Sztywność karku – jakie są przyczyny sztywnego karku?

Sztywność karku jako objaw oponowy

Sztywność karku to najczęściej występujący objaw oponowy. Jest to odruchowa reakcja, którą można wywołać w sytuacji podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych.

Sztywność karku bada się u pacjenta leżącego płasko na plecach. Delikatnie rusza się głową pacjenta na boki, w celu sprawdzenia czy nie ma wzmożonego napięcia mięśni karku. Jedną ręką przytrzymuje się klatkę piersiową, drugą umieszcza się w okolicy potylicznej i wykonuje się próbę przygięcia głowy do klatki piersiowej.

Objaw sztywności karku jest dodatni, jeżeli automatycznie wzrasta napięcie mięśni karku i niemożliwe jest zbliżenie brody pacjenta do klatki piersiowej lub obracanie głowy na boki. Liczbą palców badającego ocenia się odległość między brodą a mostkiem pacjenta, co określa nasilenie objawu. W nasilonych przypadkach, może mieć miejsce samoistne zgięcie głowy ku tyłowi (opisthotonos).

Czytaj również: Naciągnięta pachwina – co robić?

Badania objawu sztywności karku nie należy wykonywać, jeśli podejrzewamy niestabilność kręgosłupa szyjnego.

Dodatni objaw sztywności karku obserwuje się w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) różnego pochodzenia - wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Podstawowymi objawami ostrego ropnego ZOMR, oprócz objawów oponowych (w tym sztywności karku), są ból głowy, nudności, wymioty, wysoka gorączka, światłowstręt. Obecność wybroczyn, pojawiających się zwykle na kończynach, sygnalizuje meningokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Ropne ZOMR może być także powikłaniem zapalenia ucha środkowego. W przypadku pojawienia się powyższych objawów należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

Innymi przyczynami wystąpienia dodatniego objawu sztywności karku mogą być:

• choroby rozrostowe w obrębie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
• krwawienie podpajęczynówkowe,
• udar doprowadzający do podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych.

Sztywność karku w chorobach reumatycznych

• Polimialgia reumatyczna to choroba dotycząca osób po 50. roku życia. Objawia się ona bólem, sztywnością mięśni szyi, a także obręczy barkowej i biodrowej. W polimialigii reumatycznej występuje sztywność poranna, trwająca co najmniej pół godziny. Innymi symptomami może być zapalenie stawów (głownie kolanowych, mostkowo-obojczykowych), ciastowaty obrzęk rąk i stóp. Towarzyszy stan podgorączkowy, chudnięcie, skłonność do depresji.
• Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) to przewlekła choroba zapalna, której zazwyczaj pierwszym objawem jest ból zlokalizowany w okolicy krzyżowo-lędźwiowej. Promieniuje on do pośladków, do pachwin. Ból ten pojawia się zazwyczaj u młodych dorosłych, ustępuje lub zmniejsza się pod wpływem ćwiczeń fizycznych. W chorobie tej zajęte są także inne odcinki kręgosłupa. ZZSK doprowadza do ograniczenia ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa, a nawet jej utraty. Ból, sztywność szyi utrudniają wykonywanie czynności dnia codziennego, np. prowadzenie samochodu.
• Zmiany w obrębie odcinka szyjnego kręgosłupa występują także w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Mogą powodować podwichnięcie w stawie szczytowo-obrotowym, niszczenie chrząstki krążka międzykręgowego (potocznie nazywanego dyskiem) i jego wypadnięcie. Objawy wypadnięcia krążka międzykręgowego pojawiają się nagle. Należą do nich m.in. sztywność i ból karku, ból może promieniować do kończyny górnej, mogą pojawić się zaburzenia czucia w kończynie.
• Wysunięcie krążka międzykręgowego (dyskopatia, zwyrodnienie kręgosłupa) z jego następstwami może mieć także miejsce w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa (spondyloartrozy). Choroba zwyrodnieniowa dotyczy wielu stawów, objawia się głównie bólem w stawie. Ból ten jest najsilniejszy podczas pierwszych ruchów po odpoczynku (ból startowy). Schorzenie to obejmuje także stawy kręgosłupa szyjnego. Zmiany zwyrodnieniowe mogą dotyczyć m.in. krążków międzykręgowych, stawów międzywyrostkowych, mogą powstawać wyrośla kostne (osteofity). Objawami zwyrodnienia stawów szyjnego odcinka kręgosłupa, jest ból karku, ograniczenie ruchomości szyi, i sztywność karku.

Urazowe przyczyny bólu i sztywności karku

Uraz szyjnego odcinka kręgosłupa, tzw. uraz z szarpnięcia, typu „smagnięcia biczem” (whiplash injury) zwykle powstaje jako skutek wypadku samochodowego, zderzenia z przodu lub z tyłu. Uszkodzeniu mogą ulec różne struktury szyi. Do objawów urazu należy ból i sztywność karku. Ból może nie pojawić się od razu po urazie, a wystąpić z opóźnieniem. Ruchomość szyi ulega ograniczeniu.

Na skutek gwałtownego, silnego zgięcia lub skrętu szyi, więzadła mogą ulec naciągnięciu, naderwaniu. Powoduje to ból podczas ruchu, ma miejsce skurcz mięśni a ruchomość szyi jest ograniczona.

Inne przyczyny występowania sztywności karku

Ograniczenie ruchomości szyi występuje także w kręczu szyi (torticollis). Jest to przymusowe przechylenie głowy oraz szyi do boku i skręcenie w stronę przeciwną. Kręcz szyi może być wrodzony lub nabyty, pochodzenia kostnego, mięśniowego. Nabyty kręcz szyi może powstawać z różnych powodów, np. jako skutek zmian powstałych w procesach zapalnych, toczących się w obrębie szyi. Usztywnienie karku może także występować w ciężkim zapaleniu gardła.

Sztywność karku, rozumiana jako wzrost napięcia mięśni karku, występuje w chorobie Parkinsona.

Sztywność karku może także być objawem, pojawiającym się po wykonaniu nakłucia lędźwiowego.

Częstą przyczyną występowania bólu i sztywności karku jest trwanie w niewygodnej pozycji (np. podczas snu) lub narażenie okolic szyi na zimno („przewianie”). Także silne sytuacje stresowe mogą powodować napinanie się mięśni karku.

Wypowiedź eksperta na temat fizjoterapii w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa