Atopowe zapalenie skóry u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci

AZS to zapalna choroba skóry o podłożu alergicznym. Pierwsze objawy atopowego zapalenia skóry u dziecka pojawiają się najczęściej przed ukończeniem drugiego roku życia. Szacuje się, że problem skóry atopowej u dzieci w Polsce dotyczy około 5 proc. osób do 18. roku życia, szczególnie żyjących w większych miastach. W późniejszym okresie obserwuje się alergiczny nieżyt nosa lub astmę u zdecydowanej większości chorych z AZS. Choroba W krajach zachodnich z każdym rokiem rozpoznawana jest coraz częściej.

Trudno jest precyzyjnie określić pierwotne przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci. Wpływ na to schorzenie ma bardzo wiele różnych czynników:

• środowisko,
• przekazywane geny,
• procesy układu odpornościowego,
• uszkodzenia skóry.

Niektóre źródła podają, że pewne substancje w produktach spożywczych czy alergeny wziewne mogą mieć wpływ na powstanie atopowych zmian skórnych u dzieci. Niestety medycyna nie posiada dowodów potwierdzających tę teorię.

Sprawdź też: Strupy w nosie – przyczyny, objawy, leczenie

Kolejna hipoteza na temat przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci dotyczy funkcjonowania samej skóry dziecka. Poprzez genetyczne defekty budowy filagryny (białka naskórka) zostaje zaburzona funkcja bariery ochronnej skóry. Warstwa rogowa naskórka (położona najbardziej powierzchownie) odpowiedzialna jest za obronę przed czynnikami chorobotwórczymi i zapewnia odpowiednią wilgotność skórze. Jednak, kiedy dziecko ma atopowe zapalenie skóry, jest ona nieprawidłowo uformowana, występują trudności w zatrzymaniu wody i szybkim jej wyparowywaniu, co powoduje wysuszanie i swędzenie skóry. Ten stan predysponuje do licznych, drobnych uszkodzeń, przez które mogą wnikać czynniki drażniące i drobnoustroje, fizjologicznie zasiedlając skórę. Powtarzające się epizody stanu zapalnego skóry wynikają z (częstego u dzieci AZS) niedoboru białek przeciwbakteryjnych.

Z atopowych zapaleniem skóry u dziecka współistnieją takie choroby, jak: niedobory odporności, ropne zapalania skóry, nawracające opryszczki, zaburzenia funkcji elementów układu odpornościowego.

To też może Cię zainteresować: Łuszcząca się skóra – czy zawsze oznacza łuszczycę?

Atopowe zapalenie skóry – objawy

W przebiegu AZS u dzieci objawy rozwijają się w trzech etapach. W poszczególnych fazach choroby zmiany na skórze mają różne natężenie, charakter i lokalizację. W każdej fazie charakterystyczne jest natomiast silne swędzenie skóry. Uporczywy świąd zmian na ciele sprawia, że dziecko staje się nadmiernie wrażliwie, a drapiąc się nasila podrażnienie naskórka i sprawia, że objawy atopowego zapalenia skóry się zaostrzają. Dodatkowo może prowadzić do powstawania przeczosów i nadkażeń bakteryjnych w miejscach, w których lokalizuje się wysypka.

Na każdym etapie rozwoju AZS, choroba może objąć całe ciało, co określane jest mianem erytrodermii.

Zobacz też: Alergia wziewna – przyczyny, objawy, leczenie

Atopowe zapalenie skóry u niemowląt – pierwsze objawy

Początki AZS to etap zwany wypryskiem okresu niemowlęcego. Atopowe zapalenie skóry objawia się zazwyczaj bardzo swędzącą grudkowo-rumieniową wysypką u niemowlaka. Dla dzieci w tym wieku charakterystyczne jest atopowe zapalenie skóry twarzy, zamiany lokalizują się głównie na policzkach i na czole. Egzema u dziecka występuje także na owłosionej skórze głowy – widoczna jest sucha, łuszcząca się skóra. Objaw ten należy różnicować z łojotokowym zapaleniem skóry.

Okolice wokół ust i oczu są przeważnie wolne od wyprysków atopowych. Dopiero gdy dziecko zaczyna jeść pierwsze pokarmy stałe, ślina i jedzenie mogą podrażniać te okolice i powodować powstanie zmian chorobowych. Gdy u dziecka dominują zmiany dookoła ust, należy zastanowić się nad inną chorobą – pokrzywką kontaktową (jako reakcją organizmu dziecka na podawany pokarm). Dodatkowo dość często pojawiają się zmiany atopowe na plecach, klatce piersiowej lub brzuchu, w dalszej kolejności na rękach i nogach. Etap ten rozpoczyna się w 2–3 miesiącu życia, a objawy AZS mijają po ukończeniu 18 miesięcy, do 2 roku życia.

Zobacz też: Wysypka na nogach – jakie są przyczyny krostek na nogach?

AZS – objawy u dzieci starszych

Druga faza atopowego zapalenia skóry u dzieci pojawia się po 2. roku życia i trwa do okresu pokwitania. Nie pojawia się u wszystkich dzieci, ale jedynie u 1/3 spośród tych, u których wystąpił wyprysk okresu niemowlęcego. Przeważającymi cechami są zmiany wypryskowe na skórze zgięć łokciowych czy dołów podkolanowych. Nowe zmiany lokalizują się na karku, nadgarstkach, niekiedy na stopach i rękach

Trzeci okres, zwany wypryskiem atopowym okresu młodzieńczego i osób dorosłych, pojawia się u 1/3 dzieci z drugiego stadium. W tej fazie zapalenie najmocniej uszkadza skórę na ramionach, przedramionach, nogach oraz karku. Kolejnymi lokalizacjami zmian atopowych są: grzbiety dłoni, powieki, czoło i okolica ust. Zmiany rzadko utrzymują się do 30. roku życia i później praktycznie nie występują.

To też może Cię zainteresować: Swędząca wysypka na rękach – przyczyny, leczenie

Sposoby leczenia AZS u dzieci

Do skutecznego leczenia wyprysku atopowego w atopowym zapaleniu skóry u dzieci zalicza się nie tylko odpowiednie leki na AZS działające przeciwzapalnie, ale też szereg działań i czynności pomagających w utrzymaniu prawidłowej wilgotności i pH skóry. Bardzo ważne jest sumienne wykonywanie poleceń lekarskich i cierpliwość w zmaganiu się z chorobą, aby umożliwić dziecku jak najszybszy powrót do normalnego stylu życia.

Aby zmniejszyć dokuczliwy świąd skóry u dziecka, stosuje się mokre opatrunki. Ich działanie polega na zwiększeniu wilgotności do 100 proc. i następnie na jej zmniejszaniu. Włókna nerwowe odpowiedzialne za czucie zimna są stymulowane pod wpływem parowania wody. Przez to inne włókna, odpowiadające za ból, przewodzą mniej impulsów do mózgu, co powoduje zmniejszenie uciążliwego swędzenia. Parowanie wody, zwężając naczynia, zmniejsza rozprzestrzenianie się stanu zapalnego i rumienia na skórze.

Aby przygotować mokry opatrunek, wystarczy bawełniana koszulka zamoczona w ciepłej, ale nie gorącej wodzie, tak aby woda nie ściekała. Taki opatrunek umieszczamy pod suchym materiałem, np. pod piżamą. Czynność powtarzamy co wieczór przez kilka kolejnych dni do uzyskania poprawy. Metoda jest szczególnie polecana podczas zaostrzenia objawów AZS u dziecka

W przypadku dzieci stosuje się najczęściej maści na atopowe zapalenie skóry zawierające glikokortykosteroidy, czyli środki o silnym działaniu przeciwzapalnym. Są przepisywane w przypadku stanu ostrego AZS. Jeżeli pojawi się nadkażenie bakteryjne skóry, lekarz może przepisać glikokortykosteroidy do stosowania doustnego. Gdy leczenie AZS nie będzie dawać rezultatów, konieczne może okazać się wykonanie antybiogramu (sprawdzenie rodzaju bakterii przez wykonanie posiewu i określenie wrażliwości drobnoustroju na konkretne antybiotyki).

Leczenie przewlekłego atopowego zapalenia skóry

Leczenie stanu przewlekłego w atopowym zapaleniu skóry u dzieci polega przede wszystkim na unikaniu kontaktu z alergenem lub czynnikiem wywołującym drażnienie skóry. Bardzo ważne jest również odpowiednie nawilżanie skóry dziecka z AZS. Nie zaleca się stosowania mydeł i szamponów, które mogą zawierać substancje prowokujące zmiany i dodatkowo wysuszać skórę dziecka. Kąpiel w letniej wodzie nie powinna być częstsza niż raz na 2–3 dni. Natomiast całą skórę dziecka należy dokładnie nawilżać i natłuszczać, najlepiej kilkukrotnie w ciągu dnia.

W pielęgnacji ważny jest odpowiedni wybór kosmetyków. Czym smarować skórę dziecka z AZS? Cenne są bezzapachowe balsamy i kremy na atopowe zapalenie skóry dobrane indywidualnie do potrzeb. Polecane są także neutralne dermokosmetyki. Część z nich ma działanie zarówno myjące, jak i nawilżające, i może być używana wielokrotnie w ciągu dnia.

Należy też zadbać, aby powietrze w pokoju dziecka było odpowiednio nawilżone i utrzymane w umiarkowanej temperaturze. Niemałe znaczenie ma materiał, z jakiego wykonane są ubrania. Naturalna wełna i syntetyczne, szorstkie materiały są najbardziej uczulającymi tkaninami. Ważne, aby ubranie było przewiewne i wykonane z miękkich materiałów. Dodatkowo znaczenie ma także dieta. W atopowym zapaleniu skóry powinna eliminować przede wszystkim mleko i jego przetwory.

W przewlekłym stanie atopowego zapalenia skóry stosuje się kortykosteroidy o umiarkowanej sile działania bezpośrednio na zmiany zapalne. Podobnie jak w stanie ostrym, nadkażenie bakteriami leczy się antybiotykiem podawanym doustnie przez okres 10–14 dni, a nadkażenie drożdżakami lekami przeciwgrzybiczymi. U dzieci powyżej 2. roku życia stosuje się również maści z takrolimusem lub pimekrolimusem. Zarezerwowane są one dla dzieci, którym stosowanie glikokortykosteroidów nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Aby zmniejszyć uporczywy świąd, można stosować leki antyhistaminowe.

Wypowiedź pediatry o AZS u dzieci