Ból ucha

Czym jest ból ucha?

Ból ucha (otalgia) wystąpić może jako objaw zmian chorobowych, których bezpośrednim źródłem jest ucho – określany jest wtedy jako otalgia pierwotna. Zdarza się jednak, że źródłem bólu ucha jest choroba innego, często sąsiadującego narządu – stan ten określa się jako otalgia wtórna. Ból pierwotny ma zazwyczaj charakter ostry, jest precyzyjnie umiejscowiony przez chorego, podczas gdy ból wtórny prezentuje się jako odczucie rozlane, trudne do zlokalizowania.

Przyczyny bólu ucha

Anatomicznie ucho dzieli się na trzy elementy: ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. Ucho wewnętrzne nie ma receptorów bólowych, zatem nie może być przyczyną tej dolegliwości. Najczęstszą przyczyną bólu ucha jest infekcja wywołująca proces zapalny.

Ból ucha zewnętrznego – przyczyny:

• zapalenie małżowiny usznej, zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego (ucho pływaka);
• ciało obce, czop woskowinowy;
• uraz;
• czyrak;
• półpasiec;
• nowotwór.

Ból ucha środkowego – przyczyny:

• zapalenie ucha środkowego;
• gromadzący się wysięk związany z zapaleniem ucha;
• barotrauma (uraz ciśnieniowy ucha);
• ostra niedrożność trąbki słuchowej;
• nowotwór;
• uraz.

Wtórny ból ucha – przyczyny:

• zapalenie/zwyrodnienie stawu skroniowo-żuchwowego (najczęstsza przyczyna bólu ucha u dorosłych z prawidłowymi wynikami badań uszu);
• zapalenie zatok;
• stany zapalne migdałków, angina paciorkowcowa;
• ból udzielony z nerwów czaszkowych – nerwoból (neuralgia) nerwu trójdzielnego, nerwu twarzowego, językowo-gardłowego;
• kamica lub zapalenie ślinianek;
• ból udzielony od chorych zębów;
• zapalenie tarczycy;
• tętniaki wewnątrzczaszkowe;
• zapalenie tętnicy skroniowej.

Sprawdź też: Woskowina w uchu – jak usunąć czop woskowinowy?

Zapalenie ucha – objawy towarzyszące

Zapalenie uszu występuje częściej u dzieci. Związane jest to z faktem, że trąbka słuchowa dzieci jest znacznie krótsza i węższa. Nawet niewielki obrzęk zamyka jej światło, powodując gromadzenie się w uchu środkowym wysięku, który stanowi dobrą pożywkę dla rozwoju bakterii.

Objawy sugerujące zapalenie ucha u dzieci i niemowląt:

• gorączka, drażliwość, płacz;
• chwytanie się za ucho;
• kłopoty ze snem;
• wydzielina z ucha i nosa;
• spadek apetytu.

U dorosłych na zapalenie ucha wskazuje oprócz bólu, obecność gorączki, dreszczy, uczucie pełności w uchu, nudności, wysięk z ucha i nagłe upośledzenie słuchu.

Diagnostyka bólu ucha

Podstawowym elementem diagnostyki bólu ucha jest wywiad. Udzielenie informacji, na podstawie których lekarz może podejrzewać przyczynę problemu jest kluczowe dla prawidłowej diagnozy. Kolejnym etapem jest badanie otoskopowe, czyli oglądanie ucha w powiększeniu za pomocą specjalnego narzędzia. Lekarz może wtedy ocenić stan ucha zewnętrznego, przewodu słuchowego oraz błonę bębenkową. Niezbędne jest zbadanie gardła, jamy ustnej, drożności nosa oraz poszukiwanie powiększonych okolicznych węzłów chłonnych. W wyjątkowych przypadkach lekarz może zdecydować się wysłać chorego na badanie słuchu (audiometryczne) lub badanie funkcjonalności ucha (tympanometryczne). Przy podejrzeniu etiologii urazowej niezbędne okazać się może badanie obrazowe – RTG lub tomografia komputerowa.

Jak się leczy ból ucha?

Rozmaite przyczyny bólu ucha wymagają odpowiedniej dla siebie terapii. Działanie przeciwbólowe w pierwszym okresie postępowania leczniczego zapewnić mogą niesterydowe leki przeciwzapalne, jak ibuprofen czy paracetamol.

W przypadku najczęstszych zapaleń ucha środkowego, lekarz zalecić może stosowanie antybiotyku przez 5-7 dni. Większość zapaleń ucha ulega jednak samoistnemu wyleczeniu w przeciągu 1-2 tygodni i leczenie przeciwbólowe i przeciwzapalne może być wystarczające. Jeśli proces zdrowienia się przedłuża, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

W przypadku zapalenia ucha zewnętrznego podstawę leczenia stanowią antybiotykowe krople do ucha, rzadziej doustny antybiotyk. Istotne jest też mechaniczne oczyszczanie przewodu słuchowego. Ciała obce z ucha należy usuwać pod kontrolą wzroku, gdyż działanie „na ślepo” może prowadzić do przepchania obcego tworu i w konsekwencji uszkodzenia błony bębenkowej. Podobnie czopy woskowinowe powinny zostać usunięte poprzez umiejętne płukanie ucha przez lekarza lub pielęgniarkę, a nie za pomocą patyczków higienicznych, czy innych domowych narzędzi. Ewentualnie zastosować można krople zmiękczające woskowinę, w wyniku działania których czop woskowinowy może samoistnie wydostać się z przewodu słuchowego.

Domowe sposoby na ból ucha

Znane są rozmaite domowe sposoby na ból ucha. Oto niektóre z nich:

• oliwa z oliwek – służy jako substancja nawilżająca i umożliwia pozbycie się zakażenia ucha. Należy umieścić 3-4 krople letniej oliwy do kanału słuchowego, ewentualnie zanurzyć wacik w oliwie i delikatnie wprowadzić go do ucha;
• czosnek – zawiera substancje działające przeciwbakteryjnie. Należy rozgnieść i wycisnąć sok z kilku ząbków czosnku i wprowadzić kilka kropli do przewodu słuchowego;
• cebula – antyseptyczne i antybakteryjne właściwości tego warzywa pozwolą załagodzić infekcję. Należy cebulę zetrzeć, wycisnąć sam sok, delikatnie ogrzać i użyć 2-3 krople kilka razy dziennie;
• imbir – posiada właściwości przeciwzapalne oraz jest naturalnym środkiem przeciwbólowym. Zastosowanie ma wyciąg najlepiej ze świeżo startego imbiru. Można go zmieszać np. z oliwą z oliwek i w tej postaci wprowadzić kilka kropli do ucha;
• mięta – ból ucha złagodzić może zarówno gotowy olejek z mięty, jak i świeżo przyrządzony wyciąg z liści. Podobne działanie ma olejek z bazylii;
• guma do żucia – możliwe, że przyczyną bólu ucha jest różnica ciśnień pomiędzy obiema stronami błony bębenkowej. Jest to częste zjawisko podczas szybkiej zmiany wysokości, na której się przebywa (podróż samolotem, górskimi drogami, itp.). W momencie intensywnego żucia gumy lub szerokiego ziewania, struktura nazywana trąbką słuchową otwiera się i wyrównuje powstałą różnicę ciśnień;
• butelka z gorącą wodą – również może pomóc złagodzić ból. Wystarczy owinąć ją w szmatkę lub ręcznik i przytrzymać przy bolącym uchu przez kilka minut. Ból powinien ustąpić;
• suszarka – po kąpieli, zamiast suszyć uszy ręcznikiem, należy włączyć suszarkę na niskie obroty i naprowadzić strumień ciepłego powietrza na bolące ucho na kilka minut.

Należy podkreślić, że w przypadku perforacji błony bębenkowej wprowadzanie wszelkiego rodzaju kropli do ucha jest przeciwwskazane.

Ból ucha – wypowiedź laryngologa