Zapalenie zatok – objawy zatok – infekcji bakteryjnej i wirusowej

Problemy z zatokami

Zatoki przynosowe stanowią przestrzenie powietrzne w obrębie kości twarzoczaszki. Wyścielone są one od wewnątrz błoną śluzową, która stanowi przedłużenie nabłonka jamy nosowej. Na jego powierzchni występują dodatkowo rzęski umożliwiające przesuwanie się ewentualnych zanieczyszczeń w kierunku tak zwanego kompleksu ujściowo-przewodowego. Drożność tego kanału łączącego zatoki z jamą nosową jest warunkiem prawidłowej cyrkulacji powietrza i zapobiegania powstawania stanu zapalnego przez zachowany odpływ wydzieliny. Zapalenie zatok u dorosłych rozwija się w kolejności występowania w obrębie: zatok szczękowych, zatok sitowych, zatok czołowych, zatok klinowych.

Przeczytaj też: Spuchnięte usta – jakie są przyczyny obrzęku warg?

Należy pamiętać, że zapalenie może objąć niekiedy więcej niż jedną zatokę. Same objawy infekcji zatok są z reguły poprzedzone lub współistnieją z infekcją górnych dróg oddechowych, która rozszerza się na okoliczne tkanki. U osób podatnych na ostre incydenty zapalne ze strony zatok, do ich zajęcia procesem chorobowym wystarcza czasem zwykłe przeziębienie.

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Ostrzejszy, ale krótszy przebieg ma wirusowe zapalenie zatok. Bakteryjne trwa dłużej, zazwyczaj to infekcja przewlekła, która nawraca. W rym drugim przypadku symptomy są bardziej dokuczliwe, a terapia może trwać wiele miesięcy i wymaga zastosowania różnych form leczenia. Stan zapalny zatok może rozwijać się także na podłożu alergicznym i wymagają wtedy nieco innego postępowania terapeutycznego.

Przeczytaj również: Ropa w dziąśle, przyczyny, objawy, postępowanie

Przewlekłe i ostre zapalenie zatok

Czynnik wywołujący zakażenie determinuje to ile trwa choroba zatok. W zależności od czasu trwania objawów infekcje dzielimy ostre i przewlekłe. Ostre zapalenie zatok przynosowych to stan zapalny śluzówki zatok trwający do 12 tygodni. Ma ono najczęściej podłoże wirusowe – zwłaszcza gdy objawy ograniczają się do 5 dni. Jeśli infekcja przedłuża się powyżej 10 dni lub nasila po upływie piątego dnia, najprawdopodobniej ma ona podłoże bakteryjnie.

Przewlekłym zapaleniem zatok nazywamy natomiast utrzymywanie się objawów nieżytowych powyżej 12 tygodni. Utrzymywaniu się tego rodzaju zakażenia szczególnie sprzyjają polipy jamy nosowej i zatok oraz nieprawidłowości anatomiczne, takie jak skrzywienie przegrody nosowej. Rozgraniczenie pomiędzy ostrym i przewlekłym zakażeniem ma istotne znaczenie dla ustalenia właściwego postępowania.

Objawy zapalenie zatok u dziecka stwierdza się rzadko. Maluchy chorują znacznie rzadziej od osób dorosłych na ze względu na fakt, iż nie wszystkie struktury są u nich rozwinięte. Przyjmuje się, że dopiero około 25 roku życia dochodzi do pełnego wykształcenia się wszystkich przestrzeni powietrznych w twarzoczaszce.

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Zatoki – objawy infekcji

Typowe objawy zatok pozwalają bardzo szybko różnicować tego typu infekcje od pozostałych w obrębie górnych dróg oddechowych. Już sam wywiad z pacjentem daje lekarzowi podstawy po postawienia wstępnej diagnozy. Po pierwsze pojawia się ból w obrębie twarzoczaszki. Pacjenci określają go różnie – ból głowy od zatok, czop w głowie.

Do najważniejszych objawów zapalenia zatok przynosowych zaliczamy:

• uczucie zatkania lub niedrożności zatok (przewodów nosowych),
• wyciek z nosa, wydzielina może być biała, żółta lub zielona,
• spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła i związane z tym uczucie drapania,
• uczucie rozpierania w obrębie twarzy,
• ból okolicy czołowej lub szczękowej, nasila się ból głowy przy pochylaniu,
• tkliwość okolicy chorej zatoki,
• pogorszenie węchu,
• stany podgorączkowe lub gorączka,
• nieprzyjemny zapach z ust, czyli halitoza,
• złe samopoczucie.

To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie

Zaczopowane zatoki sprawiają, że chory nie może wydmuchać wydzieliny. Surowicza i bezwonna przemawia za infekcją wirusową. Z kolei ropna, barwna (żółta, zielona), czasem również cuchnąca, może świadczyć o zakażeniu bakteryjnym.

Dokuczliwy objaw zatok to także ansomia – całkowity brak węchu lub jego zaburzenie. Pacjent nie czuje zapachów. Z kolei zatkane zatoki bez kataru dowodzą, że stan zapalny rozprzestrzenił się na tyle, że stan zapalny może wymagać zastosowania antybiotyku lub płukania zatok. Pojawienie się gorączki świadczy o uogólnianiu się infekcji lub wczesnych powikłaniach.

Ostre wirusowe zapalenie zatok przynosowych ustępuje na ogół w ciągu kilku dni, samoistna poprawa następuje zwykle ok. 3 doby choroby, a całkowite wyleczenie po 7–10 dniach. W niewielkim odsetku przypadków zakażenie wirusowe przechodzi w zakażenie bakteryjnie – wskazują na to m.in. ponowne nasilenie się dolegliwości po wcześniejszej częściowej poprawie lub utrzymywanie się objawów dłużej niż 10 dni. Wstępne ustalenie etiologii ma kluczowe znaczenie dla doboru właściwego postępowania.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Objaw zapalenia zatok – ból zatok

Dolegliwości bólowe związane z ostrą infekcją są niekiedy przykre do zniesienia dla chorego. Ból zatok przyjmuje z reguły charakter rozpierający, przeszywający, tętniący lub świdrujący, który promieniuje w odpowiednie rejony twarzoczaszki. Nasilenie się bólu występuje często przy pochyleniu głowy do przodu, kaszlu, kichaniu. Są to momenty, w których dochodzi do wzrostu ciśnienia w obrębie jamy zatoki.

W przewlekłych zapaleniach zatok dolegliwości bólowe mogą nie występować, a chory będzie skarżył się jedynie na uporczywą (czasem cuchnącą) wydzielinę z nosa.
Ze względu na różne położenie anatomiczne zatok w obrębie twarzoczaszki, ból może promieniować w odpowiednie miejsca, dając cenną wskazówkę, co do lokalizacji miejsca objętego stanem zapalnym. I tak na przykład ból z zatoki:

• zapalenie zatok szczękowych – ból promieniuje w okolicę policzka,
• zapalenie zatok czołowych – promieniuje w okolicę czoła,
• zapalenie zatok sitowych – promieniuje w okolicę kącika oka,
• zapalenie zatok klinowych – promieniuje w okolicę potylicy, też skroni i wierzchołka głowy.

Niekiedy stany zapalne zatok mogą wywołać podrażnienie gałęzi nerwu trójdzielnego wyzwalając neuralgię. Lekarz podczas badania przedmiotowego może także wykazać tkliwość w miejscu ucisku i opukiwania chorej zatoki.
Bóle promieniujące w obrębie twarzy wymagają niekiedy różnicowania z pierwotnymi lub wtórnymi bólami głowy niezwiązanymi z procesem zapalnym zatok.

Czytaj również: Ból twarzy – przyczyny, objawy i leczenie bólu twarzy

Jak leczyć objawy zapalenia zatok w domu?

W postępowaniu w ostrym zapaleniu zatok znaczenie ma przede wszystkim leczenie objawowe, które ma na celu przynieść ulgę choremu i ograniczyć wpływ dokuczliwych dolegliwości na jego codzienne funkcjonowanie. Wśród domowych sposobów na objawy zapalenia zatok znajdują się:

• Na zapalenie zatok bez kataru pomóc może płukanie jamy nosowej solą fizjologiczną lub specjalnie do tego przygotowanymi płynami do irygacji.
• Inhalacje na zatoki z soli fizjologicznej, olejków eterycznych (np. olejku eukaliptusowego) i ziół – ułatwiają one rozrzedzenie i ewakuację gęstej wydzieliny i łagodzą podrażnienia śluzówki dróg oddechowych. Do ziół stosowanych w zwalczaniu zapalenia zatok należą m.in. rumianek, szałwia, mięta.
• Stosowanie ciepłych okładów na czoło i twarz – tego rodzaju postępowanie łagodni dolegliwości bólowe.
• Odpoczynek i przyjmowanie odpowiednich ilości płynów – dotyczy to postępowania w większości infekcji, gdyż osłabienie organizmu czyni go podatnym na zakażenia bakteryjne, a niewystarczające nawodnienie sprzyja zaleganiu gęstej wydzieliny w zatokach i przewodach nosowych.

Wśród leków na zatoki bez recepty stosowanych w zapaleniu zatok znajdują się także donosowe preparaty obkurczające błonę śluzową jamy nosowej (np. zawierające ksylometazolinę) – do krótkotrwałego stosowania, niwelują uczucie zatkania nosa, udrażniają ujścia zatok do jamy nosowej. Gdy zawodzą domowe sposoby walki z bólem zatok możliwe jest stosowanie niesteroidowych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, które znacznie niwelują nieprzyjemne dolegliwości związane z zapaleniem zatok.

Sprawdź również: Katar z krwią – jakie są przyczyny krwi w katarze?

Leki i antybiotyk na objawy zapalenia zatok

Ostre stany zapalne zatok powinny być leczone ambulatoryjnie w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Ze względu na przeważające infekcje wirusowe, powinno się ograniczyć terapię do leczenia zachowawczego, które obejmuje inhalacje oraz stosowanie preparatów obkurczających obrzęk błony śluzowej nosa. Dopiero w przypadku przewlekających się dolegliwości i objawów dodatkowych (np. gorączka, zmiana charakteru wydzieliny) powinno się rozważyć antybiotykoterapię, a w razie dalszego niepowodzenia terapii, skierowanie chorego do laryngologa. Nawracające objawy zatok, w tym dolegliwości bólowe w obrębie twarzoczaszki wymagają również różnicowania z innymi schorzeniami neurologicznymi, stomatologicznymi i okulistycznymi.

Gdy zawodzą domowe sposoby walki z ostrym zapaleniem zatok, objawy są mocno wyrażone lub nasiliły się pomimo wcześniejszego złagodzenia należy zasięgnąć konsultacji lekarskiej. Po dokładnym zebraniu wywiadu i zbadaniu chorego lekarz może zalecić dostępne leki na receptę mające na celu ograniczenie stanu zapalnego i przyniesienie ulgi choremu. Należą do nich donosowe glikokortykosteroidy w sprayu – ograniczają one stan zapalny śluzówki jamy nosowej i wspomagają udrożnienie ujść zatok do jamy nosowej.

Antybiotyki na zatoki – ich stosowanie uzasadnione jest przy podejrzeniu zakażenia bakteryjnego. Nie zaleca się więc stosowania antybiotyku już w pierwszych dniach przeziębienia, gdyż, jak wspomniano powyżej, najczęściej ma ono etiologię wirusową z tendencją do samoograniczania się. Po antybiotyk sięgamy zatem zwykle, gdy po tygodniu walki z objawami zatok nie zauważa się istotnej klinicznej poprawy.

Zobacz też: Na co działa Amotaks Dis?

Gdy objawy zapalenia zatok mają charakter przewlekły, a leczenie farmakologiczne nie przynosi efektu, należy rozważyć zabieg chirurgiczny usuwający istniejące polipy jamy nosowej i zatok oraz korygujący skrzywienie przegrody nosowej, jeśli występuje.

Zapalenie zatok – komentarz laryngologa