Makrosomia płodu, hipertrofia płodu – co to jest, czy to powód do niepokoju?

Czym jest makrosomia płodu?

Terminem makrosomia lub hipertrofia wewnątrzmaciczna płodu opisuje się noworodka, który jest znacznie większy niż przeciętny w stosunku do wieku ciąży.

Według definicji masa urodzeniowa dziecka powinna być w takim przypadku większa niż 4000 g, czyli według stopni siatki centylowej przekraczać 90. centyl danego wieku płodowego, płci lub rasy (makrosomia pierwszego stopnia). Przy większej masie ciała wyróżnia się także kolejne stopnie makrosomii: drugiego stopnia (powyżej 4500 g) oraz trzeciego stopnia (powyżej 5000 g).

Makrosomia płodu – przyczyny

Na rozwój noworodka bez wątpienia wpływa bardzo wiele czynników genetycznych oraz zewnętrznych, jednak udowodniono, że na hipertrofię płodu najsilniej wpływa występowanie cukrzycy u matki. Zaburzenie to występuje prawie dwukrotnie częściej u kobiet z cukrzycą, i to zarówno w postaci cukrzycy ciążowej jak i insulinozależnej, zdiagnozowanej jeszcze przed ciążą. Dzieci matek z niedostatecznie kontrolowaną hiperglikemią znacznie częściej charakteryzują się nie tylko większą masą ciała, ale też większą ilością tkanki tłuszczowej i szerszą obręczą barkową w porównaniu do potomstwa kobiet bez cukrzycy.

Makrosomia płodu jest też skorelowana z otyłością matki lub nadmiernym przyrostem masy ciała w okresie ciąży. Bardzo prawdopodobne jest też, że jeśli kobieta już raz urodziła dziecko większe niż przeciętne, istnieje zwiększone ryzyko urodzenia kolejnego dużego dziecka. Ryzyko makrosomii płodu wzrasta także z każdą kolejną ciążą. Do piątej ciąży średnia waga urodzeniowa noworodków wzrasta średnio o 113 gramów.

Do innych czynników ryzyka hipertrofii płodu mogą należeć także:

• ciąża w wieku powyżej 35 roku życia;
• ciąża trwająca powyżej 2 tygodni po terminie;
• płeć męska dziecka.

Stosunkowo rzadko nadmierny wzrost noworodka związany jest z chorobami dziecięcymi lub wadami wrodzonymi.

Podczas diagnozowania makrosomii płodu zwykle zwraca się uwagę na najczęstsze czynniki ryzyka, jak nieleczona cukrzyca lub otyłość matki. Dopiero jeśli zostają one wyeliminowane, lekarz podejrzewając zaburzenia natury genetycznej może zalecić prenatalne testy diagnostyczne lub wizytę u doradcy genetycznego, w zależności od wyników testu.

Czytaj również: Niepowściągliwe wymioty ciężarnych – czym są? Przyczyny, rozpoznanie, postępowanie i profilaktyka

Jak diagnozowana jest makrosomia płodu?

Makrosomia może być stosunkowo trudna do wykrycia i zdiagnozowania w czasie ciąży. Lekarz specjalista ustala cechy hipertrofii na podstawie badania USG oraz wywiadu z pacjentką.

Objawy makrosomii płodu obejmują nie tylko nadmierną wielkość macicy (odległość od szczytu macicy do kości łonowej). Może o niej świadczyć także nadmiar płynu owodniowego (wielwodzie). Płyn ten otacza i chroni dziecko podczas ciąży — a jego ilość odzwierciedla ilość wydalanego moczu przez dziecko. Im płód większy tym produkuje proporcjonalnie więcej moczu.

W obrazie USG płodu dotkniętego makrosomią (zwłaszcza u matek z cukrzycą) można zaobserwować grubszą warstwę tkanki tłuszczowej, a także zaburzone proporcje ciała: większy obwód barków, brzucha i klatki piersiowej. Niedostatecznie wykształcone mogą być niektóre narządy, np. płuca, występuje niedojrzałość układu nerwowego. Występować może także przerost mięśnia sercowego.

Jakie ryzyko dla kobiety niesie ze sobą makrosomia płodu?

Makrosomia płodu może stanowić zagrożenie dla zdrowia zarówno matki jak i dziecka w czasie ciąży, jak i po porodzie.

Zbyt duża objętość płodu może znacznie komplikować poród siłami natury. Częstym powikłaniem jest na przykład zaklinowanie się dziecka w kanale rodnym i zatrzymania akcji porodowej. Sytuacja taka może wymagać użycia kleszczy lub wykonania cesarskiego cięcia. Poza oczywistym wydłużeniem czasu naturalnego porodu, makrosomia płodu stwarza ryzyko mechanicznego uszkodzenia macicy lub kanału rodnego – na przykład poprzez rozerwanie tkanek pochwy i mięśni między pochwą a odbytem (mięśni krocza).

Zbyt duży płód może również sprawiać, że uszkodzone mięśnie macicy nie skurczą się prawidłowo po porodzie wywołując silny krwotok poporodowy.

Czytaj również: Depresja poporodowa – przyczyny, objawy, leczenie

Makrosomia płodu a ryzyko dla noworodka

Jeśli poród odbywał się siłami natury, i z uwagi na rozmiar płodu trwał długo, stwarza to także ryzyko urazów dla nowo narodzonego dziecka. Noworodki z makrosomią narażone są m.in. na:

• pęknięcia obojczyka;
• niedotlenienia;
• zranienia i otarcia;
• porażenie splotu barkowego;
• uszkodzenie nerwu twarzowego.

Po urodzeniu, u dzieci z makrosomią często odnotowywano zbyt niskie stężenie cukru we krwi (hipoglikemię) a także obniżone stężenie wapnia lub magnezu. Powikłania cukrzycy u ciężarnej kobiety zwiększają również ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego u dziecka w późniejszych latach. Oznacza to, że u dzieci takich znacznie częściej, już od najwcześniejszych lat życia zdarzają się takie zespoły schorzeń, jak:

• podwyższone ciśnienie krwi;
• wysoki poziom cukru we krwi;
• zwiększona ilość tkanki tłuszczowej w talii;
• nieprawidłowy poziom cholesterolu.

Wszystkie te cechy, występując razem, istotnie zwiększają ryzyko nadciśnienia tętniczego, chorób serca, udaru mózgu i cukrzycy w dorosłym życiu.

Jak można zapobiegać wystąpieniu makrosomii płodu?

Najlepszym sposobem na wspomaganie prawidłowego rozwoju płodu w ciąży jest zdrowe odżywianie się i umiarkowany wysiłek fizyczny. Badania naukowe pokazują, że istotnie dbanie o ruch oraz stosowanie diety niskoglikemicznej mogą zmniejszyć ryzyko makrosomii. Przed planowanym zajściem w ciążę warto zadbać także o unormowanie masy ciała (zwłaszcza przy wcześniejszej otyłości) oraz podstawowe badania. Kontrolowanie poziomu cukru we krwi i jak najszybsze leczenie ewentualnych zmian cukrzycowych to najlepszy sposób na zapobieganie powikłaniom, w tym makrosomii płodu.

Czytaj również: USG 4D – na czym polega i kiedy je wykonać? Wskazania, przebieg badania, cena

Makrosomia płodu – wypowiedź eksperta