Zabieg Credego – co to jest i na czym polega? Wskazania, przeciwwskazania, przebieg, skutki uboczne

Na czym polega zabieg Credego?

Zabieg Credego został wprowadzony do rutyny neonatologicznej w 1880 roku przez niemieckiego ginekologa-położnika Carla Credego w celu ochrony noworodków przed rzeżączkowym zapaleniem spojówek, które w skrajnych przypadkach, może doprowadzić nawet do ślepoty. Zabieg ten szybko zyskał zasłużoną sławę, ponieważ środowisko medyczne zaobserwowało, że liczba zachorowań na rzeżączkowe zapalenie spojówek wśród nowo narodzonych dzieci znacząco zmalała.

Zabieg Credego polega na zakropieniu oczu noworodka 1% roztworem azotanu srebra w ciągu dwóch godzin po porodzie (za czasów doktora Credego używano roztworu 2%). Preparat usuwa z powierzchni oka groźne bakterie, w tym dwoinki rzeżączki, które są odpowiedzialne za rozwinięcie się rzeżączkowego zapalenia spojówek u noworodków. Co ważne, bezpośrednio po wykonaniu zabiegu Credego nie można przemywać oczu dziecka solą fizjologiczną, ponieważ prowadzi to do wytrącenia się chlorku srebra. Skąd dwoinki rzeżączki i inne drobnoustroje biorą się w oku dziecka? Maluszek ma z nimi bezpośredni kontakt, kiedy przeciska się przez kanał rodny.

Czy rodzic może nie wyrazić zgody na zabieg Credego?

W obecnych czasach, w krajach rozwiniętych, kobiety rzadko chorują na rzeżączkowe zapalenie szyjki macicy. Problem ten dotyka mniej niż 1% pacjentek. Z drugiej strony, nawet jeśli matka jest nosicielką dwoinek rzeżączki, ryzyko zachorowania na rzeżączkowe zapalenie spojówek u noworodka, wynosi 30-47% zarówno dla porodu naturalnego, jak i cesarskiego cięcia. W głowach wielu rodziców pojawia się więc pytanie, czy współcześnie zabieg Credego ma sens i czy muszą oni wyrazić zgodę na jego wykonanie.

Zabieg Credego jest procedurą obowiązkową nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie, a więc rodzice nie mogą zabronić personelowi medycznemu zakroplenia oczu dziecka 1% roztworem azotanu srebra. Zabieg ten został wyszczególniony przez Ministra Zdrowia w Standardach Opieki Okołoporodowej i obowiązuje we wszystkich polskich szpitalach. Alternatywą dla zastosowania zabiegu Credego jest użycie maści z tetracykliną lub erytromycyną, ale wówczas procedury tej nie nazywa się zabiegiem Credego.

Przemycie oczu noworodka jest konieczne, ponieważ nawet jeśli liczba kobiet chorujących na rzeżączkę spadła, to dziecku zagrażają też inne bakterie bytujące w drogach rodnych kobiety. Jedną z nich jest np. chlamydia trachomatis. Zastosowanie maści lub 1% roztworu azotanu srebra pozwala uchronić dziecko przed poważnymi zakażeniami przedniego odcinka oka. Taka profilaktyka jest bardzo ważna dla ogólnego zdrowia maluszka.

Czy zabieg Credego jest bezpieczny dla dziecka?

Wykonanie zabiegu Credego nie ma negatywnego wpływu na zdrowie dziecka ani na jego zmysł wzroku. Jedynym odnotowanym jak do tej pory skutkiem ubocznym tej procedury jest chemiczne zapalenie spojówek, które występuje bardzo rzadko. Chemiczne zapalenie spojówek objawia się przekrwieniem i podrażnieniem oczu, które mija samoistnie w ciągu doby. Powyższe symptomy nie wymagają nawet interwencji lekarskiej. Znacznie gorsze w skutkach jest rzeżączkowe zapalenie spojówek.

Objawy zapalenia spojówek wywołanego przez dwoinkę rzeżączki

Objawy zakażenia dwoinką rzeżączki pojawiają się u noworodka już po 2-4 dniach od kontaktu z tym rodzajem bakterii i postępują w szybkim tempie. Zaliczamy do nich:

• obrzęk powiek, który uniemożliwia noworodkowi otwarcie oczu;
• przekrwienie spojówek;
• owrzodzenie rogówki;
• pojawienie się ropnej, zielonkawej wydzieliny.

Powyższe symptomy sprawiają dziecku ból i dyskomfort. Po ich zauważeniu należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Zapalenie spojówek, którego podłożem są dwoinki rzeżączki, wymaga leczenia, a konkretnie antybiotykoterapii. W takiej sytuacji antybiotyki najczęściej podawane są dziecku zarówno dożylnie, jak i do worka spojówkowego. Ważne jest również zachowanie odpowiedniej higieny, w tym przemywanie oczu dziecka przegotowaną wodą lub preparatem zaleconym przez lekarza.

Nieleczone rzeżączkowe zapalenie spojówek prowadzi do trwałego uszkodzenia rogówki oraz ślepoty. Może też dać początek sepsie, wywołać zapalenie opon mózgowych lub zapalenie stawów. Zakroplenie oczu noworodka azotanem srebra jest więc lepszym wyjściem niż narażenie go na potencjalne niebezpieczeństwo związane z utratą wzroku lub, w skrajnych przypadkach, życia.

Bakteryjne zapalenie spojówek u noworodka – zakażenie chlamydią

Jak już wspomnieliśmy, nie tylko dwoinka rzeżączki stanowi zagrożenie dla zdrowia oczu noworodka. Statystyki podają, że około 20% ciężarnych kobiet cierpi z powodu zakażenia chlamydią, która również może wywołać u maluszka bakteryjne zapalenie spojówek. Stan chorobowy rozwija się między 5 a 14 dniem po porodzie naturalnym lub operacyjnym. Główne objawy to:

• zaczerwienienie spojówek,
• obrzęk oczu,
• pojawienie się śluzowo-ropnej wydzieliny.

Stan zapalny może dotyczyć jednego lub obojga oczu. Nieleczona infekcja bakteryjna może skończyć się zbliznowaceniem rogówki i wtórną ślepotą.

Słowem podsumowania, mimo postępu w dziedzinie medycyny i możliwości wczesnego wykrywania wielu chorób, nie zawsze jesteśmy w stanie zidentyfikować wszystkie infekcje i zapobiec ich przenoszeniu na noworodka. Dlatego też nadal stosuje się procedury mające na celu ochronę dzieci przed potencjalnymi infekcjami, które mogą być wywołane np. przez florę bakteryjną matki. Dzięki temu możemy zmniejszyć liczbę przypadków hospitalizacji noworodków oraz ograniczyć konieczność przeprowadzania poważnych interwencji medycznych związanych z leczeniem infekcji okołoporodowych i ich powikłań. Zabieg Credego w tym pomaga.