Ciało obce w oku – przyczyny, objawy, pierwsza pomoc, postępowanie, skutki

Ciało obce w oku – przyczyny i rodzaje

Ciało obce w oku to stan nagły w okulistyce. Może być następstwem wypadku, urazu, nieostrożności lub zdarzeń losowych (np. silny wiatr niosący drobinki piasku). Ciało obce może umiejscowić się w oczodole, w worku spojówkowym, w nabłonku rogówki, może też wbić się w każdy dowolny element budowy oka – wówczas jest odpowiedzialne za otwartą ranę gałki ocznej.

Ciała obce mogą być różne: metaliczne i niemetaliczne, toksyczne (żelazo, miedź, rtęć, nikiel, aluminium, cynk, ołów), nietoksyczne (złoto, platyna, srebro, tantal, kamień szkło, porcelana), organiczne (rzęsy, fragmenty tkanek). Ważne jest zatem zwrócenie uwagi na okoliczności wbicia się w oko elementu niepożądanego i poinformowanie o tym lekarza.

Nie każde ciało obce powoduje poważne skutki, w tym uszkodzenia, jednak gdy „coś wpadło do oka”, warto odwiedzić gabinet lekarza okulisty, ewentualnie lekarza rodzinnego. W przypadku takiego urazu, gdy element wbił się głęboko w gałkę oczną, należy udać się na ostry dyżur okulistyczny, gdzie zostanie udzielona specjalistyczna pomoc w warunkach bloku operacyjnego.

Z reguły jednak jedynym podjętym przez lekarza działaniem będzie usunięcie ciała obcego z oka, podanie leków miejscowych przeciwbólowych, zabezpieczenie oka opatrunkiem, czasem przepisanie antybiotyku.

Czytaj również: Rozszerzone źrenice – co oznaczają?

Jakie są objawy ciała obcego w oku?

Każdy niepożądany obiekt wpadający do oka, np. opiłek, paproch, szkło, drzazga, rzęsa, mucha czy piasek powoduje dolegliwości bólowe i wrażenie kłucia w oku pojawiające się niemal natychmiast. Dzieje się tak dlatego, że oko, worek spojówkowy, a zwłaszcza rogówka są bardzo silnie unerwione. Dodatkowo, poza uczuciem ciała obcego w oku, występuje silny ból gałki ocznej, nadmierne łzawienie i zaczerwienienie oka. Ogólnie pacjent odczuwa stan podrażnienia oka, którego najczęściej nie da się zlekceważyć ze względu na dużą dokuczliwość.

W rzadkich urazach może wystąpić krwistek, czyli objaw występowania krwi w widoku źrenicy. Dotyczy to raczej sytuacji, gdy dochodzi do urazu gałki ocznej, np. w wyniku uderzenia. Mogą się pojawić błyski świetlne, mroczki przed oczami, zamglenie obrazu, utrata ostrości wzroku.

Jeśli ciało obce dostało się do oczodołu, może się pojawić obrzęk powiek, ból przy poruszaniu okiem, zaburzenia widzenia. Dodatkowo nierzadko można zauważyć drobinki wbite w oko lub zlokalizować ciało obce.

Przeczytaj też: Czerwone oczy – przyczyny, objawy, leczenie

Ciało obce w oku – pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc w przypadku znalezienia się ciała obcego w oku to przede wszystkim próba wypłukania go. Należy do tego w idealnych warunkach użyć sterylnej soli fizjologicznej lub neutralnych preparatów łez, unikając przy tym mrugania. Jeśli nie dysponujemy środkami okulistycznymi (ważne: nie używać leków), można przeprowadzić płukanie oka bieżącą, letnią wodą (nie zimną i nie gorącą, o komfortowej temperaturze). Istotne jest, by płukać oko od nosa na zewnątrz.

Ciało obce w oku najczęściej umiejscawia się pod górną powieką. Jeśli zatem posiada się umiejętność odwracania powiek, należy to wykonać i spróbować wypłukać ciało obce z oka. Jeśli okaże się to niemożliwe, należy zgłosić się do lekarza.

Ciało obce w oku pod powieką – jak usunąć?

Usuwanie ciała obcego spod górnej powieki należy przeprowadzić ostrożnie, aby nie doprowadzić do zatarcia oka i wniknięcia obiektu w głębsze warstwy gałki ocznej.

• Umyć dokładnie ręce wodą z mydłem, najlepiej techniką higienicznego mycia rąk zalecaną przez WHO. Jej etapy to:
  • naniesienie mydła,
  • pocieranie rąk powierzchniami dłoniowymi tak, by palce się splatały,
  • pocieranie powierzchnią dłoniową o grzbiet dłoni jednej ręki tak, aby palce się splatały,
  • zmiana rąk,
  • pocieranie zgiętych opuszek palców obu rąk,
  • obracanie kciuka w zamkniętej wokół niego drugiej dłoni,
  • zmiana dłoni,
  • pocieranie skupionych palców o wewnętrzną powierzchnię dłoni drugiej,
  • zmiana rąk,
  • spłukanie mydła przy zastosowaniu tych samych ruchów.
• Przygotować sobie patyczek kosmetyczny (plastikowy zakończony z obu stron owijką bawełnianą).
• Złapać za rzęsy górnej powieki.
• Przyłożyć patyczek do powieki, mniej więcej w połowie jej wysokości.
• Naciągnąć górną powiekę na patyczek.
• Wyjąć patyczek.
• Powieka jest odwrócona, można obejrzeć czy nie widać ciała obcego i przepłukać oko.

Technika odwracania powieki dolnej, gdy odnosi się wrażenie ciała obcego pod dolną powieką (co jest sytuacją rzadszą) jest oczywiście analogiczna, z tą różnicą, że należy patyczek przyłożyć w połowie wysokości powieki dolnej oraz złapać za dolne rzęsy, co może być utrudnione, ponieważ są krótsze.

Druga technika, nieprofesjonalna, to nałożenie powieki górnej na dolną. Należy złapać za rzęsy górnej powieki i naciągnąć ja na powiekę dolną, po czym puścić. Technika ta wiąże się ze zwiększonym ryzykiem przesunięcia ciała obcego głębiej albo zanieczyszczenia worka spojówkowego dodatkowymi ciałami obcymi, dlatego należy ją stosować wyjątkowo. Trzeba też pamiętać, by nie używać tej metody, jeśli zastosowano tusz do rzęs.

Jeżeli, mimo odwrócenia powieki i przemycia oka, ciało obce nie wypadło, a pieczenie, kłucie i ból gałki ocznej nie zmniejszyły się, należy się zgłosić do lekarza. Te same zalecenia dotyczą wbicia się ciała obcego w gałkę oczną, np. opiłka z tarczy szlifierskiej, opiłka metalu, fragmentu petardy itp., gdy ciało obce ma dużą prędkość.

Jeśli chodzi o muchę lub innego owada w oku, można założyć, że nie wbija się on w gałkę oczną, jednak ze względu na możliwe powikłania infekcyjne warto zasięgnąć porady okulisty – o ile ból nie ustąpi w ciągu kilku godzin po usunięciu owada.

W standardowej sytuacji można założyć opatrunek na oko, czyli sterylną gazę (może być zmoczona w soli fizjologicznej) przyłożoną do zamkniętego oka i zabezpieczoną kawałkiem bandaża przyklejonego ostrożnie przylepcem do czoła, policzków, nosa. Jeżeli ciałem obcym jest fragment zaprawy murarskiej, wapno lub jakakolwiek drobinka o aktywności chemicznej nie wolno zaklejać oka i nie należy przerywać jego płukania – oczywiście w miarę możliwości. Oko należy płukać bieżącą, letnią wodą lub solą fizjologiczną.

Czytaj również: Starczowzroczność – przyczyny, objawy, leczenie prezbiopii

Jakie mogą być skutki i powikłania ciała obcego w oku?

Każde ciało obce powoduje erozję nabłonka rogówki. W badaniu okulistycznym charakterystyczne są pionowe, linijne ubytki. W związku z tym oko staje się podatne na nadkażenia bakteryjne i grzybicze, co może prowadzić do niebezpiecznych owrzodzeń rogówki.

Opiłek w oku lub inne ciało metaliczne stanowi duże zagrożenie dla narządu wzroku z uwagi na ryzyko rozwoju tzw. metaloz, czyli oddziaływania jonów metali na tkanki.

W przypadku obecności żelaza (Fe) może się rozwinąć syderoza, czyli choroba oka związana z odkładaniem się jego soli. Skutkami syderozy może być: heterochromia, czyli różne zabarwienie tęczówek, mydriaza, czyli trwale rozszerzona źrenica, obniżenie ostrości wzroku, zaćma.

Jeśli wnikającym metalem jest miedź (Cu), pacjent może rozwinąć chalkozę. Objawy tego stanu patologicznego zależą od zawartości czystego pierwiastka – miedzi w ciele obcym. Czysta (100 proc.) miedź będzie powodowała błyskawiczne zapalenie wnętrza oka, stop zawierający 85 proc. Cu da obraz pierścieni Kaysera-Fleischera na obwodzie rogówki (złocista, złocisto-brązowa obwódka na tle tęczówki), zaćmę słonecznikową, zielone zabarwienie rogówki, tęczówki, ciała szklistego i siatkówki.

W doświadczeniach na zwierzętach odkryto również bardzo niekorzystne działanie cynku (Zn) na siatkówkę. Metal ten powodował uszkodzenie warstwy zwojowej. Nie zostało to jednak opisane w przypadku ludzi.

Wniknięcie ciała obcego w oko może spowodować zakażenie każdego elementu, przez które przeszło dane ciało, ale ponadto zaćmę, uszkodzenia siatkówki (włącznie z odwarstwieniem), krwotok do ciała szklistego, perforację gałki ocznej.

Ciało obce w oczodole może skutkować zapaleniem oczodołu, powstaniem ropni, ropniaków, zagraża również przeniesieniem się zakażenia na struktury mózgu i zawsze wymaga interwencji lekarskiej oraz usunięcia – często w osłonie antybiotykowej.

Ciała obce w oku – wypowiedź specjalisty