Rak jajnika – przyczyny, objawy, leczenie raka złośliwego jajnika

Rak jajnika – nowotwór złośliwy u kobiet

Rak jajnika to nowotwór złośliwy występujący u kobiet. Nowotwór rozwija się z komórek nabłonka, które pokrywają jajnik. Rak ten dotyka zwłaszcza kobiet w okresie menopauzy i po menopauzie.

Rak jajnika, tuż po nowotworach: złośliwych piersi, płuca, endometrium i jelita grubego, zajmuje 5. miejsce w ogólnoświatowych statystykach częstości występowania w grupie kobiet. W 2008 roku z jego powodu zmarło w Polsce 2507 pacjentek.

Przez ginekologów bywa nazywany cichym zabójcą. Czynnikami predysponującymi do wystąpienia nowotworu jajnika jest: bezdzietność, stymulacja jajeczkowania w przypadku niepłodności oraz endometrioza.

Przeczytaj też: Karmienie piersią a ryzyko zachorowania na raka piersi i raka jajnika

Rak jajnika – jakie są przyczyny?

Większość chorób, które dotykają ludzi jest zapisana w genach. Podobnie jest w przypadku z raka jajnika. W różnego rodzaju genach występują mutacje odpowiadające za zwiększone ryzyko jego występowania. Jedną z takich niebezpiecznych zmian materiału genetycznego są mutacje w genach BRCA 1 i BRCA 2. W przypadku ich zaistnienia zwiększa się też ryzyko wystąpienia raka piersi. Istnieją testy genetyczne, które potrafią wykryć tego rodzaju mutacje. Zalecane są jednak tylko u kobiet pochodzących z rodzin wcześniej dotkniętych rakiem piersi lub jajnika.

Istotnym czynnikiem wpływającym na częstość występowania raka jajnika jest wiek. Większość nowotworów złośliwych tego narządu jest diagnozowana u pacjentek powyżej 50. roku życia. Jeśli występują one u młodszych kobiet, to zazwyczaj są to raki bardziej agresywne. Ryzyko wzrasta również u pacjentek, u których menopauza pojawiła się w późniejszym wieku, tj. powyżej 50. roku życia.

Stosowanie doustnej antykoncepcji, w postaci popularnych "pigułek”, znacząco i zauważalnie obniża ryzyko zachorowania na raka jajnika. Protekcyjnie na nabłonek jajnika działa również okres karmienia piersią i ciąża. Skutki stosowania hormonów w postaci hormonalnej terapii zastępczej, u kobiet w wieku około- i pomenopauzalnym, nie zostały do tej pory jednoznacznie sprecyzowane.

Rak jajnika – objawy nowotworu złośliwego jajnika

Rak jajnika wywodzi się z tkanki nabłonkowej, która jest szeroko rozpowszechniona w różnych lokalizacjach anatomicznych wewnątrz jamy brzusznej (otrzewnej) człowieka. Z tego powodu rak ten ma dużą skłonność do tworzenia przerzutów na całej jej powierzchni.

Objawy raka jajnika pojawiają się dość późno, przez co kobiety zgłaszają się do lekarza dopiero wtedy, gdy proces nowotworowy jest już zaawansowany, a możliwości wyleczenia są mocno ograniczone.

W przypadku nowotworu jajnika objawy są bardzo niespecyficzne. Jeżeli chodzi o raka jajnika, objawy wczesne praktycznie nie występują. Niektórzy autorzy zwracają uwagę, że wczesne postacie nowotworu nie dają niemal żadnych dolegliwości. Kobieta w takiej sytuacji może nie zdawać sobie sprawy z zagrożenia i wciąż normalnie funkcjonować, aż do momentu, gdy rak rozrośnie się na tyle, by wywołać pierwsze problemy zdrowotne.

Objawy nowotworu jajnika, które zostały podane poniżej, nie są charakterystyczne dla raka jajnika. Ich występowanie jest częste nawet w grupie zdrowych kobiet. Zasadniczą różnicą jest to, że dolegliwości te, gdy są wywołane przez nowotwór, mają nasilony charakter. Występują wtedy często, nawracają i utrzymują się przez dłuższy czas.

Do najczęstszych objawów raka jajnika zalicza się:

• zwiększenie obwodu (powiększenie) brzucha (wywołane rozrastającymi się masami nowotworowymi, jak również zbierającym się płynem wewnątrz jamy brzusznej – stan taki nazywamy wodobrzuszem),
• ból jajnika (w jego okolicy),
• ogólne złe samopoczucie,
• ból brzucha,
• zmęczenie,
• wzdęcia brzucha i uczucie pełności,
• częste odbijanie i inne problemy gastryczne,
• ból podbrzusza i miednicy,
• zaparcia,
• problemy z załatwianiem potrzeb fizjologicznych (takie jak nietrzymanie moczu czy częste oddawanie moczu).

Wszystkie te objawy nowotworu jajnika są zależne przede wszystkim od stopnia zaawansowania raka jajnika i związane z zajęciem przez niego sąsiadujących struktur anatomicznych w miednicy, np. odbytnicy lub pęcherza moczowego.

Nowotwór złośliwy jajnika – markery raka jajnika

Pacjentka powinna trafić do ginekologa w momencie, gdy zaczyna zauważać u siebie wyżej wymienione objawy lub po prostu zapisać się na wizytę kontrolną. Zadaniem lekarza jest przeprowadzenie dokładnej i szczegółowej rozmowy z chorą, a jej obowiązkiem udzielenie rzetelnych odpowiedzi na wszelkie pytania.

Kolejnym etapem wizyty powinno być badanie dwuręczne (przez pochwę) pozwalające stwierdzić ewentualne patologie w obrębie jajnika i jajowodu. W przypadku wątpliwości i podejrzeń lekarz może skierować pacjentkę na dodatkowe badanie, jakim jest ultrasonografia. Badanie to jest bezbolesne, przeprowadza się je za pomocą głowicy wprowadzanej do pochwy (USG przezpochwowe). Ultrasonografia wykonana przez doświadczonego lekarza potrafi z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, czy mamy do czynienia z chorymi jajnikami.

Lekarze jednak nie są w stanie stwierdzić z całkowitą pewnością, że guz na jajniku, który widzą w obrazie ultrasonograficznym jest złośliwy. Do tego potrzebny jest materiał histopatologiczny (fragment guza), który można uzyskać tylko podczas operacji (ewentualnie nakłucia jamy brzusznej, gdy pacjentka ma wodobrzusze). Jednym z markerów raka jajnika, który pobiera się do badania z krwią, jest tzw. antygen CA125. Jeśli nawet jest on dodatni, to ginekolog i tak musi operować, aby upewnić się, czy zmiana w jajniku jest rakiem, czy też nie.

Istnieją również bardziej wyspecjalizowane sposoby diagnostyki dodatkowej, które są dostępne, głównie, w wysokospecjalistycznych szpitalach. Służą one dokładniejszej ocenie rozsiewu nowotworu złośliwego w obrębie organizmu. Powszechnie stosowane są wtedy badania takiego typu, jak rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa.

Rak jajnika – leczenie raka złośliwego jajnika

Podstawowym sposobem leczenia raka jajnika jest zabieg operacyjny. Operuje się go w każdym stopniu zaawansowania, a chirurgowi przyświeca cel usunięcia jak największej ilości tkanki nowotworowej. Taki zabieg nazywa się cytoredukcją i polega na oczyszczeniu całej jamy brzusznej z rozsiewu złośliwego raka jajnika. Taka operacja składa się z różnych etapów.

Jeśli chodzi o raka jajnika, przerzuty są wycinane wraz z wyrostkiem robaczkowym i siecią większą (strukturą anatomiczną, która wisi niczym "fartuch” od ściany żołądka w górnej części jamy brzusznej i sięga aż do miednicy).

W przypadku raka jajnika chemioterapia podawana jest zazwyczaj w paru cyklach po zabiegu operacyjnym. Mimo dużej wrażliwości nowotworu na promieniowanie jonizujące, radioterapia pozostaje metodą leczenia zarezerwowaną tylko dla przypadków wznów i innych szczególnych sytuacji.

Rak jajnika – rokowanie w nowotworze jajnika

W przypadku raka jajnika rokowanie jest zazwyczaj złe. Wynika to z tego, że najczęściej jest on rozpoznawany za późno. Leczenie nowotworu jajnika staje się wtedy trudniejszy i mniej skuteczny. Poszukuje się obecnie badań przesiewowych, które pozwalałyby na wykrywanie raka jajnika we wczesnych stadiach. Ultrasonografia, choć doskonała do diagnostyki, nie spełniła oczekiwań na tym polu.

Przeżycia 5-letnie, w przypadku raka jajnika w wysokich stadiach zaawansowania, oscyluje w granicach 5–17 proc. W przypadku zmiany na jajniku wykrytej szybko odsetek ten zwiększa się aż do 75 proc. Istotne jest zatem, aby nie lekceważyć pierwszych pojawiających się objawów i regularnie pojawiać się na wizytach kontrolnych u ginekologa.

Co zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jajnika?