Haluksy – przyczyny, objawy, leczenie, ćwiczenia, operacja

Paluch koślawy – haluks – przyczyny

Potocznie haluksem nazywamy palec koślawy w stopie (Haluks vagus). Jest to schorzenie polegające na zmianie ustawienia palucha poprzez odchylenie jego osi w stronę palca drugiego. Początkowo deformacja palucha jest mało widoczna i nie boli. Jednak z czasem pojawia się stan zapalny haluksa, zaczerwienienie, pieczenie oraz ból.

Rozwijają się również inne deformacje stopy, takie jak: poszerzenie całego przedstopia, zniekształcenia innych palców (polegające na ich młotkowatym lub szponiastym ustawieniu) oraz ogólny nieestetyczny wygląd. Haluksy u mężczyzn występują stosunkowo rzadko. Schorzenie rozwija się częściej u kobiet, ponieważ noszą one niewygodne buty, najczęściej obuwie na wysokim obcasie. Haluksy należy leczyć, choćby dlatego, że bardzo uprzykrzają życie – utrudniają poruszanie się. Mamy ponadto do czynienia z zniekształceniem stóp, na które trudno dobrać lub założyć buty.

To też może Cię zainteresować: Ból pod stopą – jakie mogą być przyczyny?

Paluch koślawy jest schorzeniem wynikającym z noszenia nieprawidłowo dobranego obuwia – zwłaszcza za ciasnego, na wysokim obcasie lub o wąskim przodzie. Wysoki obcas niewłaściwie skonstruowanego obuwia powoduje przeciążenie przedniej części stopy, czego skutkiem jest obniżenie łuku poprzecznego i poszerzenie przodostopia (płaskostopie poprzeczne). Natomiast spiczasty kształt nosków butów bezpośrednio powoduje koślawe ustawienie palucha. Czynnikami sprzyjającymi powstania i postępu deformacji haluksów są np. dziedziczne predyspozycje w budowie stopy (słabsze i mniej elastyczne tkanki miękkie, płaskostopie).

Wśród przyczyn haluksów należy wymienić również przykurcz ścięgna Achillesa czy predyspozycje genetyczne. Taka deformacja stopy występuje również u osób otyłych oraz pracujących w pozycji stojącej. Haluksy na stopach powstają także u osób uprawiających taniec klasyczny, zwłaszcza balet (ze względu na niefizjologiczne obciążenie stóp).

Zobacz też: Ból kostki – przyczyny bólu w kostce, sposoby leczenia i rehabilitacji

Ból stóp przy chodzeniu – objaw haluksów

Pod wpływem powstałych zniekształceń stopy zmienia się jej biomechanika. Pacjent zaczyna nieświadomie nierównomiernie rozkładać ciężar ciała i paluch staje się niewystarczająco silnym punktem do podparcia w czasie chodu. Co więcej pogarsza się wytrzymałość struktur stabilizujących stopę; osłabieniu ulegają mięśnie, więzadła oraz inne tkanki miękkie. Pierwsze objawy haluksów są najczęściej ignorowane, przez co zmiany stają się coraz bardziej zaawansowane.

U niektórych pacjentów może pojawić się: stan zapalny torebki stawowej stawu śródstopno-palcowego palucha (podstawa palucha), obrzęk, bolesność oraz przerost nasady dalszej pierwszej kości śródstopia. Pojawia się wystająca i boląca narośl w okolicach dużego palca u stopy, wyglądająca jak wystająca kość na stopie.

Występuje ból dużego palca u nogi i ograniczenie jego ruchomości. Z czasem ból haluksa przenosi się na całe przodostopie. Ostatecznie powoduje to ból stóp przy poruszaniu się spowodowany ich konfliktem z obuwiem, a co za tym idzie – czasem nawet uniemożliwienie przemieszczania się.

Haluksy – leczenie

Bolące haluksy i kłopoty z chodzeniem nie zawsze, niestety, skłaniają do wizyty u specjalisty. I jest to błąd, gdyż w początkowej fazie choroby mamy szansę na usunięcie problemu. Warto skorzystać z wizyty u ortopedy, który zleci zrobienie zdjęcia RTG, określi skalę problemu i zleci postępowanie lecznicze, które zmniejszy dolegliwości bólowe, spowolni wzrost i zmniejszy ból haluksów, a także przyniesie ulgę stopom. Mniej zaawansowane zmiany poddają się leczeniu zachowawczemu, które uwzględnia:

• dobór odpowiedniego obuwia – buty na haluksy powinny być wygodne, niskie i we właściwym rozmiarze; do obuwia można dobrać specjalne ortopedyczne wkładki na haluksy, które pomogą ustabilizować stopę;
• fizykoterapię – na haluksy szczególnie poleca się zabiegi jonoforezy, laseroterapii, pola magnetycznego, krioterapii oraz ultradźwięków mogą złagodzić miejscowy stan zapalny i zmniejszyć dolegliwości bólowe; powinny być one dobrane przez lekarza rehabilitanta indywidualnie do pacjenta uwzględniając jego ogólny stan zdrowia, być wykonywane jak najszybciej, i codziennie aby przyniosły zamierzony cel;
• kinesiotaping – odpowiednio założone, elastyczne plastry na haluksy skorygują niewłaściwe ułożenie palucha, co spowoduje zmniejszenie bólu, stanu zapalnego i opóźni procesy deformacyjne stopy.

Doraźnie stosować można leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, np. w postaci maści.

Przeczytaj również: Skurcze stóp – przyczyny, leczenie, ćwiczenia

Aparat na haluksy, szyna korekcyjna, klin separacyjny

W leczeniu haluksów sprawdzi się również stosowanie zaopatrzenia ortopedycznego w postaci aparatu lub szyny korekcyjnej – są uniwersalne na obie stopy, pasują do obuwia, jest możliwe stosowanie ich przez całą dobę zarówno w profilaktyce, jak i po leczeniu operacyjnym. Opóźniają proces zniekształcania i zmniejszają wystąpienie stanów zapalnych w stopie.

Sposobem na haluksy jest także klin separacyjny, który zapobiega nachodzeniu palucha na drugi palec, co powoduje zmniejszenie jego koślawości. Innym sposobem jest używanie silikonowej osłonki na haluksy w kształcie tunelu, zakładanej na paluch oraz śródstopie. Tego typu nakładka zmniejsza ból, ponieważ: izoluje bolesne miejsca i przyśpiesza gojenie ran na skórze, zapobiega ocieraniu palucha przez obuwie, amortyzuje boczne uderzenia, chroni przed urazami. Można ją stosować pod skarpetkę, jak również do odsłoniętych butów.

W terapii zastosowanie znajdują również peloty na haluksy korygujące płaskostopie poprzeczne. Unoszą one łuk poprzeczny stopy i zapewniają odpowiednie rozłożenie obciążenia w jej przedniej części.

Ćwiczenia na haluksy

Przy haluksach ćwiczenia mogą przynieść ulgę w bólu i spowolnić rozwój zmian. Zaleca się ćwiczenie polegające na toczeniu piłeczki tenisowej bosą stopą, chwytanie palcami położonego na podłodze ręcznika czy wykonywania palcami ruchów przypominających grę na pianinie. Regularne wykonywanie tak prostych czynności pomoże wzmocnić stopy i poprawi przewodnictwo nerwowe.

Do korekcyjnych ćwiczeń na haluksy zalicza się także rozciąganie palców. Paluch należy starać się odwodzić ku zewnętrznej stronie, a pozostałe palce w kierunku przeciwnym. Stymulacja odwodziciela dużego palucha.

Operacja haluksów

Wskazaniem do wykonania operacji na haluksy są wszystkie wymienione deformacje, które nie poddają się leczeniu zachowawczemu. Zabieg polega na przecięciu kości, ustawieniu jej w odpowiedniej pozycji i ustabilizowaniu przy pomocy płytek lub śrub. Przy większych deformacjach palucha stopy wykonuje się również: osteotomię kości śródstopia lub innych palców, plastykę stawów palców, przecięcie i wydłużenie ścięgien, uwolnienie przykurczów w stawach oraz usunięcie wyrośli kostnych zmian zwyrodnieniowych. Sama operacja jest bezbolesna, przeprowadza się ją w znieczuleniu.

Operacje stóp trwają do trzech godzin. W przypadku operacji dotyczących układu kostnego chory powinien pozostać do dwóch dni w szpitalu. We wczesnym okresie pooperacyjnym należy ograniczyć używanie operowanej kończyny, bo – w zależności od wybranej metody leczenia operacyjnego – stosuje się lub nie unieruchomienie gipsowe. Jednak nowoczesne metody operacyjne pozwalają na chodzenie od pierwszych dni po operacji, bez konieczności stosowania opatrunku gipsowego.

Zalecane jest stosowanie schładzających okładów, które zmniejszają dolegliwości bólowe i obrzęk po operacji haluksów. Konieczne jest również wykonywanie leczniczych ćwiczeń na haluksy przywracających sprawność chorej stopy oraz całej kończyny dolnej. Ćwiczenia powinny być najpierw wykonywane indywidualnie z fizjoterapeutą, a potem kontynuowane samodzielnie w warunkach domowych. Operowana stopa dojdzie do siebie w ciągu kilku tygodni.

Haluksy na stopach – domowe sposoby w profilaktyce

Haluksy mogą być w pełni wyleczalne. Należy jednak pamiętać, że najlepszym rozwiązaniem jest właściwa profilaktyka i stosowanie domowych sposobów. Na haluksy narażone są szczególnie kobiety, więc zapobieganie dotyczy ograniczenia lub całkowitego zrezygnowania z noszenia butów niewygodnych, w niewłaściwym rozmiarze, na wysokim lub nieodpowiednim obcasie. Kolejnym zagrożeniem jest obuwie z wąskim czubkiem.

Aby zapobiec haluksom zaleca się ograniczenie permanentnego noszenia tego typu obuwia. W wolnych chwilach należy chodzić boso, aby zapewnić całkowity relaks stopom, a w czasie odpoczynku można wykonywać elewację kończyn, co usprawni krążenie w nogach.

Wypowiedź fizjoterapeuty na temat haluksów