Cukrzyca jest najczęstszym powikłaniem metabolicznym, które występuje u kobiet ciężarnych. Jej wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie mają kluczowe znaczenie dla zdrowia pacjentki oraz jej dziecka. Źle prowadzona cukrzyca ciążowa może dać początek licznym komplikacjom okołoporodowym. Co jest przyczyną cukrzycy ciążowej? Jakie pacjentki znajdują się w grupie ryzyka? Zapraszamy do lektury!
Cukrzyca ciążowa – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, dieta
Spis treści
- Charakterystyka cukrzycy ciążowej
- Podział i kryteria rozpoznania cukrzycy u kobiet w ciąży
- Które pacjentki są w grupie ryzyka zachorowania na cukrzycę ciążową? Czynniki ryzyka hiperglikemii
- Objawy cukrzycy ciążowej
- Rozpoznanie cukrzycy ciążowej. Test obciążenia glukozą
- Jak poziom glukozy we krwi matki wpływa na przebieg ciąży?
- Jak wygląda leczenie cukrzycy ciążowej?
- Możliwe powikłania cukrzycy ciążowej
- Czy cukrzyca ciążowa może się cofnąć?
Charakterystyka cukrzycy ciążowej
Cukrzyca ciążowa (GDM – gestational diabetes mellitus) to stan, w którym u pacjentki spodziewającej się dziecka rozwija się hiperglikemia, co oznacza, że stężenie glukozy w jej krwi jest stale powyżej normy. Cukrzyca ciążowa może rozwinąć się na każdym etapie ciąży, choć najczęściej diagnozuje się ją w II lub III trymestrze.
Warto pamiętać, że „cukrzyca ciążowa” to tylko jedno z określeń na stan hiperglikemii u ciężarnych pacjentek. Specjaliści rozróżniają różne typu cukrzycy, na podstawie różnych kryteriów, co pozwala na bardziej precyzyjne określenie problemu i dopasowanie odpowiedniego leczenia.
Podział i kryteria rozpoznania cukrzycy u kobiet w ciąży
Najnowsze kryteria rozpoznania cukrzycy u ciężarnych pacjentek prezentują się następująco:
-
Cukrzyca przedciążowa – cukrzyca, która została rozpoznana u pacjentki przed zajściem w ciążę.
-
Cukrzyca rozpoznana w ciąży – hiperglikemia, która po raz pierwszy została wykryta u pacjentki w czasie ciąży. W zależności od wartości stężenia glukozy we krwi oraz stopnia nasilenia objawów, możemy wyróżnić poniższe jednostki chorobowe:
-
cukrzyca w ciąży – diagnozuje się ją, gdy:
-
glikemia na czczo wynosi ≥ 126 mg/dl (≥7,0 mmol/l);
-
glikemia w 120 minucie doustnego testu obciążenia 75 g glukozy (OGTT) wynosi ≥ 200 mg/dl (≥11,1 mmol/l);
-
glikemia przygodna wynosi ≥ 200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) i towarzyszą jej objawy kliniczne hiperglikemii.
-
-
cukrzyca ciążowa – diagnozuje się ją, gdy:
-
spełnione jest przynajmniej jedno z trzech kryteriów rozpoznania cukrzycy ciążowej, bazując na teście obciążenia glukozą zgodnie z IADPSG 2010 i WHO 2013;
-
zwykle ustępuje po porodzie, ale może utrzymywać się także po narodzinach dziecka jako cukrzyca ujawniona w ciąży.
-
-
Uważa się, że przyczyną cukrzycy ciążowej są zmiany hormonalne zachodzące w ciele kobiety spodziewającej się dziecka. Hormony – takie jak: estrogeny, progesteron, prolaktyna i laktogen łożyskowy – mają działanie przeciwstawne do insuliny, co oznacza, że blokują one jej działanie w organizmie, powodując m.in. insulinooporność. To z kolei powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi. Istnieje też szereg czynników zewnętrznych i wewnętrznych, które mogą predysponować ciężarną kobietę do rozwinięcia się u niej cukrzycy ciążowej.
Które pacjentki są w grupie ryzyka zachorowania na cukrzycę ciążową? Czynniki ryzyka hiperglikemii
Wśród czynników zwiększających ryzyko hiperglikemii w czasie ciąży wymienia się:
- wiek matki powyżej 35 lat,
- wielorództwo,
- urodzenie dziecka o masie powyżej 4000 g,
- nadciśnienie tętnicze,
- nadwagę i otyłość,
- zespół policystycznych jajników,
- przebytą już cukrzycę ciążową,
- cukrzycę typu 2 w wywiadzie rodzinnym,
- zgony wewnątrzmaciczne w poprzednich ciążach,
- urodzenie dziecka z wadą rozwojową.
Cukrzyca ciążowa może rozwinąć się także u kobiet ciężarnych prowadzących siedzący tryb życia.
Objawy cukrzycy ciążowej
Cukrzyca ciążowa często przebiega bez wyraźnych objawów i dopiero wykonanie pomiaru stężenia glukozy we krwi pozwala na trafne zdiagnozowanie tej jednostki chorobowej. Takie badania wykonywane są profilaktycznie u każdej kobiety w ciąży i jest to tak zwany doustny test obciążenia glukozą.
Poza wyraźną hiperglikemią cukrzyca ciążowa może manifestować się poprzez:
- wzmożone pragnienie,
- szybką męczliwość i ogólne zmęczenie pacjentki,
- częste infekcje dróg moczowych,
- nadmierny przyrost masy ciała.
Wysoki poziom cukru we krwi może również powodować zaburzenia w pracy narządu wzroku. Udowodniono, że utrzymujące się przez dłuższy czas podwyższone stężenie glukozy we krwi prowadzi do zmniejszenia czułości rogówki, spadku produkcji łez i zwiększa skłonność oczu do podrażnień, co jest problematyczne dla pacjentek, które na co dzień noszą soczewki kontaktowe.
Rozpoznanie cukrzycy ciążowej. Test obciążenia glukozą
Cukrzyca ciążowa jest diagnozowana za pomocą testu obciążenia glukozą, który jest standardowym elementem opieki prenatalnej. Zwykle przeprowadza się go u wszystkich przyszłych mam pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży. W przypadku kobiet, u których ryzyko wystąpienia hiperglikemii w ciąży jest większe, lekarz może zalecić wykonanie testu wcześniej.
Jak profilaktycznie mierzy się poziom glukozy we krwi u ciężarnych?
Kobieta zgłaszająca się na doustny test obciążenia glukozą powinna być na czczo i przybyć do laboratorium w godzinach porannych. Badanie rozpoczyna się od pobrania próbki krwi z żyły łokciowej w celu określenia stężenia glukozy na czczo. Następnie ciężarnej podaje się do wypicia roztwór zawierający 75 g glukozy. Po wypiciu tego roztworu kobieta powinna pozostać w stanie spoczynku – najlepiej w pozycji siedzącej. Po upływie 60 oraz 120 min pacjentka ponownie udaje się na pobrania krwi. Wyniki pomiarów pozwalają ocenić, jak jej organizm przetwarza glukozę.
Cukrzycę ciążową diagnozuje się, jeżeli:
- poziom glukozy we krwi na czczo wynosi 92 mg/dl (5,1 mmol/l) lub więcej,
- w 60. minucie badania stężenie glukozy we krwi wynosi 180 mg/dl (10 mmol/l) lub więcej,
- w 120. minucie badania oznaczenie glukozy we krwi wynosi 153 mg/dl (8,5 mmol/l) lub więcej.
Pamiętaj! Wystarczy spełnić jeden z trzech opisanych wyżej warunków, aby rozpoznać cukrzycę ciążową.
Jak poziom glukozy we krwi matki wpływa na przebieg ciąży?
Glukoza przenika przez łożysko do krwiobiegu płodu, co oznacza, że hiperglikemia u matki wywołuje też hiperglikemię u dziecka, co niesie za sobą szereg powikłań. Wysoki poziom cukru we krwi płodu prowadzi do przerostu komórek wysp trzustkowych, czego wynikiem jest makrosomia płodu (jest on za duży w stosunku do wieku ciążowego). To z kolei zwiększa ryzyko powikłań położniczych, takich jak np.:
- częste urazy okołoporodowe (dlatego makrosomia płodu jest wskazaniem do cesarskiego cięcia),
- wielowodzie,
- niska ocena noworodka w skali Apgar,
- nadciśnienie tętnicze,
- stan przedrzucawkowy.
Nieleczone zaburzenia gospodarki węglowodanowej u matki mogą doprowadzić do obumarcia płodu lub do rozwinięcia się u niego wad wrodzonych, najczęściej wad serca lub cewy nerwowej. Zaraz po porodzie dzieci matek ze źle wyrównaną cukrzycą narażone są zaś na hipoglikemię. Wczesne rozpoznanie i skuteczne leczenie cukrzycy ciążowej ma kluczowe znaczenia dla prawidłowego rozwoju płodu.
Cukrzyca u matki a zdrowie noworodka – video
Jak wygląda leczenie cukrzycy ciążowej?
Leczenie cukrzycy ciążowej opiera się na dwóch podstawowych filarach: diecie i aktywności fizycznej. Celem terapii jest utrzymanie poziomu glukozy we krwi w przedziałach uznanych za bezpieczne –zarówno dla matki, jak i płodu. Wartości docelowe glikemii to zwykle 70–90 mg/dl (3,9–5,0 mmol/l) na czczo i poniżej 140 mg/dl (7,8 mmol/l) godzinę po posiłku, a także poniżej 120 mg/dl (6,7 mmol/l) dwie godziny po posiłku. Dodatkowo zaleca się kontrolę glikemii w nocy, która powinna wynosić 70–90 mg/dl.
Pacjentki powinny regularnie mierzyć poziom cukru we krwi za pomocą glukometru, a także rejestrować wyniki oraz skład spożywanych posiłków – np. w notatniku – co umożliwia ocenę skuteczności leczenia.
Dieta cukrzycowa to dieta dobrze zbilansowana i z niskim indeksem glikemicznym. Pacjentka powinna spożywać: ok. 180 g węglowodanów na dobę, 1,3 g białka na kg masy ciała oraz 20–30% tłuszczów nasyconych i nienasyconych.
Zaleca się jedzenie: dużych ilości warzyw, wysokiej jakości nabiału i mięs oraz wyrobów mącznych z mąki o niskim przemiale (np. pieczywo razowe, makaron razowy). Ilość owoców powinna zostać ograniczona. Zabronione jest spożywanie słodyczy, przetworzonej żywności i słodzonych napojów.
Jeśli dieta i aktywność fizyczna nie wystarczają do utrzymania glikemii w granicach normy, zaleca się czasowe stosowanie insuliny.
Insulinoterapia jest bezpieczna dla płodu, ponieważ insulina nie przenika przez łożysko. W praktyce stosuje się ją u kobiet, u których poziom glukozy jest stale podwyższony mimo przestrzegania zaleceń dietetycznych i dotyczących aktywności fizycznej.
Możliwe powikłania cukrzycy ciążowej
Do najczęstszych powikłań cukrzycy ciążowej dla matki zalicza się:
- nadciśnienie tętnicze i stan przedrzucawkowy,
- zwiększone ryzyko porodu operacyjnego,
- ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II w przyszłości.
Do najczęstszych powikłań cukrzycy ciążowej dla płodu zalicza się:
- makrosomię płodu (nadmierny przyrost masy ciała płodu),
- hipoglikemię noworodkową,
- żółtaczkę noworodkową,
- zaburzenia oddychania,
- zwiększone ryzyko otyłości w przyszłości oraz rozwoju cukrzycy typu II.
W skrajnych przypadkach może dojść do zgonu wewnątrzmacicznego – źle prowadzona lub nieleczona cukrzyca w ciąży.
Czy cukrzyca ciążowa może się cofnąć?
Cukrzyca ciążowa może ustąpić samoistnie po porodzie, ponieważ po narodzinach dziecka zmieniają się warunki metaboliczne w organizmie matki – poziom hormonów ciążowych spada, a sekrecja insuliny normuje się.
Trzeba jednak pamiętać o tym, że pacjentki, które miały zdiagnozowaną cukrzycę ciążową, mogą być narażone na rozwój cukrzycy typu II w przyszłości, dlatego zaleca się regularne monitorowanie poziomu glukozy po porodzie oraz prowadzenie zdrowego stylu życia, aby zminimalizować to ryzyko.
Wiele pacjentek zastanawia się, czy cukrzyca po ciąży może zostać, jeśli przed ciążą jej nie było? Cukrzyca ciążowa może przekształcić się w trwałą cukrzycę typu II, nawet jeśli przed ciążą kobieta nie miała problemów z podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Po porodzie organizm może być już mniej wrażliwy na insulinę, co sprzyja powstawaniu insulinooporności.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Bernadczyk-Meller J., Narząd wzroku u kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą, „Diabetologia po Dyplomie”, 2016.
- Furman J., Cukrzyca u kobiet w ciąży, „Medycyna Praktyczna”, 2023.
- Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna”, 2017.
Opublikowano: 16.01.2024;
aktualizacja: 18.11.2024
Oceń:
3.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
151
Komentarze i opinie (0)