Drgawki u dziecka – przyczyny, diagnostyka, leczenie drgawek u noworodków, niemowląt i starszych dzieci

Drgawki u dzieci – co to za zjawisko?

Drgawkami nazywamy pewne charakterystyczne objawy ruchowe, które powstają na skutek pojawienia się nadmiernych, nieprawidłowych wyładowań elektrycznych, powstających w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, a dokładniej w obszarze nazywanym korą mózgową.

Wyładowania elektryczne w obrębie mózgu manifestują się niezależnymi od woli skurczami mięśni szkieletowych, które mogą mieć różne nasilenie i częstotliwość. Różny może być również czas ich trwania. Warto zaznaczyć, że drgawkom mogą towarzyszyć inne objawy neurologiczne, w tym zaburzenia świadomości, jak i również utrata przytomności.

Drgawki gorączkowe dzielimy w medycynie na drgawki gorączkowe proste i drgawki gorączkowe złożone. Drgawki gorączkowe proste są typowo krótkotrwałe (poniżej 10 minut) oraz uogólnione, natomiast drgawki gorączkowe złożone są ogniskowe, a więc drgawkom ulega pewna część ciała dziecka.

Napady drgawek u dziecka – przyczyny

Pojawienie się drgawek u dziecka może wynikać z bardzo różnych sytuacji klinicznych. Wiele czynników zdolnych jest do obniżenia progu drgawkowego lub pobudzenia komórek ośrodkowego układu nerwowego. Jakie czynniki mogą sprowokować pojawienie się napadu drgawek u dzieci?

Poniżej wymieniono najczęstsze czynniki prowadzące do ujawnienia się drgawek u dziecka:

• gorączka – każda infekcja, która wiąże się z podwyższeniem temperatury ciała, może być powikłana napadem drgawek. Są to wówczas drgawki gorączkowe;
• infekcje wywołane zarówno przez bakterie lub wirusy – takie drgawki w przebiegu infekcji nazywamy drgawkami przyinfekcyjnymi;
• zaburzenia elektrolitowe – obniżenie stężenia sodu, wapnia czy fosforu, wzrost stężenia amoniaku, czyli w języku medycznym – hiperamonemia;
• hipoglikemia – a więc spadek stężenia glukozy we krwi;
• infekcje dotyczące ośrodkowego układu nerwowego – na przykład zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie mózgu, prowadzące do zaburzeń neurologicznych;
• urazy dotyczące mózgowia – na przykład krwawienie wewnątrzmózgowe czy stłuczenie mózgu,
• niedotlenienie mózgu – a więc w języku medycznym hipoksja, prowadząca do zmian w układzie nerwowym dziecka;
• udar mózgu – zarówno niedokrwienny, jak i krwotoczny;
• niewydolność wątroby, niewydolność nerek – np. w przebiegu zespołu hemolityczno-mocznicowego,
• zatrucie organizmu – napady drgawek mogą towarzyszyć zatruciu etanolem, metanolem, tlenkiem węgla czy metalami ciężkimi,
• przyjmowanie substancji psychoaktywnych, do których należy między innymi kokaina, amfetamina, LSD, nikotyna – jest to dość częsta przyczyna drgawek u nastolatków,
• przyjmowane leki – należy tutaj wymienić między innymi niektóre leki przeciwdepresyjne, leki przeciwpadaczkowe, leki antycholinergiczne, takie jak na przykład atropina, niesteroidowe leki przeciwzapalne, do których należy np. ibuprofen czy ketoprofen. Drgawki mogą wywołać również niektóre antybiotyki i substancje stosowane w czasie wykonywania znieczulenia;
• nagłe odstawienie leków stosowanych w terapii padaczki oraz niektóre zaburzenia genetyczne (w tym przypadku konieczne mogą być badania genetyczne).

Przyczyny drgawek mogą być również genetyczne. Drgawki u dziecka mogą wystąpić bowiem w przebiegu wrodzonych chorób metabolicznych, którym mogą towarzyszyć inne zaburzenia genetyczne.

Należy w tym miejscu wyraźnie podkreślić, że drgawki u dziecka mogą nie mieć żadnej wyraźnej przyczyny, takie drgawki nazywamy wówczas nieprowokowanymi. Jeżeli drgawki u dziecka nie mają żadnej uchwytnej przyczyny, to pojawia się konieczność diagnozowania epilepsji.

Drgawki u dzieci – diagnostyka

Pojawienie się drgawek u dziecka wymaga od lekarza przeprowadzenia bardzo wnikliwego wywiadu oraz badania przedmiotowego. Bardzo ważne jest ustalenie okoliczności, w jakich pojawiły się drgawki. Warto wypytać rodziców dziecka o ostatnie infekcje, przyjmowane leki, a także inne objawy, jakie towarzyszyły napadowi. Należy również dowiedzieć się, czy w rodzinie występowały epizody drgawek i czy ktoś z bliskich chorował na padaczkę i przeprowadzić genetyczną diagnostykę padaczki.

Jeżeli chodzi o badania laboratoryjne, należy wykonać między innymi oznaczenie parametrów stanu zapalnego w poszukiwaniu wykładników infekcji, oznaczenie stężenia jonów, kreatyniny, prób wątrobowych. Ważnymi badaniami biochemicznymi są także parametry gospodarki kwasowo-zasadowej. Jeżeli dziecko przyjmuje pewne leki przeciwpadaczkowe, to lekarz może zdecydować się na oznaczenie ich stężenia we krwi. Natomiast jeśli podejrzewamy spożycie substancji psychoaktywnych, to należy wykonać odpowiednie testy toksykologiczne. Należy mieć jednak świadomość, że podstawowe badania krwi dziecka mogą nie wykazywać żadnych odchyleń, nawet w przebiegu infekcji.

W przypadku podejrzenia infekcji dotyczącej układu nerwowego, konieczne jest wykonanie nakłucia lędźwiowego i oceny płynu mózgowo-rdzeniowego. W zależności od obrazu klinicznego i wieku dziecka, można również wykonać badania obrazowe mózgu, takie jak tomografia komputerowa czy USG przezciemiączkowe.

Elektryczną czynność mózgu możemy ocenić wykonując badanie nazywane elektroencefalografią (EEG). Badanie to wykonuje się m.in. celem wykluczenia padaczki. EEG wykonuje się po upływie pewnego czasu od napadu drgawek, ponieważ badanie wykonane od razu po wystąpieniu objawów ma mniejszą wartość diagnostyczną. Badanie to jest pomocne celem ewentualnego rozpoznania padaczki i można je wykonać w poradni neurologii dziecięcej.

Diagnostyka genetyczna pozwala natomiast na pewną diagnozę choroby metabolicznej (badania genetyczne można wykonać w poradniach genetycznych).

Napady drgawek u dziecka – leczenie farmakologiczne

Leczenie drgawek u dziecka przeprowadza się w taki sam sposób, jak leczenie stanu padaczkowego. Na początku bardzo ważne jest zabezpieczenie dziecka przed urazem, monitorowanie podstawowych funkcji życiowych oraz założenie dostępu dożylnego, co pozwala na podanie leków.

W celu przerwania epizodu drgawek podaje się leki, takie jak diazepam lub midazolam/klonazepam – są to leki należące do grupy benzodiazepin. W przypadku braku odpowiedzi na te substancje możliwe jest podanie leków przeciwpadaczkowych pierwszego rzutu, do których należy fenytoina i fenobarbital. W zaawansowanych przypadkach konieczne może być zaintubowanie dziecka i wprowadzanie go w sedację.

Dalsze leczenie drgawek u dzieci zależy przede wszystkim od przyczyny, która wywołała objawy. Jeżeli dziecko gorączkuje, to konieczne są leki przeciwgorączkowe oraz stosowanie fizycznych metod obniżenia temperatury ciała. Ważne jest również szybkie oznaczenie poziomu glukozy we krwi, ponieważ często przyczyną drgawek jest hipoglikemia. Szybka identyfikacja tej przyczyny pozwala na sprawne wprowadzenie leczenia przyczynowego. Jeżeli przyczyną drgawek u dziecka są zaburzenia elektrolitowe, to należy jak najszybciej uzupełnić niedobory konkretnych jonów. Jeżeli drgawki gorączkowe występują w przebiegu infekcji bakteryjnej, konieczne jest podanie antybiotyku, a w przypadku chorób metabolicznych ważne jest wprowadzenie odpowiedniej diety.

Podsumowując, wystąpienie drgawek u dziecka wydaje się bardzo poważnym stanem klinicznym, jednak w wielu przypadkach przyczyny drgawek są przemijające (gorączka lub tło infekcyjne). W każdym przypadku konieczne jest jednak skonsultowanie się z lekarzem, który po zbadaniu pacjenta i przeprowadzeniu dokładnego wywiadu chorobowego zadecyduje o dalszych krokach diagnostycznych.

Wypowiedź neonatologa na temat drgawek u noworodka