Astygmatyzm – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, jak widzi osoba z astygmatyzmem?

Astygmatyzm – co to jest?

Astygmatyzm jest to wada wzroku, a dokładniej mówiąc wada refrakcji.

Polega ona na tym, że układ optyczny oka nie jest w stanie utworzyć punktowego obrazu na siatkówce oka ze względu na występowanie różnic mocy dla różnych przekrojów układu optycznego oka. Oznacza to, że obserwowany punkt tworzy na siatkówce obraz niepunktowy.

Większość przypadków astygmatyzmu to astygmatyzm regularny, w którym przekroje o największej i najmniejszej mocy optycznej są położone prostopadle względem siebie. W takiej sytuacji wielkość wady wzroku jest równa różnicy mocy refrakcyjnej pomiędzy przekrojami, a przekroje te są nazywane przekrojami głównymi.

Astygmatyzm często nie jest izolowaną wadą wzroku. Często współwystępuje z nim krótkowzroczność lub dalekowzroczność, czyli inne wady refrakcji.

Układ optyczny oka – jakie struktury sprawiają, że widziany obraz jest ostry?

Prawidłowa ostrość widzenia jest osiągana za pomocą struktur systemu optycznego oka.

Przyczyny astygmatyzmu

Przyczyny astygmatyzmu są różne – może on być wrodzony, spowodowany chorobami lub pojawić się w wyniku chorób oczu, czy być spowodowany przez uraz oka.

Badania pokazały, ze na astygmatyzm mają wpływ czynniki genetyczne. Oznacza to, że może on być dziedziczony z pokolenia na pokolenie. Jest to najczęstsza przyczyna astygmatyzmu.

Astygmatyzm może się rozwinąć, gdy rogówka przybiera kształt stożka, co określane jest jako stożek rogówki (keratoconus).

Astygmatyzm – z czego wynika?

Najczęściej przyczyna astygmatyzmu tkwi w nieprawidłowym kształcie rogówki – jest to astygmatyzm rogówkowy. Rogówka ma nieregularny lub cylindryczny kształt. Przez zniekształcenie rogówki promienie świetlne docierające do oka nie skupiają się prawidłowo na siatkówce oka, co powoduje, że widziany obraz jest niewyraźny.

Astygmatyzm może wynikać także z nieprawidłowego kształtu innych elementów oka – np. soczewki oka.

Rodzaje astygmatyzmu

Astygmatyzm można sklasyfikować ze względu na różne czynniki. Dwa podstawowe podziały uwzględniają podział ze względu na położenie przekrojów głównych i położenie ognisk w tych przekrojach.

Rodzaje astygmatyzmu ze względu na położenie przekrojów głównych:

• Astygmatyzm regularny prosty, czyli taki, w przypadku którego przekrój główny o największej mocy jest pionowy (90°±15°).
• Astygmatyzm regularny odwrotny to taki, w którym przekrój o największej mocy jest poziomy (0°±15°).
• Astygmatyzm regularny skośny, w którym przekroje główne są nachylone względem poziomu i pionu (15°–75° oraz 105°–165°).

Rodzaje astygmatyzmu ze względu na położenie ognisk w przekrojach głównych:

• Astygmatyzm złożony krótkowzroczny, to taki, w którym oba ogniska leżą przed siatkówką. Oznacza to, że w obu przekrojach głównych oko jest krótkowzroczne.
• Astygmatyzm krótkowzroczny zwykły występuje w sytuacji kiedy jedno z ognisk leży prawidłowo na siatkówce, a drugie przed siatkówką. Innymi słowy w jednym przekroju oko jest prawidłowe, a w drugim krótkowzroczne.
• Astygmatyzm mieszany to taki, w którym jedno ognisko leży przed siatkówką, a drugie za nią. Wobec tego w jednym przekroju głównym oko jest krótkowzroczne, a w drugim nadwzroczne.
• Astygmatyzm nadwzroczny zwykły występuje kiedy jedno z ognisk leży na siatkówce, a drugie za nią. Wobec tego w jednym przekroju głównym oko jest miarowe a w drugim nadwzroczne.
• Astygmatyzm nadwzroczny złożony występuje kiedy oba ogniska położone są za siatkówką. Zatem w obu przekrojach głównych oko jest nadwzroczne.

Objawy astygmatyzmu

Nieskorygowany astygmatyzm często powoduje objawy związane z nadmierną pracą oczu – przez to chory odczuwa zmęczenie oczu.

Na odczuwane objawy ma wpływ wartość astygmatyzmu – niepokojące objawy powoduje silniejszy astygmatyzm o wartości powyżej 0,5-1 dioptrii.

Oprócz tego astygmatyzm cechują:

• zamazane, rozmyte widzenie, zarówno przedmiotów oddalonych jak i znajdujących się blisko oka;
• uczucie napięcia gałek ocznych;
• problemy z koncentracją;
• mrużenie oczu;
• bóle głowy;
• bóle oczu;
• pieczenie, swędzenie i łzawienie oczu;
• pocieranie oczu;
• szybkie zmęczenie oczu np. przy czytaniu;
• pulsacyjna zmiana ostrości widzenia;
• łączenie się słów przy czytaniu;
• mylenie liter;
• zaburzenia poczucia przestrzeni.

Astygmatyzm – diagnostyka

Diagnostyką astygmatyzmu zajmują się optometryści i okuliści. Ponieważ nie istnieje jeden test na astygmatyzm muszą wykonać oni kilka badań, aby zdiagnozować wadę wzroku, ocenić pracę układu optycznego oka i dobrać odpowiednią metodę leczenia.

Pierwszym elementem ocenianym w tym celu jest ostrość wzroku , także po podaniu kropli rozszerzających źrenice. Najczęściej w tym celu korzysta się z tablic okulistycznych, z których należy odczytać litery. U dzieci stosuje się specjalne tablice, które zamiast liter zawierają obrazki, tak aby można było ocenić ostrość widzenia nawet u dzieci, które nie umieją jeszcze czytać.

Można również wykonać prosty test na astygmatyzm polegający na obserwacji układu promieniście rozchodzących się od jednego punktu linii. Jeśli masz astygmatyzm, część linii będzie widziana wyraźniej niż inne.

To podstawowe badanie wzroku często rozszerzone jest przez badania za pomocą specjalistycznej aparatury:

• Autorefraktor – to urządzenie również pomaga zmierzyć astygmatyzm lub inną wadę refrakcji. Działa poprzez świecenie światłem w oko i mierzenie, jak zmienia się ono, gdy odbija się od tylnej części oka.
• Keratometr mierzy krzywiznę rogówki. Okulista może również wykonać badanie topografii rogówki, które pomaga znaleźć niedoskonałości i zniekształcenia na powierzchni rogówki.

Astygmatyzm często pojawia się we wczesnym okresie życia, dlatego ważne jest, aby umówić dzieci na kompleksowe badanie wzroku u optometrysty, aby uniknąć problemów ze wzrokiem w szkole wynikających z nieskorygowanego astygmatyzmu.

Leczenie astygmatyzmu

Korekcja astygmatyzmu polega na zastosowaniu różnych metod leczenia – w zależności od konkretnego przypadku może być to korekcja okularowa, operacja laserowej korekcji wzroku, czy za pomocą specjalnych soczewek kontaktowych. Prawidłowa korekcja zapewnia pacjentowi lepszą ostrość widzenia.

Astygmatyzm korygowany jest za pomocą szkieł o różnej mocy załamywania promieni świetlnej w głównych południkach. Są to szkła cylindryczne. Do ich właściwego dobrania konieczne jest wyznaczenie osi cylindra – przyjmuje ona wartości od 0 do 180 stopni.

Soczewki kontaktowe stosowane w leczeniu astygmatyzmu są nazywane soczewkami torycznymi. Różnią się one od standardowych soczewek kontaktowych grubością dolnej strefy. Posiadają także znacznik, co zapobiega rotacji soczewki na powierzchni oka. W niektórych przypadkach, takich jak astygmatyzm nieregularny lub spowodowany przez stożek rogówki soczewki kontaktowe mogą się sprawdzić nawet lepiej niż okulary.

Laserowa korekcja astygmatyzmu to zabiegi z kategorii chirurgii refrakcyjnej. Umożliwia on korekcję nawet dużych wad wzroku o wartości -6,00 dioptrii. Wskazania do zabiegu są zróżnicowane i decyzja o jego wykonaniu musi być podjęta wraz z okulistą, po uwzględnieniu przeciwwskazań do zabiegu.

To, jaka metoda – okulary lub soczewki kontaktowe czy zabieg laserowej korekcji wzroku – zostanie zastosowana u konkretnego pacjenta zależy zarówno od decyzji lekarza oraz preferencji pacjenta.