Skąpe miesiączki – jakie przyczyny ma skąpy okres?

Skąpa miesiączka, czyli jaka?

Cykl menstruacyjny trwa około 28 dni, wiąże się z utrzymaniem prawidłowej funkcji rozrodczej kobiecego organizmu. Krwawienie miesiączkowe (menstruacja) to pierwsze 3–5 dni cyklu menstruacyjnego, podczas którego dochodzi do wydalenia złuszczonej błony śluzowej jamy trzonu macicy. Fizjologicznie, podczas krwawienia miesiączkowego kobieta traci ok 50–150 ml krwi. Początek miesiączek przypada na 13–15 rok życia. Nieregularne, zbyt obfite miesiączki bądź skąpy okres występują w pierwszych 2–3 latach od wystąpienia pierwszej miesiączki, następnie dochodzi do stabilizacji hormonalnej cyklu.

Gdy podczas menstruacji usuwane jest mniej niż 50 ml krwi, bądź występuje ona jedynie w postaci plamień, mamy do czynienia ze skąpymi miesiączkami (hypomenorrhea). Zwykle trwają one również krócej, 1– 2 dni.

Czytaj również: Krwawienie owulacyjne – plamienie podczas owulacji

Skąpe miesiączki – przyczyny plamienia zamiast okresu

Zaburzenia miesiączkowania mają wiele różnych przyczyn – od hormonalnych, związanych bezpośrednio z budową anatomiczną i funkcjonowaniem układu rozrodczego, po wystąpienie ciąży oraz klimakterium. Zwykle są one powodem do niepokoju i powinny skłaniać do wizyty u lekarza ginekologa. Jakie są najczęstsze przyczyny nieprawidłowości związanych z krwawieniem miesięcznym? Skąpa miesiączka ma miejsce najczęściej w przypadku:

• zaburzeń hormonalnych związanych z niewydolnością jajników, niedoborem estrogenów, podwyższonym poziomem prolaktyny (hiperprolaktynemią), występowaniem cykli bezowulacyjnych, zespołu policystycznych jajników;
• niedoboru masy ciała, u kobiet nadmiernie odchudzających się, chorych na anoreksję;
• długotrwałych, obciążających treningów fizycznych;
• stosowania antykoncepcji hormonalnej;
• przewlekłego stresu, zaburzeń nerwicowych;

Plamienie zamiast miesiączki następuje także w efekcie zmian organicznych prowadzących do ścieńczenia śluzówki jamy macicy– w wyniku przewlekłego zapalenia błony śluzowej macicy, po nadmiernym wyłyżeczkowaniu jamy macicy po poronieniu bądź porodzie. Prowadzi to do uszkodzenia podstawnych warstw śluzówki i w konsekwencji wystąpienia bliznowatych zrostów (zespół Ashermana).

Przeczytaj też: Brak okresu przy tabletkach – o czym może świadczyć

Zaburzenia miesiączkowania – słaby i rzadki okres

Nie tylko skąpy okres jest przyczyną do niepokoju. Problemem współtowarzyszącym bywają także rzadkie miesiączki (oligomenorrhea), czyli krwawienia miesiączkowe występujące rzadziej niż co 35 dni. Do najczęstszych przyczyn należą:

• zaburzenia hormonalne pod postacią zaburzeń funkcji osi podwzgórzowo-przysadkowej – bardzo skąpy okres i wydłużony cykl menstruacyjny jest wynikiem zaburzeń odżywiania wywołanych nadmiernym odchudzaniem, bulimią, przewlekłym stresem, wyczynowym uprawianiem sportu, stresu, spadku masy tkanki tłuszczowej (do zachowania prawidłowego cyklu miesiączkowego organizm powinien zawierać co najmniej 17 proc. tkanki tłuszczowej);
• zespół policystyczych jajników (PCOS) i związany z nim nadmiar androgenów;
• hiperprolaktynemia – nadmiar prolaktyny, towarzyszący najczęściej guzom przysadki mózgowej;
• niedoczynność tarczycy – podwzgórze oraz przysadka stymulowane są do wydzielania tak zwanych hormonów tropowych (pobudzających tarczycę do produkcji tyroksyny) – TRH oraz TSH; hormon podwzgórzowy (TRH) pobudza ponadto przysadkę do wydzielania prolaktyny prowadzącej do zaburzeń miesiączkowania pod postacią rzadkich miesiączek;
• nadczynność tarczycy – wysoki poziom hormonów tarczycy prowadzi do szybkiej utraty masy ciała mimo dobrego apetytu i związanego z tym zaburzenia funkcji hormonalnej osi podwzgórzowo-przysadkowej.

Przeczytaj również: Progesteron – normy u kobiet, w ciąży i u mężczyzn

Zanik i zatrzymanie okresu – jakie są przyczyny braku miesiączki?

Słabe krwawienie miesięczne i niewielkie ślady krwi na wkładce mogą zwiastować zatrzymanie miesiączki. Mówimy o nim wówczas gdy obserwowany jest brak krwawienia miesiączkowego do 14 dni po spodziewanym terminie jego wystąpienia. U kobiet w wieku rozrodczym najczęstszą przyczyną braku okresu jest ciąża. Powyżej 50. roku życia, coraz bardziej skąpe miesiączkowanie, a późniejszym czasie całkowite zatrzymanie miesiączki może świadczyć o menopauzie (klimakterium, przekwitanie). Ponadto, do zahamowania występowania krwawień miesiączkowych przyczyniają się drastyczne diety odchudzające, silne emocje, stres, nadmierny wysiłek fizyczny, zaburzenia hormonalne, ciężkie, wyniszczające choroby przewlekłe.

Przeczytaj: Niski progesteron – co oznacza?

Brak miesiączki (amenorrhea) może być pierwotny bądź wtórny. Pierwotny brak miesiączki (amenorrhea primaria) występuje, kiedy kobieta nigdy nie miesiączkowała i miesiączka nie wystąpiła do 16. roku życia. Najczęściej jest to spowodowane niewydolnością podwzgórza, dysgenezją gonad, zaburzeniami anatomicznymi (brakiem macicy lub pochwy, brakiem lub niedorozwojem jajników, zarośnięciem błony dziewiczej, pochwy badź szyjki macicy). Pierwotny brak okresu może wynikać także ze schorzeń genetycznych (zaliczamy tu zespół Turnera, zespół Mayera-Rokitansky'ego-Küstera-Hausera, zespół Sweyera).

Przeczytaj: Krwawienie podczas stosunku – co może oznaczać?

Z kolei do wtórnego braku okresu prowadzą zaburzenia hormonalne ( np. przedwczesne wygasanie czynności jajników, zespół Cushinga), zniszczenie błony śluzowej macicy najczęściej na skutek nadmiernego wyłyżeczkowania po poronieniu/porodzie oraz guzy jajnika bądź nadnerczy wydzielające androgeny. Na miesiączkowanie mogą wpływać także zaburzenia hormonalne pochodzenia podwzgórzowego – brak okresu związany ze spadkiem masy ciała, wysiłkiem fizycznym, długotrwałym stresem, przewlekłymi chorobami, wyniszczeniem.

Skąpy okres – jakie badania wykonać?

Aby prawidłowo rozpoznać przyczynę skąpego okresu, nieregularnych miesiączek i innych zaburzeń cyklu, należy zgłosić się do lekarza celem wykonania odpowiednich badań diagnostycznych. Konieczne są:

• badania laboratoryjne – ocena gospodarki hormonalnej organizmu, oznaczenie poziomu prolaktyny, FSH, LH, estrogenów, progesteronu, androgenów, TSH, fT3, fT4;
• USG miednicy mniejszej celem oceny jajników, macicy;
• test ciążowy w przypadku kobiet w wieku rozrodczym;
• przy podejrzeniu menopauzy warto wykonać test menopauzalny;
• CT głowy w przypadku hiperprolaktynemii i podejrzenia gruczolaka przysadki mózgowej.

Wypowiedź ginekologa na temat skąpych i obfitych miesiączek