Reumatyzm – objawy i leczenie reumatyzmu

Co to jest reumatyzm?

Reumatyzm oznacza chorobę tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Jest to dolegliwość postępująca i wieloukładowa, co oznacza, że zmiany patologiczne mogą dotyczyć wielu elementów naszego ciała. Najczęściej zmiany reumatyczne dotykają narządu ruchu, rzadziej narządów wewnętrznych oraz skóry.

Pojęcie „reumatyzm” z medycznego punktu widzenia jest bardzo szerokie i obejmuje kilkaset jednostek chorobowych określanych mianem chorób reumatycznych. Choroby takie mają charakterystyczny przewlekły przebieg z okresami zaostrzeń zmian chorobowych (rzuty) oraz ich osłabieniem (remisje). Wykwalifikowany reumatolog jest w stanie określić rodzaj choroby reumatycznej na podstawie przeprowadzonych badań.

Reumatyzm kojarzony jest przede wszystkim z osobami starszymi, jednak diagnozowany bywa również reumatyzm w młodym wieku. Cechą wspólną chorób jest ból w stawach zlokalizowany w miejscu, w którym reumatyzm zaatakował tkanki. Reumatyzmu nie można wyleczyć, jednak ciągły postęp medycyny dąży do możliwie największego zwiększenia komfortu chorych i zniesienia uciążliwego bólu reumatycznego.

Często powraca pytanie o to, czy reumatyzm jest dziedziczny. Niestety, jak każda choroba układowa ma on podłoże genetyczne, co oznacza, że ryzyko wystąpienia problemów reumatycznych jest wyższe u osób, których krewni cierpieli na podobne zaburzenia.

Sprawdź również: Ból kolana – co robić, jakie badania?

Jakie są przyczyny reumatyzmu?

Niestety nie są dokładnie poznane przyczyny reumatyzmu tkanek miękkich. Zaliczane są one do chorób autoimmunologicznych, czyli takich, które są efektem niszczenia przez organizm własnych komórek, który rozpoznaje je błędnie jako obce.

Do innych przyczyn reumatyzmu zaliczamy m.in.:

• czynniki genetyczne,
• stany zapalne z nieznanych przyczyn,
• przeciążenia,
• nieprawidłowy kształt lub długość kości,
• infekcje wirusowe lub bakteryjne,
• ciągły stres,

Przyczyną reumatycznych zmian w stawach może być także długotrwałe przebywanie w chłodnym i wilgotnym klimacie.

Reumatyzm zapalny i niezapalny

Choroby reumatyczne najogólniej podzielić można na choroby o podłożu zapalnym oraz niezapalnym. Podział ten jest o tyle istotny, że przebieg tych schorzeń jest zdecydowanie różny. Odmienne jest także rokowanie oraz wiek zapadania na te choroby.

Zmiany reumatyczne o podłożu niezapalnym, jak na przykład choroba zwyrodnieniowa stawów, rozwija się najczęściej u osób starszych i jest związana z fizjologicznym procesem starzenia się elementów budujących stawy. Najczęściej ma przebieg powolny, rozwija się stopniowo i znacznie rzadziej niż choroby o podłożu zapalnym doprowadza do trwałego inwalidztwa. Cechami charakteryzującymi ból stawów w przebiegu procesu zwyrodnieniowego są nasilenie w godzinach wieczornych, pogorszenie po znacznym wysiłku fizycznym.

Istotnym elementem jest także fakt, iż reumatyzm nie ma charakteru ogólnoustrojowego, to znaczy, że patologią faktycznie objęte jest tylko bolące miejsce. Nie towarzyszy mu gorączka, czy ubytek masy ciała. Procesem zwyrodnieniowym objęte są najczęściej duże stawy, stąd mowa np. o reumatyzmie kolana, biodra czy barku. To one bowiem są narażone na największe przeciążenia i eksploatację w ciągu życia. Powstawanie procesu zwyrodnieniowego w obrębie stawu może przyspieszyć jego uraz, a także wszelkie wady postawy, prowadzące do nierównomiernego obciążenia stawów.

Osobną grupą są choroby o podłożu zapalnym. Ich naturalny przebieg jest zwykle szybki, dotyka młodszej grupy wiekowej (nierzadko spotkać je można już reumatyzm u dzieci – np. młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów). Toczący się proces zapalny ma charakter ogólnoustrojowy. Oprócz stawów zajęte mogą być wszystkie narządy i układy.

Reumatyzm – objawy – jak rozpoznać zmiany reumatyczne?

Objawy reumatyzmu są różnorodne i zależą od typu schorzenia. Te choroby, które dotykają narząd ruchu, charakteryzują się zmianami zapalnymi stawów, zwłaszcza zapaleniem stawów rąk, nadgarstków, kolan, bioder oraz kręgosłupa. Pojawia się ból, obrzęki, zaczerwienienie, zniekształcenia stawów, zaniki mięśni i ograniczenie ruchomości. Bardzo charakterystycznym objawem reumatyzmu jest sztywność poranna.

Objawy, które powinny wzbudzić niepokój, a które są dość typowe właśnie dla zapalnych chorób reumatycznych to:

• obrzęk i ból stawu, które nie są spowodowane wcześniejszym jego urazem,
• symetryczne zajęcie stawów,
• sztywność poranna w obrębie zajętych stawów, która ustępuje w ciągu dnia,
• bóle mięśni, ścięgien,
• stany podgorączkowe,
• pogorszenie apetytu,
• ubytek masy ciała.

Reumatyczne zmiany w narządach wewnętrznych dotykają najczęściej płuca, osierdzie, nerki oraz oczy. Wiele osób z reumatyzmem skarży się na ciągłe zmęczenie, częste stany podgorączkowe, nadmierne pocenie oraz brak apatytu. Nasilenie dolegliwości zależy również od zmian pogody. Skóra może być chłodna i wilgotna.

Zapalenie stawów w reumatyzmie

Sztandarowym przykładem chorób reumatycznych o podłożu zapalnym jest reumatoidalne zapalenie stawów, w skrócie RZS, oraz zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Jednak takie schorzenia ogólnoustrojowe, jak toczeń układowy czy łuszczycowe zapalenie stawów, choć nie zawsze kojarzone, również należą do tej grupy chorób. Procesem zapalnym objęte są znacznie częściej małe stawy, jak np. stawy nadgarstka, czy śródręczno-paliczkowe w RZS.

Przebieg zapalnych chorób reumatycznych jest zróżnicowany. Najczęściej występują pod postacią okresów zaostrzeń oraz remisji, powoli doprowadzając do trwałych zmian stawowych. Zaostrzenia reumatyzmu mogą być spowodowane wieloma czynnikami np. dietą, stresem, zmianami hormonalnymi (np. reumatyzm z w ciąży) Rzadziej obserwuje się przebieg powoli postępujący, gdzie okresy remisji są bardzo krótkie lub w ogóle ich nie ma.

Nieleczone zapalne choroby reumatyczne mogą w bardzo krótkim czasie doprowadzić do nieodwracalnych zmian, nie tylko w układzie ruchu, ale także w narządach wewnętrznych. Skutkiem reumatyzmu może być trwałe kalectwo, spowodowane dysfunkcją układu ruchu, a także wiele powikłań narządowych, jak np. zawał mięśnia sercowego, niedokrwistość, czy zaburzenia w układzie krzepnięcia.

Czy reumatyzm można wyleczyć?

Ze względu na dość podstępny przebieg, jaki ma reumatyzm, początkowe objawy są bagatelizowane przez pacjentów. Odkładanie w czasie momentu zastosowania właściwego leczenia, znacznie pogarsza szanse na zahamowanie procesu chorobowego. Samo leczenie objawowe, czyli przyjmowanie leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty, bez konsultacji ze specjalistą, nie leczy przyczyny choroby, a jedynie łagodzi dolegliwości bólowe. To opóźnia wizytę u lekarza (mniejszy ból kojarzony jest z procesem zdrowienia). Szczególne w zapalnych chorobach reumatycznych szybka interwencja terapeutyczna ma ogromne znaczenie.

Drugą bardzo ważną przyczyną opóźnienia procesu leczniczego reumatyzmu jest wybór niewłaściwego specjalisty. Najczęściej bowiem bóle kości i stawów kojarzone są z ortopedą. Pamiętać należy, że jeśli ból, obrzęk stawu nie jest związany z jego wcześniejszym urazem, to najprawdopodobniej przyczyna dolegliwości leży gdzie indziej i ortopeda niewiele będzie mógł pomóc. W takiej sytuacji najwłaściwszym kierunkiem jest konsultacja ze specjalistą w zakresie reumatologii.

Choroby reumatyczne uznajemy za schorzenia przewlekłe. Wyleczenie reumatyzmu zwykle nie jest możliwe. Natomiast wczesne wdrożenie odpowiedniego leczenia znacznie ogranicza trwałe zniszczenia w stawie, a tym samym zmniejsza ryzyko trwałego upośledzenia jego funkcji. Dlatego właśnie tak ważne jest, aby jak najszybciej rozpocząć odpowiednie leczenie pod okiem specjalisty.

Leczenie reumatyzmu – leki, ćwiczenia, zabiegi

W reumatyzmie leczenie jest objawowe i trwa do końca życia. Powinno być kompleksowe, tak, aby chorzy mogli zachować sprawność fizyczną jak najdłużej. Leczenie musi obejmować:

• farmakoterapię – leki modyfikujące przebieg schorzenia (np. sole złota, metotreksat, leflunomid), leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy), leki wytwarzane z naturalnych kopalin leczniczych (woda siarczkowa, borowina) oraz leki biologiczne, które maja na celu łagodzenie objawów chorobowych;
• rehabilitację – przy reumatyzmie działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie oraz opóźnia rozwój choroby, obejmuje: zabiegi fizykalne, masaże, ćwiczenia lecznicze, rehabilitacja jest konieczna, aby utrzymać sprawność fizyczną i opóźnić rozwój choroby;
• zabiegi fizykalne – przy reumatyzmie zaleca się: krioterapię, ultradźwięki, laseroterapię lub pole magnetyczne;
• kriokomorę – przebywanie w komorze, gdzie temperatura osiąga nawet -160 stopni Celsjusza ma działanie ogólnoustrojowe, u osób z chorobą reumatyczną może poprawić samopoczucie, wzmocnić odporność, rozluźnić bolesne mięśnie i usunąć stany zapalne, po zabiegu zaleca się krótką gimnastykę, z zabiegu można korzystać nawet dwa razy w roku, jedna seria składa się najczęściej z dziesięciu zabiegów;
• codzienną gimnastykę – ćwiczenia w reumatyzmie są niezbędne, aby zachować sprawność ruchową, gimnastyka powinna być wykonywana systematycznie w domu bo poprawi wydolność fizyczną i ogólną kondycję fizyczną, w okresie wzmożonych dolegliwości najlepiej wykonywać tylko ćwiczenie rozluźniające i rozciągające, jeśli chory czuje się lepiej można wzmacniać siłę mięśni i poprawiać ruchomość chorych stawów;
• lecznictwo uzdrowiskowe w sanatoriach – zaleca się chorym wyjazdy chociaż dwa razy w roku do ośrodków, gdzie oferowana jest rehabilitacja, która uwzględnia zabiegi z użyciem naturalnych zasobów środowiska, takich jak m.in.: naturalne wody pitne, wody siarczkowe lub borowina;
• zaopatrzenie ortopedyczne – uwzględnia stosowanie pomocniczych urządzeń ułatwiających lokomocję (kule, laski, aparaty stabilizujące).

Ważna jest również stylu życia – chora osoba musi nauczyć się oszczędzać chore stawy i nie podejmować dużych wysiłków fizycznych zwłaszcza w okresie rzutu choroby, kiedy objawy mogą się nasilać i pogorszyć samopoczucie chorego. Warto także wiedzieć, co jeść przy reumatyzmie. Dieta powinna dostarczać zdrowych produktów bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3, a także warzywa i owoce. Domowym sposobem na bóle reumatyczne jest unikanie przebywania w wilgoci i zimnie.

Powikłania RZS – wypowiedź eksperta