Pojawienie się drgawek u dziecka to sytuacja, która z pewnością wzbudza duży niepokój zarówno u dzieci, jak i u ich rodziców. Drgawki u dzieci to objaw, który zdecydowanie wymaga kontaktu z lekarzem oraz odpowiedniego postępowania. Jakie są najczęstsze przyczyny drgawek u dzieci? Jak wygląda leczenie drgawek u małych dzieci?
Drgawki u dziecka – przyczyny, diagnostyka, leczenie drgawek u noworodków, niemowląt i starszych dzieci
Spis treści
Drgawki u dzieci – co to za zjawisko?
Drgawkami nazywamy pewne charakterystyczne objawy ruchowe, które powstają na skutek pojawienia się nadmiernych, nieprawidłowych wyładowań elektrycznych, powstających w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, a dokładniej w obszarze nazywanym korą mózgową.
Wyładowania elektryczne w obrębie mózgu manifestują się niezależnymi od woli skurczami mięśni szkieletowych, które mogą mieć różne nasilenie i częstotliwość. Różny może być również czas ich trwania. Warto zaznaczyć, że drgawkom mogą towarzyszyć inne objawy neurologiczne, w tym zaburzenia świadomości, jak i również utrata przytomności.
Drgawki gorączkowe dzielimy w medycynie na drgawki gorączkowe proste i drgawki gorączkowe złożone. Drgawki gorączkowe proste są typowo krótkotrwałe (poniżej 10 minut) oraz uogólnione, natomiast drgawki gorączkowe złożone są ogniskowe, a więc drgawkom ulega pewna część ciała dziecka.
Napady drgawek u dziecka – przyczyny
Pojawienie się drgawek u dziecka może wynikać z bardzo różnych sytuacji klinicznych. Wiele czynników zdolnych jest do obniżenia progu drgawkowego lub pobudzenia komórek ośrodkowego układu nerwowego. Jakie czynniki mogą sprowokować pojawienie się napadu drgawek u dzieci?
Poniżej wymieniono najczęstsze czynniki prowadzące do ujawnienia się drgawek u dziecka:
- gorączka – każda infekcja, która wiąże się z podwyższeniem temperatury ciała, może być powikłana napadem drgawek. Są to wówczas drgawki gorączkowe;
- infekcje wywołane zarówno przez bakterie lub wirusy – takie drgawki w przebiegu infekcji nazywamy drgawkami przyinfekcyjnymi;
- zaburzenia elektrolitowe – obniżenie stężenia sodu, wapnia czy fosforu, wzrost stężenia amoniaku, czyli w języku medycznym – hiperamonemia;
- hipoglikemia – a więc spadek stężenia glukozy we krwi;
- infekcje dotyczące ośrodkowego układu nerwowego – na przykład zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie mózgu, prowadzące do zaburzeń neurologicznych;
- urazy dotyczące mózgowia – na przykład krwawienie wewnątrzmózgowe czy stłuczenie mózgu,
- niedotlenienie mózgu – a więc w języku medycznym hipoksja, prowadząca do zmian w układzie nerwowym dziecka;
- udar mózgu – zarówno niedokrwienny, jak i krwotoczny;
- niewydolność wątroby, niewydolność nerek – np. w przebiegu zespołu hemolityczno-mocznicowego,
- zatrucie organizmu – napady drgawek mogą towarzyszyć zatruciu etanolem, metanolem, tlenkiem węgla czy metalami ciężkimi,
- przyjmowanie substancji psychoaktywnych, do których należy między innymi kokaina, amfetamina, LSD, nikotyna – jest to dość częsta przyczyna drgawek u nastolatków,
- przyjmowane leki – należy tutaj wymienić między innymi niektóre leki przeciwdepresyjne, leki przeciwpadaczkowe, leki antycholinergiczne, takie jak na przykład atropina, niesteroidowe leki przeciwzapalne, do których należy np. ibuprofen czy ketoprofen. Drgawki mogą wywołać również niektóre antybiotyki i substancje stosowane w czasie wykonywania znieczulenia;
- nagłe odstawienie leków stosowanych w terapii padaczki oraz niektóre zaburzenia genetyczne (w tym przypadku konieczne mogą być badania genetyczne).
Przyczyny drgawek mogą być również genetyczne. Drgawki u dziecka mogą wystąpić bowiem w przebiegu wrodzonych chorób metabolicznych, którym mogą towarzyszyć inne zaburzenia genetyczne.
Należy w tym miejscu wyraźnie podkreślić, że drgawki u dziecka mogą nie mieć żadnej wyraźnej przyczyny, takie drgawki nazywamy wówczas nieprowokowanymi. Jeżeli drgawki u dziecka nie mają żadnej uchwytnej przyczyny, to pojawia się konieczność diagnozowania epilepsji.
Czym są drgawki gorączkowe?
Drgawki gorączkowe to epizod towarzyszący zwiększonej temperaturze ciała. Występuje najczęściej u dzieci w wieku pomiędzy 6. miesiącem a 5. rokiem życia. Zdarza się, że napady pojawiają się także u starszych dzieci, jednak jest to rzadkość. Warto podkreślić, iż drgawki gorączkowe występują częściej u chłopców niż u dziewczynek. Drgawki gorączkowe u niemowlaka lub dziecka kilkunastomięsięcznego również zdarzają się częściej niż u dziecka kilkuletniego.
Czynniki determinujące wystąpienie drgawek gorączkowych:
- Szybo rosnąca, wysoka temperatura ciała
- Wiek dziecka – im młodsze dziecko, tym większe ryzyko wystąpienia napadu. Jest to spowodowane niedojrzałością ośrodkowego układu nerwowego. W przypadku wystąpienia gorączki, dziecko nie ma jeszcze wykształconych do końca mechanizmów termoregulacji. W konsekwencji może dojść do pojawienia się drgawek gorączkowych.
- Geny. Większe jest ryzyko napadu drgawek gorączkowych u dziecka, którego rodzice lub rodzeństwo także mało ataki.
To też może Cię zainteresować: Drżenie ciała – jakie mogą być przyczyny drżenia mięśni ciała?
Rodzaje drgawek gorączkowych
Biorąc pod uwagę nasilenie objawów oraz częstotliwość ich występowania, drgawki gorączkowe możemy podzielić na:
- Proste. Występujące najczęściej. Obejmują całe ciało i trwają zwykle od 2 do 5 minut. Symptomy ustępują samoistnie i nie wracają w ciągu kolejnej doby.
- Proste plus. Drgawki proste, które pojawiają się więcej niż jeden raz w ciągu doby. Pomiędzy atakami nie ma żadnych odchyleń w badaniu neurologicznym.
- Złożone. Obejmują pojedyncze części ciała, na przykład jedną kończynę. Trwają zwykle dłużej niż 10 minut i pojawiają się częściej nie jeden raz w ciągu doby. Wymagają hospitalizacji i rozszerzonej diagnostyki.
Drgawki gorączkowe u dzieci – objawy
Symptomy świadczące o wystąpieniu drgawek gorączkowych są dość specyficzne. W trakcie napadu można zaobserwować u dziecka następujące objawy.:
Jak wyglądają drgawki gorączkowe u dzieci:
- drżenie całego ciała;
- niekontrolowane ruchy rąk oraz nóg;
- bladość lub zsinienie skóry;
- ślinotok;
- odwrócenie gałek ocznych do tyłu;
- problemy z oddychaniem.
Co robić w przypadku pojawienia się drgawek gorączkowych u dziecka?
Podczas wystąpienia napadu, rodzic powinien przede wszystkim zachować spokój i zapewnić dziecku bezpieczeństwo. W pierwszej kolejności należy ułożyć dziecko z bezpiecznym miejscu.
Podczas napadu pod żadnym pozorem nie można podawać dziecku żadnych leków, płynów czy jedzenia. Przez cały czas trzeba bacznie obserwować pociechę, zwracając przede wszystkim uwagę na czynności oddechowe. Istotny jest również czas trwania napadu. Jeśli atak trwa dłużej niż 5 minut, pojawiają się zaburzenia oddychania i/lub zasinienie to niezwłocznie należy wezwać pogotowie ratunkowe. Lekarz lub ratownik medyczny może przerwać atak drgawek poprzez podanie wlewki doodbytniczej z diazepamu.
Po epizodzie drgawek dziecko będzie osłabione, apatyczne, rozdrażnione. Wszystko powinno wrócić do normy po upływie około 30 minut. Należy zapewnić dziecku spokój oraz odpoczynek. Najlepiej ułożyć dziecko w pozycji na boku, co ułatwi mu oddychanie. Warto również zadbać o obniżenie temperatury ciała pociechy. W takiej sytuacji sprawdzą się chłodne okłady lub leki podawane w formie czopków.
Należy pamiętać, iż każdy, a w szczególności pierwszy epizod drgawek gorączkowych trzeba skonsultować z lekarzem POZ.
Drgawki u dzieci – diagnostyka
Pojawienie się drgawek u dziecka wymaga od lekarza przeprowadzenia bardzo wnikliwego wywiadu oraz badania przedmiotowego. Bardzo ważne jest ustalenie okoliczności, w jakich pojawiły się drgawki. Warto wypytać rodziców dziecka o ostatnie infekcje, przyjmowane leki, a także inne objawy, jakie towarzyszyły napadowi. Należy również dowiedzieć się, czy w rodzinie występowały epizody drgawek i czy ktoś z bliskich chorował na padaczkę i przeprowadzić genetyczną diagnostykę padaczki.
Jeżeli chodzi o badania laboratoryjne, należy wykonać między innymi oznaczenie parametrów stanu zapalnego w poszukiwaniu wykładników infekcji, oznaczenie stężenia jonów, kreatyniny, prób wątrobowych. Ważnymi badaniami biochemicznymi są także parametry gospodarki kwasowo-zasadowej. Jeżeli dziecko przyjmuje pewne leki przeciwpadaczkowe, to lekarz może zdecydować się na oznaczenie ich stężenia we krwi. Natomiast jeśli podejrzewamy spożycie substancji psychoaktywnych, to należy wykonać odpowiednie testy toksykologiczne. Należy mieć jednak świadomość, że podstawowe badania krwi dziecka mogą nie wykazywać żadnych odchyleń, nawet w przebiegu infekcji.
W przypadku podejrzenia infekcji dotyczącej układu nerwowego, konieczne jest wykonanie nakłucia lędźwiowego i oceny płynu mózgowo-rdzeniowego. W zależności od obrazu klinicznego i wieku dziecka, można również wykonać badania obrazowe mózgu, takie jak tomografia komputerowa czy USG przezciemiączkowe.
Elektryczną czynność mózgu możemy ocenić wykonując badanie nazywane elektroencefalografią (EEG). Badanie to wykonuje się m.in. celem wykluczenia padaczki. EEG wykonuje się po upływie pewnego czasu od napadu drgawek, ponieważ badanie wykonane od razu po wystąpieniu objawów ma mniejszą wartość diagnostyczną. Badanie to jest pomocne celem ewentualnego rozpoznania padaczki i można je wykonać w poradni neurologii dziecięcej.
Diagnostyka genetyczna pozwala natomiast na pewną diagnozę choroby metabolicznej (badania genetyczne można wykonać w poradniach genetycznych).
Napady drgawek u dziecka – leczenie farmakologiczne
Leczenie drgawek u dziecka przeprowadza się w taki sam sposób, jak leczenie stanu padaczkowego. Na początku bardzo ważne jest zabezpieczenie dziecka przed urazem, monitorowanie podstawowych funkcji życiowych oraz założenie dostępu dożylnego, co pozwala na podanie leków.
W celu przerwania epizodu drgawek podaje się leki, takie jak diazepam lub midazolam/klonazepam – są to leki należące do grupy benzodiazepin. W przypadku braku odpowiedzi na te substancje możliwe jest podanie leków przeciwpadaczkowych pierwszego rzutu, do których należy fenytoina i fenobarbital. W zaawansowanych przypadkach konieczne może być zaintubowanie dziecka i wprowadzanie go w sedację.
Dalsze leczenie drgawek u dzieci zależy przede wszystkim od przyczyny, która wywołała objawy. Jeżeli dziecko gorączkuje, to konieczne są leki przeciwgorączkowe oraz stosowanie fizycznych metod obniżenia temperatury ciała. Ważne jest również szybkie oznaczenie poziomu glukozy we krwi, ponieważ często przyczyną drgawek jest hipoglikemia. Szybka identyfikacja tej przyczyny pozwala na sprawne wprowadzenie leczenia przyczynowego. Jeżeli przyczyną drgawek u dziecka są zaburzenia elektrolitowe, to należy jak najszybciej uzupełnić niedobory konkretnych jonów. Jeżeli drgawki gorączkowe występują w przebiegu infekcji bakteryjnej, konieczne jest podanie antybiotyku, a w przypadku chorób metabolicznych ważne jest wprowadzenie odpowiedniej diety.
Podsumowując, wystąpienie drgawek u dziecka wydaje się bardzo poważnym stanem klinicznym, jednak w wielu przypadkach przyczyny drgawek są przemijające (gorączka lub tło infekcyjne). W każdym przypadku konieczne jest jednak skonsultowanie się z lekarzem, który po zbadaniu pacjenta i przeprowadzeniu dokładnego wywiadu chorobowego zadecyduje o dalszych krokach diagnostycznych.
Wypowiedź neonatologa na temat drgawek u noworodka
Zdaniem eksperta
Drgawki są najbardziej charakterystycznym objawem neurologicznym w okresie noworodkowym. Są to napadowe zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego, pod postacią zaburzeń ruchowych, czuciowych czy też wegetatywnych.
Przyczyną drgawek może być niedotlenienie okołoporodowe, zaburzenia rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego, krwawienia śródczaszkowe, zaburzenia metaboliczne takie jak hipoglikemia lub też hiperglikemia, infekcje albo zespół abstynencji noworodka.
Najczęściej drgawki ujawniają się pod postacią subtelnych zaburzeń. Dotyczy to najczęściej wcześniaków. Charakteryzują się u nich zbaczaniem gałek ocznych, rytmicznym mruganiem, ruchami warg, języka, policzków. Ruchy te przypominają cmokanie, rzucie, mogą być to ruchy kończyn przypominające pływanie, pedałowanie oraz zaburzenia wegetatywne. Często dołączają się również bezdechy.
Istnieje kilka postaci drgawek. Postacie kliniczne ujawniają się jako rytmiczne skurcze całego ciała bądź też części ciała noworodka. Częstość tych rytmicznych skurczów wynosi mniej więcej od 1 do 3 na sekundę.
Drgawki toniczne dzielą się na ogniskowe, czyli takie, które polegają na asymetrycznym ułożeniu noworodka oraz na uogólnione, polegające na przyjęciu przez noworodka pozycji odmóżdżeniowej, która jest wynikiem bardzo intensywnego krwawienia do komór mózgu. Istnieją również postacie miokloniczne, polegające na gwałtownych skurczach mięśni zginaczy, co może przypominać odruch Moro – są one stosunkowe rzadkie.
Diagnostyka drgawek obejmuje wywiad, badanie fizykalne noworodka, badania laboratoryjne, takie jak glikemia, gazometria, poziom elektrolitów, EEG, badanie w kierunku chorób metabolicznych, badanie neuroobrazowe oraz badania bakteriologiczne. Drgawki trwające dłużej niż 5 minut lub też nawracające wymagają leczenia bez względu na przyczynę, ponieważ mają niekorzystny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Do leków, jakie stosuje się w leczeniu drgawek należy fenobarbital, fenytoina oraz clonazepam.
współpraca: Aneta Kroczyńska
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- M. Chamielec, Stan padaczkowy, Stany Nagłe, Pediatria Po Dyplomie.
- M. Chamielec, Drgawki u dziecka, Stany Nagłe, Pediatria Po Dyplomie.
- B. Steinborn i inni, Postępowanie w drgawkach gorączkowych u dzieci na etapie przedszpitalnym i wczesnoszpitalnym, Standardy Medyczne [dostęp online].
- J. Kleszczyński, Stany nagłe u dzieci, PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2017.
Opublikowano: 16.01.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Katarzyna Banaszczyk
Lekarz
Lekarka w trakcie specjalizacji z dermatologii i wenerologii. Absolwentka kierunku lekarskiego Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu. Jest autorką publikacji medycznych dotyczących między innymi choroby Hashimoto oraz łuszczycy i jej leczenia. Ponadto, tworzy artykuły popularnonaukowe skierowane do pacjentów.
0
Komentarze i opinie (0)