Wczesna menopauza – co decyduje o tym, kiedy pojawiają się wcześniejsze objawy menopauzy?

Rezerwa jajnikowa – od niej zależy, kiedy zaczyna się menopauza

Menopauza związana jest ściśle z wygasaniem czynności jajników. Każda kobieta rodzi się z określoną pulą komórek jajnikowych, które rosną i dojrzewają w każdym prawidłowym cyklu miesiączkowym, a jedna z nich zostaje co miesiąc uwolniona w procesie owulacji.

Ilość komórek jajnikowych nazywamy rezerwą jajnikową. Z roku na rok rezerwa jajnikowa zmniejsza się, co ma znaczenie szczególnie u kobiet po 40. roku życia. W tym okresie pula komórek jajnikowych drastycznie się zmniejsza. Mówiąc o rezerwie jajnikowej, mamy na myśli pęcherzyki wzrastające – tzw. preantralne i antralne, które mają szanse stać się pęcherzykiem dominującym i wreszcie pęcherzykiem owulacyjnym.

Te wzrastające pęcherzyki produkują hormon AMH – hormon anty-Mullerowski. Oznaczanie stężenie tego hormonu pośrednio, w sposób bardziej dokładny niż USG, ocenia wielkość rezerwy jajnikowej.

Wartości poniżej normy świadczą o wygasaniu lub wręcz wygaśnięciu czynności hormonalnej jajników, której nie da się przywrócić (stymulować lekami). Oznaczanie hormonu AMH wykonuje się też u pacjentek przed zabiegiem zapłodnienia in vitro .

W przypadku wygaśnięcia czynności jajnika, gdy AMH jest poniżej normy, nie ma sensu rozpoczynać przygotowania farmakologicznego do in vitro, ponieważ nie uzyska się właściwej odpowiedzi jajnikowej (pęcherzyki jajnikowe nie wzrosną).

Przeczytaj więcej na temat: Niski progesteron – leczenie, objawy, skutki

Menopauza jatrogenna – przyczyna wcześniejszej menopauzy

Menopauza jatrogenna to objaw uboczny działania lekarzy. Powstaje w wyniku np. operacji, podawania pewnych leków. Nie jest to oczywiście zabieg celowy. Zarówno radioterapia, jak i chemioterapia zastosowane w leczeniu nowotworów mogą uszkodzić jajniki i doprowadzić do wcześniejszej menopauzy.

Takie leczenie jest jednak często niezbędne dla przeżycia, więc wywołanie przedwczesnej menopauzy jest niewielką ceną za uratowanie życia. U młodszych kobiet, które chcą jeszcze zajść w ciążę, można przed chemioterapią pobrać i zamrozić komórki jajowe.

Także operacje w obrębie jajników, operacyjne leczenie guzów jajnika, torbieli jajnika, konieczność wycięcia znacznej części jego tkanek lub nawet całego jajnika, może spowodować przedwczesną menopauzę.

Spadek rezerwy jajnikowej po operacjach, radioterapii czy chemioterapii można ocenić oznaczając stężenie wspomnianego hormonu AMH.

AMH pozwala ocenić płodność kobiety i pośrednio czas, w jakim będzie ona miała możliwość zajść w ciążę. Są badania, które pokazują, iż na podstawie stężenia hormonu AMH można ocenić czas, w jakim nastąpi menopauza. Oznacza się go w dowolnym dniu cyklu miesiączkowego z krwi żylnej. Hormon anty-Mullerowski służy też jako marker zespołu PCOS (policystycznych jajników).

To też może Cię zainteresować: Uderzenia gorąca w młodym wieku – przyczyny

Wczesna menopauza – przyczyny genetyczne i autoimmunologiczne

Przedwczesną menopauzę sugerują coraz bardziej nieregularne, przedłużające się cykle miesiączkowe. Miesiączki zwykle są też bardziej skąpe. Prawdopodobieństwo menopauzy jest większe, jeśli do tej pory cykle były zazwyczaj regularne.

By ocenić, czy dochodzi do wygasania czynności jajników i wcześniejszej menopauzy, oprócz wspomnianego hormonu AMH warto oznaczyć też hormony przysadki: LH (hormon lutropowy) oraz przede wszystkim FSH (folikulotropowy).

W przypadku wygasania czynności hormonalnej jajników, stężenia estrogenów i progesteronu będą niskie, a stężenia hormonów przysadki – LH i FSH – podwyższone. Stężenie FSH powyżej 40 IU/l u kobiet przed 40. rokiem życia, stwierdzone w dwóch oznaczeniach w odstępie 4–6 tygodni, upoważnia do rozpoznania przedwczesnego wygasania czynności jajników (POF).

Przyczyny POF są najczęściej uwarunkowane genetycznie. Obserwuje się podobny wiek wystąpienia menopauzy u kobiet w jednej rodzinie (babć, matek, córek). Wcześniejszą menopauzę mają też kobiety, które z kolei bardzo wcześnie zaczęły miesiączkować (przed 11. rokiem życia).

Najczęstszym przypadkiem genetycznego POF-u jest zespół Turnera. Jest to wrodzony zespół genetyczny, u którego podłoża leży brak jednego z chromosomów płciowych X. Dziewczynki rodzą się z nieprawidłowymi gonadami, w których brak jest pęcherzyków jajnikowych.

Jeśli chodzi o przyczyny autoimmunologiczne, to wygasanie czynności jajników wynika z obecności przeciwciał przeciwko tkance jajnika. Częściej występują u kobiet, które chorują na inne choroby autoimmunologiczne (choroba Hashimoto, celiakia, choroba Addisona, cukrzyca typu 1, toczeń, miastenia).

Co może przyspieszyć pojawienie się objawów menopauzy?

Czynnikami przyspieszającymi wystąpienie menopauzy, na które nie mamy wpływu, są wyżej wymienione czynniki genetyczne, autoimmunologiczne, jatrogenne. Jednak również od naszego stylu życia zależy, kiedy nastąpi menopauza. Czynniki, które możemy wyeliminować, to:

• palenie papierosów,
• alkoholizm,
• stresujący tryb życia i nieumiejętność radzenia sobie ze stresem,
• pracoholizm, przemęczenie,
• bezdzietność.

Okazuje się, że nikotyna może zmniejszać stężenie estrogenów, w związku z czym przebieg menopauzy jest bardziej uciążliwy, a objawy bardziej nasilone. U kobiet, które nie rodziły, menopauza pojawia się wcześniej – sugeruje się, że w czasie ciąży nie dochodzi do comiesięcznego wzrostu pęcherzyków i owulacji, w związku z tym taka czasowa „hibernacja” przesuwa moment wystąpienia menopauzy.

Co opóźnia pojawienie się menopauzy?

Istnieją też czynniki, które mogą opóźnić menopauzę:

• wielodzietność,
• dieta wegetariańska,
• umiarkowany, regularny wysiłek fizyczny,
• umiarkowane spożywanie czerwonego wina,
• stosowanie dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej.

Dwuskładnikowa tabletka antykoncepcyjna w tym samym mechanizmie jak ciąża może przesunąć czas wystąpienia menopauzy. Jej działanie polega również na hamowaniu wzrostu i rekrutacji pęcherzyków jajnikowych, dlatego nie dochodzi do owulacji.

Objawy menopauzy – wypowiedź ginekologa