Ukąszenia przez owady u dzieci – rodzaje, jak leczyć?

Ukąszenie i użądlenie u dziecka – jakie są objawy?

W okresie od wiosny do jesieni występują dość często ukąszenia przez owady u dzieci. Winowajcami pojawienia się bolesnych zmian na skórze są najczęściej komary, meszki, kleszcze, osy, pszczoły oraz pchły. Reakcja na ukąszenia jest zależna osobniczo – organizm każdego człowieka reaguje inaczej.

Ukąszenia u dzieci są powodem niepokoju i płaczu. Wymagają od rodzica nie tylko uspokojenia malucha, niewywoływania w nim lęku przed owadami, ale przede wszystkim złagodzenia bólu i świądu po ukąszeniu lub użądleniu.

Po pierwszym ukąszeniu owada u większości maluchów pojawiają się swędzące zmiany skórne, np. bąbel, rumień, pęcherzyk, często rozdrapywane grudki. U niemowląt i najmłodszych dzieci mogą wystąpić duże pęcherze.

W przypadku niektórych małych pacjentów dochodzi do uczulenia i następne ukąszenia owadów u dziecka skutkują powstawaniem rozległych pęcherzy, które mogą ulec owrzodzeniu i wtórnemu zakażeniu bakteryjnemu. U niektórych dzieci przy cięższym przebiegu reakcji na ukąszenie pojawić się może:

• gorączka,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• powiększenie śledziony,
• wzrost ilości limfocytów we krwi.

Zazwyczaj jednak ukąszenia owadów u dzieci nie są groźne. U niewielu osób rozwija się niebezpieczna, zagrażająca życiu reakcja anafilaktyczna.

Na terenie Polski najgroźniejszymi owadami są błonkoskrzydłe, ich przedstawicielami są pszczoły, osy i mrówki. Już jad jednego owada może doprowadzić do anafilaksji u osób z nadwrażliwością. Generalnie jednak groźne reakcje ze strony organizmu zdarzają się rzadko.

To też może Cię zainteresować: Jakie rośliny odstraszają owady?

Reakcje na ukąszenie i użądlenie

Po ukąszeniu przez owady u dzieci reakcja organizmu może przybierać różne formy:

• miejscowa reakcja niealergiczna (zwyczajna) – przede wszystkim objawia się bólem, na skórze rozwija się rumień, a w miejscu użądlenia może dojść do powstania niewielkiego obrzęku. Symptomy te powinny ustąpić w krótkim czasie – zwykle jest to kilka godzin/dni. Zazwyczaj taka sytuacja nie ma większego znaczenia klinicznego;
• miejscowa duża reakcja – w tym przypadku obrzęk jest większy, jego średnica może wynosić powyżej 10 cm, dodatkowo objawy utrzymują się dłużej niż 24 godziny. Pacjent może skarżyć się na gorączkę, ból głowy oraz uczucie rozbicia;
• uogólniona reakcja anafilaktyczna – najczęściej po kilku minutach pojawiają się pokrzywka lub obrzęk naczynioruchowy, obrzęk górnych dróg oddechowych w postaci kaszlu, świstów i duszności. Mogą wystąpić bóle brzucha, nudności, wymioty i biegunka, spadek ciśnienia tętniczego i bóle głowy. Zagrożenie jest tym większe, im szybciej rozwiną się objawy. Kluczowe jest szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia;
• uogólniona reakcja toksyczna – jest to rodzaj reakcji, który powstaje po użądleniu przez wiele owadów w jednym czasie. Jest to niebezpieczna sytuacja, gdyż dochodzi do uszkodzenia mięśni (w tym także serca), wątroby oraz nerek. Może także wystąpić niedokrwistość hemolityczna i skaza krwotoczna.

Objawy reakcji anafilaktycznej rozwijają się w ciągu pierwszych minut po ukąszeniu. Bardzo rzadko może wystąpić przebieg dwufazowy – po zniknięciu początkowych objawów i pewnym okresie wolnym od dolegliwości (zwykle jest to kilka, kilkanaście godzin), objawy wracają.

Sprawdź też: Czy kleszcze afrykańskie są już w Polsce?

Komar, meszka, kleszcz – co ukąsiło lub użądliło moje dziecko?

• Zmiany na skórze po ukąszeniach komarów są asymetryczne, rozsiane po całym ciele.
• Ukąszenie kleszcza jest zazwyczaj miejscowe, w obrębie odsłoniętych partii ciała malucha.
• Pchły powodują linijnie ułożone zmiany, najczęściej na podudziach w okolicy kostek.
• Ukąszenie meszki w wielu przypadkach daje duży obrzęk i silny stan zapalny wokół miejsca ukąszenia.
• Użądlenie przez pszczołę lub osę jest przyczyną powstania najczęściej jednego silnego i widocznego odczynu. Ból po użądleniu jest ostry, piekący. Bywa, że rodzic bez problemu dostrzega żądło. W miejscu użądlenia powstaje rumień i obrzęk, którym towarzyszą ból, pieczenie, uczucie rozpierania. Objawy te u większości dzieci utrzymują się krótko i ustępują po 1–2 dobach.

Ukąszenie u dziecka – pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc przy ukąszeniu przez owady u dzieci zależy od rodzaju, gatunku kąsających insektów oraz reakcji organizmu dziecka. Jeżeli doszło do użądlenia przez pszczołę, należy jak najszybciej usunąć żądło. W tym celu należy je podważyć – przydatne mogą się okazać karty kredytowe albo sztywne kartoniki, ewentualnie można spróbować podważyć je paznokciem. Trzeba pamiętać, aby nie uciskać zbiorniczka jadowego, gdyż grozi to uwolnieniem kolejnej porcji jadu, co może zaostrzyć objawy. Kolejne kroki zależą już od typu reakcji, która rozwinęła się u dziecka.

W przypadku zwykłej reakcji niealergicznej u dziecka leczenie nie jest konieczne, można jedynie odkazić miejsce użądlenia i zastosować preparaty łagodzące objawy ukąszenia.

Duże miejscowe reakcje wymagają złożonego podejścia. Aby zmniejszyć ból dziecka oraz obrzęk, skuteczne może być zastosowanie zimnych okładów. Następnie można dziecku podać doustne leki przeciwhistaminowe (np. loratadyna, cetyryzyna i ich pochodne). Wskazane mogą być również glikokortykosteroidy podawane miejscowo – zmniejszają one nie tylko ból, ale także świąd.

Szczególną sytuacją jest wystąpienie dużej miejscowej reakcji w obrębie jamy ustnej i gardła dziecka – należy wtedy podać leki przeciwhistaminowe dożylnie, domięśniowo adrenalinę oraz glikokortykosteroidy – tak jak w przypadku anafilaksji. Z uwagi na możliwość powstania niedrożności dróg oddechowych, a następnie ostrej niewydolności oddechowej, dziecko powinno przebywać na obserwacji w szpitalu. Czasami konieczne jest udrożnienie dróg oddechowych przez intubację, tracheotomię lub konikotomię.

Gdy u dziecka nastąpi uogólniona reakcja anafilaktyczna i wstrząs, wówczas leczenie prowadzone jest przez lekarza. Jeżeli występują zaburzenia oddychania, wstrząs lub obrzęk dróg oddechowych, podawana jest adrenalina w postaci iniekcji. Zastrzyki mogą być powtarzane co około 5 minut. Jeśli objawy nie ustępują, pacjenci we wstrząsie anafilaktycznym mogą być ułożeni na plecach z uniesionymi nogami. Należy podawać im tlen, zapewnić dostęp do żył i przetaczać płyny. Dodatkowo podawane są leki przeciwhistaminowe (klemastyna, antazolina, ranitydyna), glikokortykosteroidy (metyloprednizolon, hydrokortyzon) oraz leki rozkurczające oskrzela (np. salbutamol). Dzieci powinny być pozostawione na obserwację w szpitalu.

W leczeniu uogólnionej reakcji toksycznej postępowanie jest takie, jak przy anafilaksji i w dużej mierze zależy od objawów rozwijających się u dziecka.

Przeczytaj też: Jak wygląda pogryzienie przez pluskwy?

Jak łagodzić objawy ukąszenia?

Najczęstszymi objawami ukąszenia przez owady u dzieci są: miejscowa bolesność, obrzęk, zaczerwienienie i podniesiona ciepłota ciała w miejscu użądlenia. Wówczas wystarczy schłodzić miejsce wniknięcia żądła, np. przy użyciu kremów lub żeli, które skutecznie przyniosą ulgę i zniosą świąd. Objawy samoistnie ustąpią w ciągu kilku godzin.

Zastosowanie tych preparatów jest szczególnie przydatne i wskazane u dzieci. Dostępne w aptece hydrożele łagodzą dolegliwości po ukąszeniu owadów, m.in. komarów, meszek, kleszczy, pszczół, mrówek. Żele łagodzą dolegliwości, takie jak podrażnienia, obrzęki, świąd, pieczenie, ból, zaczerwienienie skóry, miejscowe ucieplenie skóry.

Jeżeli usunięcie żądła spowodowało powstanie niewielkiej rany, można zastosować miejscowo maść z antybiotykiem. Rana staje się potencjalnymi wrotami zakażenia dla drobnoustrojów.

Jakie są domowe sposoby na ukąszenia u dzieci?

Co robić w przypadku ukąszenia u dziecka? Warto wypróbować naturalne sposoby na ukąszenia owadów. Z pomocą przyjdą także maści i kremy na ukąszenia, które łagodzą obrzęk i swędzenie skóry.

• Miejsce ukąszenia należy przemyć wodą z mydłem i ewentualnie zdezynfekować, np. za pomocą jałowego gazika nasączonego wodą utlenioną. W przypadku małych dzieci nie jest wskazane stosowanie spirytusu, który podrażnia i ma zdolność wchłaniania się przez skórę.
• Na swędzące zmiany po ukąszeniu komara lub meszki, które są szczególnie uciążliwe dla malucha, można zastosować dostępny bez recepty preparat przeciwświądowy. Żel na ukąszenia dla niemowląt i małych dzieci przynosi natychmiastową ulgę – zmniejsza obrzęki, łagodzi świąd i podrażnienia, dodatkowo usuwa toksyny wstrzyknięte przez owady.
• Naturalnym sposobem na ukąszenia owadów u dzieci jest miejscowe zastosowanie okładu z cebuli, ze zsiadłego mleka, rumianku, zielonej herbaty, szałwii, octu jabłkowego, soku z ananasa.
• Na swędzącą skórę może pomóc mentolowa pasta do zębów, która chłodzi obrzęknięte miejsce.
• Pomocne mogą być również okłady z lodu. W niektórych przypadkach, przy rozległym obrzęku i nasilonym stanie zapalnym skuteczne są maści zawierające kortykosteroidy.
• Przy dużej bolesności warto podać dziecku paracetamol (nie wolno podawać kwasu acetylosalicylowego, czyli popularnej aspiryny).
• Bardzo często dzieci rozdrapują miejsca ukąszenia przez owady. Dochodzi wtedy do wtórnego nadkażenia i powstania zmian ropnych. W tym przypadku konieczna może być antybiotykoterapia.

Jak zapobiegać ukąszeniom?

W przypadku ukąszeń przez owady u dzieci bardzo ważnym elementem jest profilaktyka użądleń i ukąszeń. Warto zwrócić uwagę, aby usunięte zostały gniazda szerszeni czy os znajdujące się w pobliżu miejsc zabaw dzieci. Pamiętać należy, że powinno to być przeprowadzone przez osoby specjalnie przeszkolone w tym celu (straż pożarna). Dodatkowo przydatna jest rozmowa z dzieckiem i wyjaśnienie mu, w jaki sposób może unikać niebezpiecznych sytuacji – lepiej unikać spożywania posiłków na wolnym powietrzu, nie drażnić owadów, nie chodzić boso po podwórku itp. Jeśli chodzi zaś o dorosłych, można rozważyć założenie siatek ochronnych w oknach. W przypadku owadów błonkoskrzydłych nie działają preparaty odstraszające owady, tzw. repelenty.

Poza nauką ostrożnych zachowań ważne jest także odpowiednie przeszkolenie medyczne. Rodzice powinni umieć prawidłowo używać zestawu do pierwszej pomocy, zawierającego ampułkostrzykawkę z adrenaliną do samodzielnego wstrzyknięcia, a także mieć leki przeciwhistaminowe (np. klemastyna). Rozważyć trzeba także wizytę u alergologa – może się okazać, że po przeprowadzaniu odpowiednich testów zaleci on odczulanie na jad owadów.

Ukąszenie przez kleszcza u dziecka

Szczególnym przypadkiem ukąszeń przez owady u dzieci jest ukąszenie przez kleszcza. Są to niewielkie roztocza, które łatwo przeoczyć, a które mogą być przyczyną poważnych chorób. Najczęściej spotykana jest borelioza (choroba z Lyme) oraz zapalenie mózgu. Zdecydowanie rzadziej kleszcze mogą przenosić babeszjozę, tularemię i riketsjozy. Kleszcze żywią się krwią zwierząt lub człowieka, a ich okres żerowania trwa od wiosny do późnej jesieni. Zazwyczaj są one „przynoszone” z lasu, parku itp., dlatego też bardzo ważne jest, by po podobnej wyprawie dokładnie obejrzeć całe ciało w poszukiwaniu owada.

Ukąszenie przez kleszcza jest bezbolesne i nie swędzi – często zdarza się, że zostaje ono niezauważone przez kilka dni. Dużo łatwiej jest je znaleźć po pewnym czasie, gdyż po napiciu się krwi pajęczaki te pęcznieją, a po kilku dniach same odpadają. Aby zapobiec ukąszeniu przez kleszcza, warto szczelnie osłonić skórę podczas wycieczek na tereny leśne bądź łąkowe.

W odstraszaniu kleszczy skuteczne są repelenty (środki odstraszające owady) zawierające DEET (mogą być rozpylane na ubranie i skórę, poza twarzą) albo permetryna (można nią spryskiwać tylko ubranie – preparat zabija kleszcze poprzez kontakt).

Zobacz też: DEET na komary – szkodliwy czy nie?

Usuwanie kleszcza u dziecka

Gdyby jednak profilaktyka zawiodła i kleszcz został znaleziony na ciele dziecka, jak najszybciej należy go usunąć. Jak najbliżej skóry należy go wtedy przytrzymać wąskimi szczypczykami i wyciągnąć kleszcza wzdłuż osi wkłucia. Czasami może zdarzyć się, że w skórze pozostanie część głowowa owada – nie jest to wtedy niebezpieczne i wystarczy sama dezynfekcja.

Warto w tym miejscu zauważyć, że kleszcze nie powinny być wykręcane ani przypalane. Również smarowanie tłustymi substancjami, benzyną czy alkoholem nie jest wskazane – zwiększa to tylko ryzyko zakażenia, gdyż powoduje dostawanie się większej ilości wymiocin kleszcza do krwiobiegu ukąszonej osoby.

Rana po usunięciu kleszcza powinna być odkażona, a miejsce ukłucia obserwowane przez około 30 dni – w tym czasie bowiem może się rozwinąć rumień pełzający, będący jednym z pierwszych objawów boreliozy.

Ukąszenia przez owady – video z opinią specjalisty