Dieta wątrobowa – zasady, zalecenia, jadłospis, produkty zakazane

Dieta wątrobowa – dieta przy problemach z wątrobą

Dieta wątrobowa, czyli dietę lekkostrawną z ograniczeniem ilości spożywanego tłuszczu, stosuje się u pacjentów cierpiących na następujące schorzenia:

• choroby miąższu wątroby, takie jak np.: stłuszczenie wątroby, marskość wątroby, przewlekłe zapalenie wątroby;
• w okresie zaostrzenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego;
• w kamicy pęcherzyka żółciowego oraz przewlekłym zapaleniu pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych;
• w przewlekłym zapaleniu trzustki;
• u wszystkich cierpiących z powodu nasilonych objawów niestrawności.

Przeczytaj również: Flegma w gardle – przyczyny, objawy, leczenie

Dobra dieta na wątrobę – co jeść przy chorej wątrobie?

Dieta wątrobowa to dieta lekkostrawna. Od diety, w której nie występują ograniczenia różni się tym, że posiłki przygotowuje się z wybranych produktów spożywczych przy zastosowaniu odpowiednich technik kulinarnych.

Celem dobrej diety na wątrobę jest pokrycie zapotrzebowania na energię i wszystkie składniki odżywcze przy jednoczesnym zastosowaniu produktów łatwostrawnych i technik kulinarnych czyniących posiłki łatwiej przyswajalnymi. W praktyce oznacza to rezygnację z potraw długo zalegających w żołądku, smażonych, tradycyjnie pieczonych, ostro przyprawionych czy wzdymających.

Zobacz też: Gorzki posmak w ustach – przyczyny

Jadłospis diety na wątrobę wymaga również ograniczenia ilości spożywanego włókna pokarmowego, czyli błonnika. Efekt ten osiąga się poprzez spożywanie produktów zbożowych z oczyszczonego ziarna oraz soków i przecierów, ograniczenie surowych warzyw i owoców, podawanie ich w formie gotowanej, przetartej lub zmiksowanej, wybieranie dojrzałych owoców, a także delikatnych warzyw.

Fundament diety przy chorej wątrobie stanowi pięć małych posiłków o umiarkowanej temperaturze, rozłożonych regularnie w ciągu doby oraz ograniczenie spożywanego tłuszczu.

To też może Cię zainteresować: Guzek w odbycie – co może oznaczać?

Dieta wątrobowa – czego unikać w jadłospisie?

W przepisach diety na wątrobę należy ograniczać źródła tłuszczu oraz cholesterolu. Całkowita dobowa ilość tłuszczu w diecie powinna mieścić się w przedziale 30–50 g. Ograniczyć należy tłuszcze dodawane bezpośrednio do potraw i służące do ich przygotowania: smalec, masło, śmietanę, olej. Z diety trzeba eliminować także produkty z dużą zawartością „ukrytego” tłuszczu (np. niektóre rodzaje mięs, wędliny, produkty garmażeryjne). Z jadłospisu zaleca się usunąć: wieprzowinę, baraninę, dziczyznę i podroby, mięso gęsi oraz kaczki. Co jeszcze szkodzi wątrobie?

• Wybierając produkty mleczne bogate w białko, należy zrezygnować z tych z dużą zawartością tłuszczu: tłustych jogurtów, serów, mleka powyżej 2 proc..
• Należy także zrezygnować z tłustych ryb takich jak: śledzie, węgorz czy łosoś.
• Tłuszcze widoczne, czyli inaczej mówiąc produkty tłuszczowe, takie jak: oleje, margaryny dobrej jakości czy też – w ograniczonej ilości – masło nie powinny przekraczać ilości 20–30 gram na dobę.
• Z diety wątrobowej należy wykluczyć smalec, słoninę i boczek oraz tłuste przekąski: chipsy, frytki, orzeszki i inne.
• Przy problemach z wątrobą przeciwwskazane są desery, które zawierają bardzo dużo tłuszczu: tłuste ciasta, torty, chałwa, lody, batoniki, czekolada, desery zawierające orzechy.
• Nie należy spożywać pokarmów ostro przyprawionych, konserwowych, wzdymających (np. nasion roślin strączkowych i warzyw kapustnych), wędzonych oraz produktów pełnoziarnistych. Bezwzględnie należy zrezygnować z takich przypraw jak: papryka ostra, papryczka jalapeno, ocet, chilli, ostra musztarda.
• Wybierając pieczywo, warto zrezygnować z pieczywa typu graham, orkiszowego, żytniego, z ziarnami i otrębami (błonnik jest przeciwwskazany w diecie lekkostrawnej), pieczywa cukierniczego z dodatkiem tłuszczu (np. ciasta drożdżowego).
• Wśród owoców i warzyw przy chorej wątrobie przeciwwskazane są: czereśnie, gruszki, owoce marynowane, warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewka, rzepa, kalarepa, fasolka szparagowa, groszek.
• Na diecie wątrobowej konieczna jest rezygnacja z używek: alkoholu, mocnej kawy, herbaty, kakao, napojów słodzonych i energetycznych.

Zobacz też: Ból z prawej strony pod żebrami – co może oznaczać?

Dieta wątrobowa – co jeść?

• W jadłospisie nie ograniczamy ilości białka. Ważne jednak, by produkty dostarczające tego składnika nie zawierały jednocześnie dużej ilości tłuszczu.
• Wartość energetyczna diety na wątrobę powinna być ustalana indywidualnie w zależności od zapotrzebowania pacjenta. Jeśli pacjent jest niedożywiony, należy zwiększyć kaloryczność posiłków. Jeśli masa ciała jest prawidłowa, ilość dostarczanej energii powinna pozwolić utrzymywać ją na właściwym poziomie.
• Tłuszcz nie powinien dostarczać więcej niż 20% dziennej porcji energii. W związku z jego ograniczeniem szczególną uwagę należy zwrócić na witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – ich podaż powinna ulec ograniczeniu.
• Jadłospis powinien obfitować w warzywa i owoce bogate w beta karoten (marchew, brzoskwinie, morele, dynie czy koperek), które charakteryzują się żółtą, pomarańczową i zieloną barwą. Ważna jest również odpowiednia ilość witaminy C znajdującej się w natce pietruszki, papryce, pomidorach, ziemniakach, owocach jagodowych, truskawkach. Jest ona, podobnie jak prowitamina A, silnym antyoksydantem pomagającym walczyć ze stanami zapalnymi.
• Należy wybierać chude gatunki mięs, takie jak: drób, chuda wołowina, chuda cielęcina, dobrej jakości wędliny bez widocznego tłuszczu, np.: wędlinę drobiową, chudą szynkę wieprzową, szynkę wołową.
• Dietę dobrze uzupełnić o przeciery warzywne, zupy na wywarach jarskich zaciągane mlekiem i mąką. Nie zaszkodzą gotowane ziemniaki i purée z odtłuszczonym mlekiem.
• Dietę wątrobową można urozmaicić budyniami, galaretkami, przecierami owocowymi, kiślami.
• Do przyprawiania potraw można wykorzystać: zieloną pietruszkę, cynamon, wanilię, miód, kwasek cytrynowy, koperek, majeranek.

Czytaj również: Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Jak przygotowywać posiłki?

Przygotowując posiłki zgodnie z założeniami diety wątrobowej, można wykorzystywać następujące techniki kulinarne:

• gotowanie,
• gotowanie na parze,
• duszenie bez obsmażania,
• pieczenie bez udziału tłuszczu.

Absolutnie wyklucza się smażenie, tradycyjne pieczenie, duszenie z obsmażaniem. Jeśli istnieje potrzeba zastosowania modyfikacji w postaci wykluczenia żółtka jaja, do potraw dodaje się białka. Przykładem takich potraw jest jajecznica przygotowywana na parze z białek czy też dodawanie do innych potraw ubitej z nich piany.

Zupy przygotowuje się na wywarach warzywnych. Zabiela się je mlekiem, jogurtem naturalnym lub zawiesiną z mleka i mąki. Warzywa oraz owoce spożywa się w formie gotowanej, przecieranej lub w formie soków. Przeciwwskazane są tłuste, zawiesiste zupy na wywarach mięsnych bądź kościach. Ciężkostrawnym wywarem jest zupa grzybowa – z niej także należy zrezygnować. Nie są wskazane zarówno sosy jak i zupy zabielane śmietaną, zagęszczane zasmażką, przygotowane na bazie warzyw wzdymających i ciężkostrawnych.Produkty tłuszczowe dodaje się do gotowych potraw w formie surowej.

Właściwa dieta w chorobach wątroby

W związku z tym, że dieta wątrobowa przeznaczona jest dla pacjentów z różnymi jednostkami chorobowymi, w zależności od rodzaju zdiagnozowanej choroby, należy zastosować również odpowiednie modyfikacje jadłospisu. W przypadku chorób wątroby, w których zachowana jest jej funkcja, białko podaje się we wspomnianej normie fizjologicznej, tj. około 0,8–1 g na kg masy ciała na dobę. U pacjentów po wirusowym zapaleniu wątroby lub przy stłuszczeniu wątroby należy rozważyć zwiększenie ilości białka w diecie.

Od wydolności narządu zależy również stopień ograniczenia spożycia tłuszczu. Składnik ten może podlegać jeszcze bardziej restrykcyjnym normom, jeśli doszło do poważnego uszkodzenia wątroby. W przypadku chorób pęcherzyka żółciowego, dieta wyklucza produkty będące źródłem cholesterolu, w tym żółtka jaj. Ograniczeniom podlegają również produkty będące źródłem szczawianów, tj. szpinak, szczaw, rabarbar czy herbata. W przewlekłym zapaleniu trzustki, które przebiega z biegunką, nie podaje się tłuszczu jako dodatku do potraw i pieczywa. Jeśli u pacjenta występuje nietolerancja laktozy, należy wykluczyć lub znacznie ograniczyć mleko. Można je zastąpić jogurtami, kefirami czy serem twarogowym.

Jadłospis diety wątrobowej

Poniżej zaprezentowany został przykładowy jadłospis w diecie wątrobowej:

• I śniadanie: pieczywo pszenne z szynką drobiową, pomidor bez skórki, kawa zbożowa z odtłuszczonym mlekiem,
• II śniadanie: jogurt odtłuszczony z płatkami kukurydzianymi, dojrzały banan,
• obiad: rosół na wywarze jarskim z makaronem, filet z indyka gotowany na parze, ziemniaki gotowane, marchew duszona oprószona mąką,
• podwieczorek: pieczone jabłko,
• kolacja: ryż biały z duszonymi warzywami i białkiem jaja, rumianek.

Dieta wątrobowa – wypowiedź eksperta