Nieregularne miesiączki – przyczyny nieregularnego okresu

Zaburzenia miesiączkowania

Zaburzenia miesiączkowania mogą występować w każdym wieku. Szereg chorób wpływa na zaburzenia regularności cyklu, a inne powodują całkowity brak okresu (krwawień miesięcznych). Nieregularne miesiączki mogą również być stanem fizjologicznym. Ma to miejsce w okresie dojrzewania, na początku miesiączkowania, a także w okresie menopauzy i przedmenopauzalnym.

Brak okresu i jego nieregularność powszechnie kojarzone są ze stresem, odchudzaniem się, nieprawidłową dietą. Tymczasem zaburzenia związane z regularnością cyklu pojawiają się także po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych. W tym przypadku do pełnej normalizacji potrzeba nawet 2–3 miesięcy.

Również powrót do płodności po porodzie może wiązać się z tym, że miesiączka jest nieregularna. Miesiączka co 2 miesiące lub co 2 tygodnie może również wiązać się z różnymi chorobami, głównie prowadzącymi do wahań hormonalnych.

Warto wspomnieć też o przypadkach kiedy miesiączka mylona jest z krwawieniami z pochwy, których przyczyną są stany patologiczne związane np. z procesem nowotworowym.

Przeczytaj też: Jak radzić sobie z wahaniami nastroju przed okresem?

Cykl miesiączkowy

Krwawienie menstruacyjne jest to cykliczne złuszczanie się powierzchniowej warstwy błony śluzowej macicy pod wpływem zmieniających się stężeń hormonów osi podwzgórze-przysadka-jajnik. Wszystkie te cykliczne zmiany stanowią przygotowanie macicy do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej.

Gdy nie dochodzi do zapłodnienia, przerośnięta błona śluzowa musi ulec złuszczeniu i wydaleniu, by przygotować się na kolejną komórkę jajową.

Części składowe tej osi działają we wzajemnej zależności. Podwzgórze wydziela hormony pobudzające przysadkę do wytwarzania kolejnych czynników wpływających na jajnik, a ten z kolei wydziela estrogeny i progesteron działające na błonę śluzową macicy.

Przeczytaj: Plamienie podczas brania tabletek antykoncepcyjnych – kiedy do lekarza?

W pierwszej fazie cyklu dochodzi do znaczącego przyrostu stężenia estrogenów, które zapewniają wzrost błony śluzowej macicy. Dalej – w drugiej połowie cyklu – zmieniają się warunki na dominację progesteronu, który rozpulchnia i powoduje obrzęk podścieliska.

Pod koniec tej fazy następuje znaczny spadek zarówno estrogenów, jak i progesteronu, co zapoczątkowuje zmiany wsteczne w błonie śluzowej i skutkuje złuszczaniem błony śluzowej. Wówczas pojawiają się pierwsze objawy miesiączki.

Czytaj również: Krwawienie owulacyjne – plamienie podczas owulacji

Prawidłowa miesiączka oraz miesiączki częste, rzadkie, obfite i skąpe

Za normę uznaje się regularne krwawienie miesięczne – zwykle co 28 dni +/-4 dni. Oznacza to, że każda kobieta może mieć fizjologicznie nieco krótsze lub dłuższe cykle niż 28 dni. Krwawienie prawidłowe ma objętość zwykle 30–70 ml i trwa około 3–5 dni.

Ponadto w każdym cyklu powinna wystąpić owulacja. Zdarzają się zbyt krótkie, jak i za długie cykle oraz bardzo krótkie i bardzo długie miesiączki. Takie wahania mogą wynikać z cech osobniczych i nie zawsze są powodem do niepokoju.

Zaburzenia miesiączkowanie ocenia się po częstotliwości w jakiej pojawia się okres i po obfitości krwi miesiączkowej. Dla oceny lekarskiej ważne jest to, czy pojawiają się krwawienia przed miesiączką lub po miesiączce, jak i krwawienia lub plamienia między miesiączkami.

Przeczytaj też: Brak okresu przy tabletkach – o czym może świadczyć

Rytmy krwawień:

• zbyt częste miesiączki: zwykle częściej niż co 21 dni, nieregularnie;
• zbyt rzadkie miesiączki: zwykle ponad 35 dni, nieregularnie;
• brak miesiączki: pierwotny (krwawienie miesięczne nie wystąpiło nigdy) bądź wtórny (brak krwawień przez 3 miesiące po okresie regularnego miesiączkowania).

Obfitość:

• bardzo obfite: > 100 ml;
• bardzo skąpe: < 30 ml.

Obecność krwawień dodatkowych:

• przed miesiączką, np. w niewydolności ciałka żółtego;
• po miesiączce, np. w środku cyklu, związane z owulacją;
• krwawienia nieregularne.

To też może Cię zainteresować: Upławy z krwią – co oznacza krew w śluzie z pochwy?

Przyczyny zaburzeń miesiączkowania

Istnieje szeroki zakres patologii mogących być przyczyną nieprawidłowych krwawień. Według klasyfikacji WHO można je podzielić na kilka grup i przyporządkować im typowe objawy z zakresu miesiączkowania:

• brak czynności osi podwzgórzowo-przysadkowej – przypadki całkowitego braku miesiączki u kobiety posiadającej prawidłowo zbudowane narządy płciowe, np. zespół Kallmanna (brak wydzielania hormonów pobudzających przysadkę);
• zaburzenia funkcji osi podwzgórzowo-przysadkowej – nieregularne miesiączki lub ich zanik, np. zespół policystycznych jajników (PCOS);
• brak czynności jajników – brak krwawień od początku połączony z zaburzeniem rozwoju płciowego, np. zaburzenia genetyczne – zespół Turnera, zespół Swyera lub zanik miesiączek, nieregularne miesiączkowanie, np. w przedwczesnym wygasaniu czynności jajników (POF);
• wady macicy – brak krwawień od początku lub po zabiegach łyżeczkowania jamy macicy, np. zespół Ashermana;
• guzy okolicy przysadkowo-podwzgórzowej wytwarzające prolaktynę – objawy guza przysadki (m.in. zaburzenia widzenia) ze współwystępującymi zaburzeniami miesiączkowania, mlekotokiem;
• zaburzenia osi podwzgórzowo-przysadkowej związane z hiperprolaktynemią – nieregularne miesiączki lub zanik krwawień; występuje m.in. w jadłowstręcie psychicznym, przewlekłym stresie, niedoczynności tarczycy, chorobie Cushinga (nadczynność nadnerczy) i Addisona (niedoczynność nadnerczy), przy nadmiernym wysiłku fizycznym;
• guzy oraz uszkodzenia okolicy podwzgórzowo-przysadkowej – nieregularne miesiączki lub zanik krwawień.

Przeczytaj: Niski progesteron – co oznacza?

Diagnostyka nieregularnych miesiączek

Każda pacjentka wymaga wnikliwego procesu diagnostycznego. Należy zebrać informacje o krwawieniach miesięcznych, dacie pierwszej miesiączki, przeszłości ginekologiczno-położniczej, towarzyszących chorobach przewlekłych.

Czasami konieczne jest przeprowadzenie wywiadu dotyczącego zaburzeń widzenia, szczególnie w zakresie przyśrodkowej części pola widzenia, gdyż może to wskazywać na guza przysadki.

Badanie ogólne uwzględnia ocenę zaburzeń odżywiania, objawów słabo zaznaczonego rozwoju cielesno-płciowego (brak cech żeńskich), obecności wyznaczników androgenizacji (np. trądzik, łysienie na czubku głowy, owłosienie w miejscach typowych dla mężczyzn, m.in. broda, brzuch, wewnętrzna powierzchnia ud).

Podstawą zawsze jest badanie ginekologiczne z USG przezpochwowym (u kobiet, które rodziły) lub przezbrzusznym (w przypadku dziewic).

Należy wykonać podstawowe badania hormonalne – poziom estrogenów, progesteronu, FSH, LH, prolaktyny, testosteronu, androstendionu, SHBG. W przypadku braku odchyleń poszerza się diagnostykę o kolejne badania, próby hormonalne, np. progesteronową, histeroskopię (sprawdza budowę macicy), kariotyp (może wskazać podłoże genetyczne zaburzeń), w pewnych przypadkach badania obrazowe głowy.

Istotne znaczenia ma także sytuacja życiowa pacjentki, jej stan psychiczny i wiek oraz występowanie chorób przewlekłych.

Przeczytaj więcej na temat: Niski progesteron – leczenie

Wyniki badań hormonów

Wyniki badań i objawy mogące wskazywać na określone zaburzenia to:

• brak czynności osi podwzgórzowo-przysadkowej – bardzo niskie stężenie LH, FSH, test z klomifenem (stymulacja wytwarzania hormonów przez przysadkę) ujemny;
• zaburzenia funkcji osi podwzgórzowo-przysadkowej – dodatnia próba progesteronowa (miesiączka występuje przy stosowaniu preparatów progesteronowych), cykle bezowulacyjne, zaburzenia funkcji ciałka żółtego (wytwarza progesteron wpływający na błonę śluzową macicy w II fazie cyklu miesięcznego);
• brak czynności jajników – brak reakcji na progesteron (brak krwawienia), dodatnia reakcja na próbę progesteronowo-estrogenową (obecne krwawienie po odstawieniu preparatu), podwyższone FSH, LH;
• wady macicy – prawidłowe stężenie estrogenów, FSH, LH, brak reakcji na próbę estrogenowo-progesteronową;
• guzy okolicy przysadkowo-podwzgórzowej wytwarzające prolaktynę – duże stężenie prolaktyny, zwykle >120 µg/l, niskie stężenie estrogenów i FSH, LH;
• zaburzenia osi podwzgórzowo-przysadkowej związane z hiperprolaktynemią – prawidłowe lub niskie stężenie estrogenów, zaburzenia rytmu wytwarzania FSH, LH, cykle bezowulacyjne, zaburzenia funkcji ciałka żółtego;
• guzy i uszkodzenia okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, jak w grupie VI (różnicuje badanie obrazowe).

To też może Cię zainteresować: Co oznacza ból czubka głowy?

Leczenie nieregularnych miesiączek

Każde rozpoznanie wymaga odpowiedniego leczenia. Może ono obejmować przyjmowanie brakujących hormonów – gonadotropin (FSH, LH), estrogenów, progesteronu, hamowanie wydzielania prolaktyny (bromokryptyna, chinagolid, pergolid, lizuryd), korygowanie wad macicy, operacje neurochirurgiczne i – w pewnych sytuacjach – psychoterapię.

Warto zwrócić uwagę również na przyczynę krwawień dodatkowych. Ich obecność przed właściwą miesiączką może wskazywać np. na niewydolność ciałka żółtego, z kolei krwawienia występujące w środku cyklu mogą świadczyć o owulacji.

Krwawienia niemiesiączkowe mogą być także objawem stanu przedrakowego bądź zaawansowanej choroby nowotworowej, zwłaszcza gdy występują po stosunku. Każde krwawienie dodatkowe należy wyjaśnić.

Zaburzenia miesiączkowania stanowią niejednorodną grupę o zróżnicowanych przyczynach. Jednak najczęściej spotykanym objawem pośród nich są nieregularne krwawienia miesięczne. Rozpoznanie przyczyny jest niezbędne, ponieważ pozwala to na zachowanie prawidłowej funkcji układu rozrodczego kobiety.

Nieregularne cykle miesiączkowe – video ze specjalistą