Mykotoksyny to toksyczne substancje wytwarzane przez niektóre z gatunków grzybów pleśniowych, które można spotkać między innymi w produktach spożywczych. Wywołują między innymi objawy alergiczne i choroby grzybicze, są także główną przyczyną zatruć pleśnią. Czym są mykotoksyny? Jak wpływają na organizm człowieka? Jakie są objawy zatrucia pleśnią i czy można go uniknąć?
Mykotoksyny – czym są, co powodują, objawy zatrucia
Spis treści
Czym są mykotoksyny?
Grzyby pleśniowe są mikroorganizmami powszechnymi w naszym środowisku naturalnym. Można je spotkać między innymi w glebie, drewnie, papierze, zawilgoconych budynkach, płótnach czy płytach gipsowych. Są obecne również w płodach rolnych. Rozwojowi pleśni sprzyjają temperatury w zakresie 20-25 stopni Celsjusza i wilgotny, umiarkowany klimat.
Mykotoksyny (inaczej określane jako mikotoksyny) to toksyczne, niebezpieczne metabolity grzybów pleśniowych, takich jak:
- Penicillium;
- Fusarium;
- Aspergillus;
- Rhizoctonia;
- Claviceps.
Wykazują one negatywny wpływ na organizm człowieka, zaburzając jego funkcjonowanie. Do tej pory wyodrębniono ponad 400 rodzajów mykotoksyn. Wśród nich, pod względem wpływu na organizmy żywe największe znaczenie mają:
- aflatoksyny – na ich szkodliwy wpływ prawdopodobnie narażonych jest ok. 4 miliardy osób na świecie;
- ochratoksyny – w tym głównie ochratoksyna A, powszechnie wykrywana w płodach rolnych;
- trichoteceny;
- satratoksyny;
- kwas aspergilowy;
- patulina.
Jak dochodzi do zatrucia mykotoksynami?
Toksyny wytwarzane przez grzyby pleśniowe do naszego organizmu trafiają przede wszystkim drogą pokarmową, z zanieczyszczoną żywnością. W ramach badań bezpieczeństwa żywności obecność mykotoksyn stwierdzana jest między innymi w w:
- zbożu;
- otrębach;
- mące;
- mieszankach kuchennych;
- pieczywie;
- innych produktach zbożowych;
- kukurydzy;
- nasionach;
- orzechach;
- produktach spożywczych pochodzenia zwierzęcego, do których trafiają w wyniku karmienia zwierząt skażoną paszą, takich jak jaja, mięso, produkty mleczne.
Mikotoksynami można zarazić się również drogą oddechową, przebywając w zanieczyszczonych pomieszczeniach, jak również w trakcie pracy – gdy dochodzi do bezpośredniego kontaktu skóry z zanieczyszczoną żywnością lub innymi przedmiotami.
Jeżeli chodzi o biologiczne zanieczyszczenia żywności, istotną rolę odgrywają w nich również mykotoksyny zamaskowane. To związki, które są wytwarzane w wyniku reakcji obronnej roślin na kontakt z grzybami pleśniowymi lub będące efektem ubocznym pewnych procesów technologicznych, w których produkty spożywcze biorą udział. Choć nie stanowią one zagrożenia dla samych roślin, są one niebezpieczne dla zdrowia ludzi i zwierząt.
Co powodują mykotoksyny? Objawy zatrucia
Zatrucie pleśnią to poważny problem epidemiologiczny, zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, jak różnorodny wpływ mykotoksyny wykazują na nasz organizm.
Spożywanie produktów zawierających mykotoksyny lub przebywanie w zawilgoconych pomieszczeniach o dużym stężeniu tych toksyn, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi, wywołując ostre zatrucie pleśnią przejawiające się takimi objawami jak:
- nudności i wymioty;
- silne bóle brzucha;
- drgawki;
- zażółcenie błon śluzowych i powłok skórnych;
- śpiączka.
Mykotoksyny odpowiedzialne są także za zatrucia przewlekłe, zwiększające ryzyko wystąpienia u pacjenta objawów alergii, bóli stawowych, zaburzeń umysłowych czy nawet marskości wątroby.
Wśród wpływu, jaki wykazują mykotoksyny na zdrowie człowieka wymienia się bowiem działanie:
- mutagenne;
- teratogenne;
- kancerogenne (zatrucie mykotoksynami może zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów wątroby, przełyku, żołądka oraz białaczek, czyli nowotworów układu krwionośnego);
- immunotoksyczne – wpływają negatywnie na nasz układ odpornościowy, zwiększają podatność na rożnego rodzaju zakażenia, w tym zakażenie wirusem HIV;
- degeneracyjne – uszkodzenia widoczne są zwłaszcza w obrębie OUN i nerek, wywołują także choroby układu oddechowego;
- zaburzające gospodarkę hormonalną – w efekcie może dojść m.in. do zaburzeń płodności.
Jak leczyć zatrucie pleśnią?
Jak widać, mykotoksyny jak i sama ich obecność w otaczającym nas środowisku mogą prowadzić do szeregu niepożądanych reakcji w organizmie człowieka. Leczenie zarówno ostrego jak i przewlekłego zatrucia mykotoksynami zależne jest przede wszystkim od typu mykotoksyny i produkującego go gatunku grzyba. Istotny jest również ogólny stan pacjenta i choroby współistniejące. W wielu przypadkach leczenie zatrucia mykotoksynami ogranicza się bowiem do leczenia objawowego i wiązania toksyn obecnych w układzie pokarmowym. Zazwyczaj leczenie takie przeprowadza się w warunkach domowych, hospitalizacja staje się niezbędna jedynie przy wyjątkowo nasilonych objawach zatrucia, kiedy konieczne staje się stałe monitorowanie parametrów życiowych pacjenta.
Jak uniknąć zatrucia mykotoksynami?
By uniknąć zatrucia mykotoksynami należy przede wszystkim unikać przebywania w pomieszczeniach zawilgoconych, w których mogą być obecne zarodniki pleśni. Należy też regularnie wietrzyć pomieszczenia, a w przypadku zauważenia ognisk pleśni na ścianach, suficie lub przy podłodze należy natychmiast zastosować specjalne preparaty o działaniu grzybobójczym. Jeżeli przypadkowo doszło do bezpośredniego kontaktu z zarodnikami pleśni należy odkażać skórę i przepłukiwać oczy przez około 20 minut.
Jeżeli natomiast chodzi o żywność – w przypadku zauważenia na niej oznak pleśni należy od razu wyrzucić cały produkt spożywczy. Do zanieczyszczenia żywności mykotoksynami może dojść tak naprawdę na każdym etapie produkcji roślinnej. Obecne w żywności toksyny wytwarzane przez grzyby nie tylko w sposób niepożądany wpływają na nasze zdrowie, ale również wykazują negatywny wpływ na walory smakowe, wygląd i wartości odżywcze produktów spożywczych.
Założenie, że w celu eliminacji mykotoksyn wystarczy odkroić zmieniony fragment produktu jest błędem – rozwój pleśni zaczyna się bowiem w samym środku danego produktu, jeżeli więc staje się ona widoczna już na powierzchni oznacza to, że cały produkt został zanieczyszczony. Warto również pamiętać, że obróbka cieplna żywności nie inaktywuje mykotoksyn.
Mykotoksyny – komentarz specjalisty
Zdaniem eksperta
Mykotoksyny to toksyczne metabolity wtórne niektórych gatunków grzybów. Najpopularniejsze z nich to aflatoksyny, wytwarzane przez grzyby pleśniowe z rodzaju aspergillus.
Mykotoksyny należą do substancji chemicznych o dużej szkodliwości dla ludzi i większości zwierząt oraz są odporne na obróbkę termiczną. Mogą być produkowane przez pleśnie, wytwarzające się na wszystkich produktach spożywczych, a produkty ich przemian mogą znajdować się również w mięsie lub mleku zwierząt karmionych spleśniałą paszą.
Produkty roślinne najczęściej zawierające mykotoksyny to zielony groszek, nasiona kukurydzy, orzeszki ziemne, orzeszki pistacjowe, soja, ziarna pszenicy, jęczmienia oraz ryżu. Podstawowymi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi pleśni jest wysoka wilgotność otoczenia oraz odpowiednia pożywka.
Niektóre mykotoksyny mają działania mutagenne, teratogenne (czyli szkodliwe dla płodu) i kancerogenne (tj. sprzyjające rozwojowi nowotworów). Inne są toksyczne w stosunku do specyficznych organów – skutkami działania mykotoksyn mogą być zaburzenia funkcji wątroby, nerek, uczulenia na skórze lub zmiany martwicze, a nawet zaburzenia w układzie nerwowym np. drgawki oraz uszkodzenie mózgu.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Jarzynka S. i wsp., Mikotoksyny – niebezpieczne metabolity grzybów pleśniowych. Medycyna Rodzinna, 2010;
- Barabasz W., Pikulicka A., Mykotoksyny – zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Część 2.," Mykotoksyny zamaskowane – powstawanie, występowanie w żywności i paszach, metody identyfikacji i eliminacji mykotoksyn, prawodawstwo dotyczące mytotoksyn", Journal of Health Study and Medicine, 2017, nr 3, s. 109-132;
- Kowalska A. i wsp., Aflatoksyny – charakterystyka i wpływ na zdrowie człowieka, Postepy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2017; 71: 315-327.
Opublikowano: 07.12.2023;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Natalia Michalak
diagnosta laboratoryjny
Absolwentka kierunku analityka medyczna na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Prywatnie mama wesołej dwójki i pasjonatka zdrowego i aktywnego stylu życia. Dzięki swojemu wykształceniu doskonale wie, jak ważną rolę odgrywa w trosce o zdrowie i dobre samopoczucie odpowiednia profilaktyka, której niezbędnymi elementami są m.in. regularnie wykonywane badania laboratoryjne, odpowiednia dieta i aktywność fizyczna.
168
Komentarze i opinie (0)