Cukrzyca ciążowa – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, dieta

Charakterystyka cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa (GDM – gestational diabetes mellitus) to stan, w którym u pacjentki spodziewającej się dziecka rozwija się hiperglikemia, co oznacza, że stężenie glukozy w jej krwi jest stale powyżej normy. Cukrzyca ciążowa może rozwinąć się na każdym etapie ciąży, choć najczęściej diagnozuje się ją w II lub III trymestrze.

Podział i kryteria rozpoznania cukrzycy u kobiet w ciąży

Najnowsze kryteria rozpoznania cukrzycy u ciężarnych pacjentek prezentują się następująco:

• cukrzyca przedciążowa – to cukrzyca, która została rozpoznana u pacjentki przed zajściem w ciążę;

• cukrzyca rozpoznana w ciąży – to hiperglikemia, która po raz pierwszy została wykryta u pacjentki w czasie ciąży. W zależności od wartości stężenia glukozy we krwi oraz stopnia nasilenia objawów, możemy wyróżnić poniższe jednostki chorobowe:

  • cukrzyca w ciąży – diagnozuje się ją, gdy:

    • glikemia na czczo wynosi ≥ 126 mg/dl (≥7,0 mmol/l),

    • glikemia w 120 minucie doustnego testu obciążenia 75 g glukozy (OGTT) wynosi ≥ 200 mg/dl (≥11,1 mmol/l),

    • glikemia przygodna wynosi ≥ 200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) i towarzyszą jej objawy kliniczne hiperglikemii;

  • cukrzyca ciążowa – diagnozuje się ją, gdy:

    • spełnione jest przynajmniej jedno z trzech kryteriów rozpoznania cukrzycy ciążowej, bazując na teście obciążenia glukozą zgodnie z IADPSG 2010 i WHO 2013;

    • zwykle ustępuje po porodzie, ale może utrzymywać się także po narodzinach dziecka jako cukrzyca ujawniona w ciąży.

Uważa się, że przyczyną cukrzycy ciążowej są zmiany hormonalne zachodzące w ciele kobiety spodziewającej się dziecka. Hormony, takie jak estrogeny, progesteron, prolaktyna i laktogen łożyskowy, mają działanie przeciwstawne do insuliny, co oznacza, że blokują one jej działanie w organizmie, powodując m.in. insulinooporność. To z kolei powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi. Istnieje też szereg czynników zewnętrznych i wewnętrznych, które mogą predysponować ciężarną kobietę do rozwinięcia się u niej cukrzycy ciążowej.

Które pacjentki są w grupie ryzyka zachorowania na cukrzycę ciążową? Czynniki ryzyka hiperglikemii

Wśród czynników zwiększających ryzyko hiperglikemii w czasie ciąży wymienia się:

• wiek matki powyżej 35 lat,
• wielorództwo,
• urodzenie dziecka o masie powyżej 4000 g,
• nadciśnienie tętnicze,
• nadwagę i otyłość,
• zespół policystycznych jajników,
• przebytą już cukrzycę ciążową,
• cukrzycę typu 2 w wywiadzie rodzinnym,
• zgony wewnątrzmaciczne w poprzednich ciążach,
• urodzenie dziecka z wadą rozwojową.

Cukrzyca ciążowa może rozwinąć się także u kobiet ciężarnych prowadzących siedzący tryb życia.

Objawy cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa często przebiega bez wyraźnych objawów i dopiero wykonanie pomiaru stężenia glukozy we krwi pozwala na trafne zdiagnozowanie tej jednostki chorobowej. Takie badania wykonywane są profilaktycznie u każdej kobiety w ciąży i jest to tak zwany doustny test obciążenia glukozą.

Poza wyraźną hiperglikemią cukrzyca ciążowa może manifestować się poprzez:

• wzmożone pragnienie,
• szybką męczliwość i ogólne zmęczenie pacjentki,
• częste infekcje dróg moczowych,
• nadmierny przyrost masy ciała.

Wysoki poziom cukru we krwi może również powodować zaburzenia w pracy narządu wzroku. Udowodniono, że utrzymujące się przez dłuższy czas podwyższone stężenie glukozy we krwi prowadzi do zmniejszenia czułości rogówki, spadku produkcji łez i zwiększa skłonność oczu do podrażnień, co jest problematyczne dla pacjentek, które na co dzień noszą soczewki kontaktowe.

Rozpoznanie cukrzycy ciążowej. Test obciążenia glukozą

Cukrzyca ciążowa jest diagnozowana za pomocą testu obciążenia glukozą, który jest standardowym elementem opieki prenatalnej. Zwykle przeprowadza się go u wszystkich przyszłych mam pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży. W przypadku kobiet, u których ryzyko wystąpienia hiperglikemii w ciąży jest większe, lekarz może zalecić wykonanie testu wcześniej.

Jak profilaktycznie mierzy się poziom glukozy we krwi u ciężarnych?

Kobieta zgłaszająca się na doustny test obciążenia glukozą powinna być na czczo i przybyć do laboratorium w godzinach porannych. Badanie rozpoczyna się od pobrania próbki krwi z żyły łokciowej w celu określenia stężenia glukozy na czczo. Następnie ciężarnej podaje się do wypicia roztwór zawierający 75 g glukozy. Po wypiciu tego roztworu kobieta powinna pozostać w stanie spoczynku, najlepiej w pozycji siedzącej. Po upływie 60 oraz 120 minut pacjentka ponownie udaje się na pobrania krwi. Wyniki pomiarów pozwalają ocenić, jak jej organizm przetwarza glukozę.

Cukrzycę ciążową diagnozuje się, jeżeli:

• poziom glukozy we krwi na czczo wynosi 92 mg/dl (5,1 mmol/l) lub więcej,
• w 60 minucie badania stężenie glukozy we krwi wynosi 180 mg/dl (10 mmol/l) lub więcej,
• w 120 minucie badania oznaczenie glukozy we krwi wynosi 153 mg/dl (8,5 mmol/l) lub więcej.

Pamiętaj! Wystarczy spełnić jeden z trzech opisanych wyżej warunków, aby rozpoznać cukrzycę ciążową.

Jak poziom glukozy we krwi matki wpływa na przebieg ciąży?

Glukoza przenika przez łożysko do krwiobiegu płodu, co oznacza, że hiperglikemia u matki wywołuje też hiperglikemię u dziecka, co niesie za sobą szereg powikłań. Wysoki poziom cukru we krwi płodu prowadzi do przerostu komórek wysp trzustkowych, czego wynikiem jest makrosomia płodu (jest on za duży w stosunku do wieku ciążowego). To z kolei zwiększa ryzyko powikłań położniczych, takich jak np.:

• częste urazy okołoporodowe (dlatego makrosomia płodu jest wskazaniem do cesarskiego cięcia),
• wielowodzie,
• niska ocena noworodka w skali Apgar,
• nadciśnienie tętnicze,
• stan przedrzucawkowy.

Nieleczone zaburzenia gospodarki węglowodanowej u matki mogą doprowadzić do obumarcia płodu lub do rozwinięcia się u niego wad wrodzonych, najczęściej wad serca lub cewy nerwowej. Zaraz po porodzie dzieci matek ze źle wyrównaną cukrzycą narażone są zaś na hipoglikemię. Wczesne rozpoznanie i skuteczne leczenie cukrzycy ciążowej ma kluczowe znaczenia dla prawidłowego rozwoju płodu.

Cukrzyca u matki a zdrowie noworodka – video

Jak wygląda leczenie cukrzycy ciążowej? Dieta cukrzycowa, aktywność fizyczna, insulinoterapia

Głównym celem leczenia cukrzycy ciążowej jest uniknięcie lub zminimalizowanie powikłań u matki i płodu, które mogą być spowodowane przez tę chorobę. Cukrzycę ciężarnych leczy się przy pomocy diety cukrzycowej oraz aktywności fizycznej. Jeżeli jednak zmiana stylu życia (na zdrowy tryb życia) nie przynosi zadowalających efektów i stężenie glukozy we krwi nadal utrzymuje się na niewłaściwym poziomie, konieczne jest wdrożenie insulinoterapii.

Dawki insuliny dobierane są indywidualnie, na zlecenie lekarza. Bardzo ważną rolę w procesie leczenia odgrywa samokontrola glikemii u ciężarnych z cukrzycą. Szybki pomiar cukru we krwi jest możliwy dzięki glukometrowi, a liczba pomiarów w ciągu dnia zależy od stopnia nasilenia cukrzycy i zaordynowanego leczenia.