Wole tarczycy – co to? Rodzaje, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Czym jest wole tarczycy?

Wole tarczycy to powszechna nazwa używana na określenie powiększenia gruczołu tarczowego . Samo w sobie nie stanowi choroby, ale jest objawem nieprawidłowego funkcjonowania tarczycy. O wolu mówi się, kiedy jej objętość tarczycy wzrasta powyżej 18 ml u kobiet i 25 ml u mężczyzn. Niekiedy zmiany mogą być niewidoczne z zewnątrz i dają się wykryć wyłącznie w badaniu diagnostycznym USG lub palpacyjnym. Zaawansowane wole jest widoczne gołym okiem, nawet bez odginania głowy ku tyłowi.

Powiększenie tarczycy nie jest jedynie defektem kosmetycznym, ale może świadczyć o poważnej chorobie endokrynologicznej i wymagać szybkiej interwencji, a niekiedy nawet zabiegu chirurgicznego.

Wole tarczycy – rodzaje

O wolu mówi się również w sytuacji, kiedy w obrębie gruczołu pojawią się guzki, jak i wtedy, gdy sama tkanka tarczycowa występuje w innym miejscu niż gruczoł wydzielniczy. WHO klasyfikuje wola tarczycy w stopniu od I do III, gdzie wyższa liczba oznacza silniej widoczne zmiany w budowie gruczołu.

Ze względu na budowę tarczycy wyróżnia się:

• wole tarczycy guzkowe;
• wole tarczycy miąższowe;
• wole tarczycy miąższowo-guzkowe.

Jeśli chodzi o lokalizację, wyróżnia się:

• wole tarczycy zamostkowe;
• wole tarczycy śródpiersiowe.

Wole tarczycy – przyczyny

Przyczyny wola tarczycy mogą być bardzo różnorodne, ale zawsze mają związek z nieprawidłowym funkcjonowaniem gruczołu tarczowego (o nieprawidłowości można mówić także wtedy, kiedy poziom poszczególnych hormonów pozostaje w normie). Przyjrzyjmy się niektórym spośród nich.

Wole obojętne tarczycy

Wole obojętne występuje przy tzw. eutyreozie, czyli prawidłowej pracy tarczycy. Prawidłowy poziom hormonów tarczycy (T3, T4 i kalcytonina) idzie w parze najczęściej z niedoborem jodu w diecie. Przypadłość określa się jako IDD (ang. iodine deficiency disorders – IDD). Obecnie zdarza się rzadko, w związku z wprowadzonym w Polsce w 1996 r. obowiązkiem jodowania soli kuchennej. Do konsekwencji IDD można zaliczyć:

• wole endemiczne oraz zwiększoną wrażliwość tarczycy na promieniowanie jonizujące;
• poronienia i martwe urodzenia;
• upośledzenie umysłowe oraz opóźniony rozwój fizyczny – u dzieci;
• upośledzenie funkcji poznawczych, a w przypadku umiarkowanego i ciężkiego niedoboru jodu zwiększona częstość niedoczynności tarczycy – u osób dorosłych.

Niedobór jodu w diecie może być wynikiem spożywania dużej ilości pokarmów zawierających związki wolotwórcze, tzw. goitrogeny, które upośledzają wchłanianie jodu z pożywienia. Źródłem goitrogenów jest m.in. brukselka, kapusta, kalafior, brokuł, szpinak, jarmuż oraz rzepa. Należy pamiętać, że do związków wolotwórczych zalicza się też niektóre leki, jak chociażby fenobarbital o działaniu uspokajającym czy karbamazepina o działaniu przeciwdrgawkowym i stabilizującym nastrój.

Wole a nadczynność tarczycy

Wole tarczycy może być oznaką nadmiernego wydzielania hormonów tarczycy, czyli występować przy tzw. hipertyreozie . Przyczyną zbyt dużego wydzielania hormonów tarczycy może być choroba Gravesa-Basedowa lub guzki tarczycy.

Objawy nadczynności tarczycy to m.in.:

• uczucie gorąca i wzmożona potliwość;
• spadek masy ciała pomimo dużego apetytu;
• drżenie rąk;
• nerwowość i uczucie niepokoju;
• spadek siły mięśniowej;
• wypadanie włosów.

Przy nadprodukcji hormonów tarczycy często występującym objawem jest przyspieszona akcja serca.

Wole a niedoczynność tarczycy

Z wolem tarczycowym często walczą też pacjenci z niedoczynnością tarczycy . Niedoczynność tarczycy ma związek ze zbyt niskim wydzielaniem hormonów tarczycy w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Przyczyn niedoczynności tarczycy może być wiele. Zwykle będzie to skutek przewlekłego stanu zapalnego o podłożu autoimmunologicznym (tzw. choroba Hashimoto ). Za niedoczynność może odpowiadać leczenie jodem promieniotwórczym lub przyjmowanie niektórych leków.

Objawami niedoczynności są m.in.:

• zwiększenie masy ciała;
• spadek częstotliwości akcji serca;
• obniżona potliwość;
• bóle mięśni i stawów;
• zaburzenia miesiączkowania i libido.

Jak objawia się rak tarczycy?

Nieprawidłowe powiększenie tarczycy może być również wynikiem rozwijającego się nowotworu. Wyróżnia się różne rodzaje raka tarczycy , w tym rak brodawkowaty, pęcherzykowaty czy rdzeniasty. Niestety objawy raka tarczycy są mało specyficzne, dlatego dla potwierdzenia diagnostyki niezbędne jest wykonanie zabiegu biopsji cienkoigłowej w celu pobrania fragmentu tkanki do badań.

Diagnostyka wola tarczycy

Powiększona tarczyca może być powodem do niepokoju, dlatego warto zlecić przeprowadzenia badań, które pomogą ustalić stan zdrowia pacjenta. Lekarze zlecają przede wszystkim testy mające na celu sprawdzenie poziomów hormonów tarczycy – FT3, FT4 oraz TSH wytwarzanego przez przysadkę mózgową.

Przy diagnostyce czynności hormonalnej tarczycy przydatne jest też anty-TPO . To charakterystyczne przeciwciała, które pojawiają się m.in. przy chorobie Gravesa-Basedowa czy chorobie Hashimoto. Podobną funkcję pełni badanie anty-TG (anty-tyreoglobulina). Jeszcze innym badaniem jest TRab, czyli test na obecność przeciwciał przeciwko receptorowi hormonu TSH.

Nowotwór tarczycy i inne zmiany w obrębie gruczołu ocenia się przy użyciu diagnostyki obrazowej, głównie USG tarczycy, niekiedy RTG klatki piersiowej.

Kiedy wymagane jest leczenie wola tarczycy?

Sam fakt powiększenia tarczycy jest alarmujący, ale nie musi świadczyć o chorobie groźnej dla życia. Niemniej jednak powiększenie gruczołu powinno zostać ocenione przez specjalistę. W zależności od przyczyny leczenie będzie przebiegało inaczej. Niedoczynność leczy się przyjmując lewotyroksynę, która stymuluje wydzielanie hormonów tarczycy. Przy nadczynności niezbędne jest przyjmowanie leków przeciwtarczycowych, które hamują wydzielanie hormonów tarczycy.

Leczenie operacyjne może okazać się niezbędne w przypadku nowotworu, zaburzeń tarczycy występujących w ciąży, a także występowanie wola zamostkowego lub śródpiersiowego. Lekarz specjalizujący się w identyfikacji i leczeniu zaburzeń hormonalnych, w tym dotyczących tarczycy, to endokrynolog.

Obrzęk tarczycy może być skutkiem chorób autoimmunologicznych, pojedyncze guzki tarczycy lub innego rodzaju zaburzeń endokrynnych. Nigdy nie należy go lekceważyć.

Wole tarczycy (guzkowe i miąższowe) – komentarz endokrynologa