucia

Czy każdy może nosić soczewki? Przeciwwskazania

Czy istnieją jakieś przeciwwskazania do noszenia soczewek kontaktowych? Soczewki kontaktowe może nosić każdy, kto świadomie jest w stanie zadbać o właściwą higienę i poradzi sobie z zakładaniem i zdejmowaniem szkieł. Dla wielu osób początkowo czynności te mogą być trudne, ale szybko można się ich nauczyć. Istnieje jednak kilka okoliczności, kiedy używanie soczewek nie jest wskazane.

Nietolerancja soczewek kontaktowych

U niektórych osób po próbie włożenia soczewki pojawia się pieczenie, kłucie, zaczerwienienie i zaciskanie powiek w reakcji ochronnej. Jeśli objawy te utrzymują się przy kolejnych próbach włożenia soczewki nawet po 30 minutach, świadczą o nietolerancji soczewek. Rozwiązaniem jest wypróbowanie innego rodzaju soczewek, a jeśli wówczas również wystąpią podobne reakcje – całkowite zrezygnowanie z nich noszenia.

Alergia a soczewki kontaktowe

Ewentualna reakcja alergiczna może dotyczyć materiałów, z których wykonane są soczewki, ale częściej chodzi raczej o składniki płynów pielęgnacyjnych. W takich przypadkach można spróbować użyć soczewek wykonanych z innego materiału lub zastosować zamiennik płynu pielęgnacyjnego. Dobrym rozwiązaniem są też soczewki jednodniowe.

Osoby z alergiami sezonowymi, u których pojawiają się łzawienie i pieczenie oczu, mogą mieć problem z noszeniem soczewek kontaktowych w okresie nasilenia objawów. Wtedy zaleca się okresowe zastąpienie soczewek okularami. Soczewki mogą też zatrzymywać na swojej powierzchni alergeny z powietrza, przyczyniając się do nasilenia reakcji alergicznej i podrażnienia oka.

Stany zapalne narządu wzroku

Wszelkie infekcje, uszkodzenia i stany zapalne w obrębie oka i jego okolic są bezwzględnym przeciwwskazaniem do noszenia soczewek kontaktowych. Aby uniknąć nadkażenia i uszkodzenia gałki ocznej, nie wolno zakładać soczewek aż do czasu całkowitego wyleczenia.

Zespół suchego oka

Ciężki zespół suchego oka jest przeciwwskazaniem do noszenia soczewek kontaktowych. Schorzenie to polega na obniżeniu wytwarzania filmu łzowego, który w naturalny sposób nawilża gałkę oczną. Zastosowanie soczewek na zbyt mało nawilżoną powierzchnię rogówki może prowadzić do podrażnień, infekcji i uszkodzenia rogówki.

Inne choroby i zaburzenia ogólne

W przypadku chorób przebiegających ze stałym lub czasowym obniżeniem odporności organizmu, o tym, czy można nosić soczewki kontaktowe, każdorazowo powinien decydować lekarz. Obecność soczewki w oku oraz same czynności zakładania i zdejmowania soczewek sprzyjają przedostawaniu się do organizmu drobnoustrojów. W przypadku obniżonej odporności jest to duże ryzyko rozwinięcia się infekcji.

Niektóre choroby i zaburzenia hormonalne wpływają na jakość nawilżenia gałki ocznej. W przypadku objawów suchego oka soczewki kontaktowe nie są wskazane, gdyż mogą tylko pogłębić problem. Osoby odczuwające problem z suchością oczu mogą nosić soczewki tylko po konsultacji z lekarzem, stosując dodatkowe nawilżenie.

Soczewki kontaktowe – wady i ograniczenia

Choć soczewki kontaktowe mają wiele zalet, to posiadają też pewne wady i wynikające z nich ograniczenia dla użytkowników.

Brak spontaniczności – na każdy wyjazd konieczne jest zabranie ze sobą pojemnika i płynu, aby zdjąć soczewki na noc, należy też zadbać o odpowiednie warunki higieniczne w miejscu noclegu.

Konieczna ostrożność – należy unikać posiadania długich paznokci, gdyż mogą one łatwo uszkodzić soczewkę; trzeba też pamiętać o odpowiedniej kolejności przy nakładaniu i zmywaniu makijażu.

Uwaga na wodę – nie powinno się kąpać ani pływać w soczewkach kontaktowych, aby nie dopuścić do kontaktu soczewek z wodą. Poprzez gałkę oczną może dojść do infekcji groźnymi pasożytami, żyjącymi w wodzie. Podczas pływania w basenie zaleca się używane okularów pływackich.

Zapis w prawie jazdy – choć soczewki są wygodniejsze przy prowadzeniu samochodu niż okulary, nie można ich używać wymiennie prowadząc samochód; jeśli w dokumencie wpisany jest obowiązek prowadzenia w okularach, mogą być problemy przy kontroli drogowej.

Uwaga na drzemki – w soczewkach wielokrotnego użytku nie powinno się spać, ponieważ ogranicza to mocno dostęp tlenu do rogówki. Wyjątkiem są soczewki przeznaczone do ciągłego trybu noszenia.

Koszt – choć soczewki kontaktowe są coraz łatwiej dostępne i coraz tańsze, to koszty ich regularnej wymiany oraz zaopatrzenia w płyny pielęgnacyjne nie są małe.

Długotrwałe noszenie soczewek kontaktowych – powikłania

Dla jednych osób soczewki kontaktowe są produktem, po który sięga się tylko raz na jakiś czas, dla innych – nieodłącznym elementem życia. I ta właśnie ta druga grupa powinna być świadoma, że długotrwałe noszenie soczewek kontaktowych może wywoływać powikłania, szczególnie gdy nie są przestrzegane zalecenia dotyczące terminowości wymiany soczewek i płynu oraz długości noszenia soczewek w ciągu dnia. Badania wykazują, że niestety często właśnie tak się dzieje.

Bardzo częstym problemem dotykającym użytkowników szkieł kontaktowych są różnego rodzaju zaburzenia powierzchni oka, powodujące dyskomfort i uszkodzenia. Najczęstszym z tego typu zaburzeń jest zespół suchego oka (ZSO). Dotyka on ponad 70% osób noszących długotrwale soczewki kontaktowe i często jest powodem rezygnacji z używania szkieł kontaktowych.

W wyniku niewłaściwego użytkowania soczewek może rozwinąć się alergia lub nietolerancja, w wyniku których pojawi się konieczność czasowego lub stałego przerwania stosowania soczewek.

Przy długotrwałym noszeniu szkieł kontaktowych często dochodzi do mikrourazów powierzchni rogówki i podrażnień, które mogą przejść w stany zapalne.

Częste są infekcje bakteryjne, wirusowe i pasożytnicze. Niektóre z nich, np. zakażenie Acanthamoeba keratitis, mogą prowadzić do poważnego uszkodzenia wzroku.

Osoby noszące soczewki kontaktowe często mają upośledzony odruch rogówkowy. U zdrowej osoby polega on na automatycznym zaciśnięciu powiek po kontakcie lub próbie kontaktu ciała obcego z powierzchnią oka. Obserwacja tego odruchu jest stosowana w diagnozowaniu śmierci mózgowej.

Jeśli nie soczewki kontaktowe – to co?

Wiele osób każdego dnia przekonuje się do noszenia szkieł kontaktowych, ale też wiele z nich rezygnuje z nich różnych powodów. Jakie są inne możliwości korekcji wad wzroku?

Można wrócić do tradycyjnych okularów. Czasami porzucenie soczewek kontaktowych wynika ze zmiany trybu życia, kiedy okulary nie stanowią już kłopotu.

Można zdecydować się na wyeliminowanie wady wzroku i poddać zabiegowi laserowej korekcji wzroku. Dziedzina ta rozwija się coraz bardziej i wciąż wprowadzane są nowe techniki korekcji wzroku. Jest to jednak procedura dość kosztowna i nie wyklucza powikłań.

Idealnym rozwiązaniem wydaje się stosowanie równolegle okularów i soczewek kontaktowych. Do pracy biurowej, na zakupy czy do relaksu domowego powinny wystarczyć okulary. Soczewki kontaktowe warto pozostawić na zajęcia sportowe oraz na okazjonalne wyjścia i wyjątkowe sytuacje.

Każdy wybór powinien być przemyślany, ponieważ na pierwszym miejscu powinniśmy stawiać własne zdrowie. W czasach cyfryzacji i wszechobecnych ekranów, pracy i nauki zdalnej w społeczeństwie będzie przybywać problemów ze wzrokiem. Na szczęście medycyna i nowe technologie rozwijają się szybko i wciąż wprowadzane są nowe, bardziej skuteczne i bezpieczne rozwiązania dla pacjentów.

Soczewki kontaktowe okiem okulisty