Atopowe zapalenie skóry u dzieci to schorzenie z pogranicza chorób skóry oraz alergii. Oznacza skłonność organizmu do nadmiernego reagowania na bodźce alergiczne bądź neutralne. Skóra dziecka z AZS jest wrażliwa, sucha, łuszczy się. Zmiany pojawiają się na twarzy, dłoniach i innych miejscach ciała. Charakterystycznym objawem atopowego zapalenia skóry jest uporczywe swędzenie. Leczenie AZS u dzieci przebiega przy użyciu leków przeciwzapalnych, przeciwhistaminowych, ważna jest także pielęgnacja przy użyciu odpowiednich kosmetyków.
Atopowe zapalenie skóry u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie
Spis treści
Przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci
AZS to zapalna choroba skóry o podłożu alergicznym. Pierwsze objawy atopowego zapalenia skóry u dziecka pojawiają się najczęściej przed ukończeniem drugiego roku życia. Szacuje się, że problem skóry atopowej u dzieci w Polsce dotyczy około 5 proc. osób do 18. roku życia, szczególnie żyjących w większych miastach. W późniejszym okresie obserwuje się alergiczny nieżyt nosa lub astmę u zdecydowanej większości chorych z AZS. Choroba W krajach zachodnich z każdym rokiem rozpoznawana jest coraz częściej.
Trudno jest precyzyjnie określić pierwotne przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci. Wpływ na to schorzenie ma bardzo wiele różnych czynników:
- środowisko,
- przekazywane geny,
- procesy układu odpornościowego,
- uszkodzenia skóry.
Niektóre źródła podają, że pewne substancje w produktach spożywczych czy alergeny wziewne mogą mieć wpływ na powstanie atopowych zmian skórnych u dzieci. Niestety medycyna nie posiada dowodów potwierdzających tę teorię.
Sprawdź też: Strupy w nosie – przyczyny, objawy, leczenie
Kolejna hipoteza na temat przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci dotyczy funkcjonowania samej skóry dziecka. Poprzez genetyczne defekty budowy filagryny (białka naskórka) zostaje zaburzona funkcja bariery ochronnej skóry. Warstwa rogowa naskórka (położona najbardziej powierzchownie) odpowiedzialna jest za obronę przed czynnikami chorobotwórczymi i zapewnia odpowiednią wilgotność skórze. Jednak, kiedy dziecko ma atopowe zapalenie skóry, jest ona nieprawidłowo uformowana, występują trudności w zatrzymaniu wody i szybkim jej wyparowywaniu, co powoduje wysuszanie i swędzenie skóry. Ten stan predysponuje do licznych, drobnych uszkodzeń, przez które mogą wnikać czynniki drażniące i drobnoustroje, fizjologicznie zasiedlając skórę. Powtarzające się epizody stanu zapalnego skóry wynikają z (częstego u dzieci AZS) niedoboru białek przeciwbakteryjnych.
Z atopowych zapaleniem skóry u dziecka współistnieją takie choroby, jak: niedobory odporności, ropne zapalania skóry, nawracające opryszczki, zaburzenia funkcji elementów układu odpornościowego.
To też może Cię zainteresować: Łuszcząca się skóra – czy zawsze oznacza łuszczycę?
Atopowe zapalenie skóry – objawy
W przebiegu AZS u dzieci objawy rozwijają się w trzech etapach. W poszczególnych fazach choroby zmiany na skórze mają różne natężenie, charakter i lokalizację. W każdej fazie charakterystyczne jest natomiast silne swędzenie skóry. Uporczywy świąd zmian na ciele sprawia, że dziecko staje się nadmiernie wrażliwie, a drapiąc się nasila podrażnienie naskórka i sprawia, że objawy atopowego zapalenia skóry się zaostrzają. Dodatkowo może prowadzić do powstawania przeczosów i nadkażeń bakteryjnych w miejscach, w których lokalizuje się wysypka.
Na każdym etapie rozwoju AZS, choroba może objąć całe ciało, co określane jest mianem erytrodermii.
Zobacz też: Alergia wziewna – przyczyny, objawy, leczenie
Atopowe zapalenie skóry u niemowląt – pierwsze objawy
Początki AZS to etap zwany wypryskiem okresu niemowlęcego. Atopowe zapalenie skóry objawia się zazwyczaj bardzo swędzącą grudkowo-rumieniową wysypką u niemowlaka. Dla dzieci w tym wieku charakterystyczne jest atopowe zapalenie skóry twarzy, zamiany lokalizują się głównie na policzkach i na czole. Egzema u dziecka występuje także na owłosionej skórze głowy – widoczna jest sucha, łuszcząca się skóra. Objaw ten należy różnicować z łojotokowym zapaleniem skóry.
Okolice wokół ust i oczu są przeważnie wolne od wyprysków atopowych. Dopiero gdy dziecko zaczyna jeść pierwsze pokarmy stałe, ślina i jedzenie mogą podrażniać te okolice i powodować powstanie zmian chorobowych. Gdy u dziecka dominują zmiany dookoła ust, należy zastanowić się nad inną chorobą – pokrzywką kontaktową (jako reakcją organizmu dziecka na podawany pokarm). Dodatkowo dość często pojawiają się zmiany atopowe na plecach, klatce piersiowej lub brzuchu, w dalszej kolejności na rękach i nogach. Etap ten rozpoczyna się w 2–3 miesiącu życia, a objawy AZS mijają po ukończeniu 18 miesięcy, do 2 roku życia.
Zobacz też: Wysypka na nogach – jakie są przyczyny krostek na nogach?
AZS – objawy u dzieci starszych
Druga faza atopowego zapalenia skóry u dzieci pojawia się po 2. roku życia i trwa do okresu pokwitania. Nie pojawia się u wszystkich dzieci, ale jedynie u 1/3 spośród tych, u których wystąpił wyprysk okresu niemowlęcego. Przeważającymi cechami są zmiany wypryskowe na skórze zgięć łokciowych czy dołów podkolanowych. Nowe zmiany lokalizują się na karku, nadgarstkach, niekiedy na stopach i rękach
Trzeci okres, zwany wypryskiem atopowym okresu młodzieńczego i osób dorosłych, pojawia się u 1/3 dzieci z drugiego stadium. W tej fazie zapalenie najmocniej uszkadza skórę na ramionach, przedramionach, nogach oraz karku. Kolejnymi lokalizacjami zmian atopowych są: grzbiety dłoni, powieki, czoło i okolica ust. Zmiany rzadko utrzymują się do 30. roku życia i później praktycznie nie występują.
To też może Cię zainteresować: Swędząca wysypka na rękach – przyczyny, leczenie
Sposoby leczenia AZS u dzieci
Do skutecznego leczenia wyprysku atopowego w atopowym zapaleniu skóry u dzieci zalicza się nie tylko odpowiednie leki na AZS działające przeciwzapalnie, ale też szereg działań i czynności pomagających w utrzymaniu prawidłowej wilgotności i pH skóry. Bardzo ważne jest sumienne wykonywanie poleceń lekarskich i cierpliwość w zmaganiu się z chorobą, aby umożliwić dziecku jak najszybszy powrót do normalnego stylu życia.
Aby zmniejszyć dokuczliwy świąd skóry u dziecka, stosuje się mokre opatrunki. Ich działanie polega na zwiększeniu wilgotności do 100 proc. i następnie na jej zmniejszaniu. Włókna nerwowe odpowiedzialne za czucie zimna są stymulowane pod wpływem parowania wody. Przez to inne włókna, odpowiadające za ból, przewodzą mniej impulsów do mózgu, co powoduje zmniejszenie uciążliwego swędzenia. Parowanie wody, zwężając naczynia, zmniejsza rozprzestrzenianie się stanu zapalnego i rumienia na skórze.
Aby przygotować mokry opatrunek, wystarczy bawełniana koszulka zamoczona w ciepłej, ale nie gorącej wodzie, tak aby woda nie ściekała. Taki opatrunek umieszczamy pod suchym materiałem, np. pod piżamą. Czynność powtarzamy co wieczór przez kilka kolejnych dni do uzyskania poprawy. Metoda jest szczególnie polecana podczas zaostrzenia objawów AZS u dziecka
W przypadku dzieci stosuje się najczęściej maści na atopowe zapalenie skóry zawierające glikokortykosteroidy, czyli środki o silnym działaniu przeciwzapalnym. Są przepisywane w przypadku stanu ostrego AZS. Jeżeli pojawi się nadkażenie bakteryjne skóry, lekarz może przepisać glikokortykosteroidy do stosowania doustnego. Gdy leczenie AZS nie będzie dawać rezultatów, konieczne może okazać się wykonanie antybiogramu (sprawdzenie rodzaju bakterii przez wykonanie posiewu i określenie wrażliwości drobnoustroju na konkretne antybiotyki).
Leczenie przewlekłego atopowego zapalenia skóry
Leczenie stanu przewlekłego w atopowym zapaleniu skóry u dzieci polega przede wszystkim na unikaniu kontaktu z alergenem lub czynnikiem wywołującym drażnienie skóry. Bardzo ważne jest również odpowiednie nawilżanie skóry dziecka z AZS. Nie zaleca się stosowania mydeł i szamponów, które mogą zawierać substancje prowokujące zmiany i dodatkowo wysuszać skórę dziecka. Kąpiel w letniej wodzie nie powinna być częstsza niż raz na 2–3 dni. Natomiast całą skórę dziecka należy dokładnie nawilżać i natłuszczać, najlepiej kilkukrotnie w ciągu dnia.
W pielęgnacji ważny jest odpowiedni wybór kosmetyków. Czym smarować skórę dziecka z AZS? Cenne są bezzapachowe balsamy i kremy na atopowe zapalenie skóry dobrane indywidualnie do potrzeb. Polecane są także neutralne dermokosmetyki. Część z nich ma działanie zarówno myjące, jak i nawilżające, i może być używana wielokrotnie w ciągu dnia.
Należy też zadbać, aby powietrze w pokoju dziecka było odpowiednio nawilżone i utrzymane w umiarkowanej temperaturze. Niemałe znaczenie ma materiał, z jakiego wykonane są ubrania. Naturalna wełna i syntetyczne, szorstkie materiały są najbardziej uczulającymi tkaninami. Ważne, aby ubranie było przewiewne i wykonane z miękkich materiałów. Dodatkowo znaczenie ma także dieta. W atopowym zapaleniu skóry powinna eliminować przede wszystkim mleko i jego przetwory.
W przewlekłym stanie atopowego zapalenia skóry stosuje się kortykosteroidy o umiarkowanej sile działania bezpośrednio na zmiany zapalne. Podobnie jak w stanie ostrym, nadkażenie bakteriami leczy się antybiotykiem podawanym doustnie przez okres 10–14 dni, a nadkażenie drożdżakami lekami przeciwgrzybiczymi. U dzieci powyżej 2. roku życia stosuje się również maści z takrolimusem lub pimekrolimusem. Zarezerwowane są one dla dzieci, którym stosowanie glikokortykosteroidów nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Aby zmniejszyć uporczywy świąd, można stosować leki antyhistaminowe.
Wypowiedź pediatry o AZS u dzieci
WYPOWIEDŹ PEDIATRY
Atopowe zapalenie skóry. Wyprysk atopowy to przewlekłe, nawrotowe schorzenie z nasilonym świądem i charakterystycznymi zmianami na skórze, z współistnieniem innych schorzeń atopowych u pacjenta i jego rodziny. Jest to bardzo częsty problem skórny występujący w wieku dziecięcym.
Zmiany pojawiają się zwykle już przed 6. miesiącem życia, ale ujawniać mogą się w każdym wieku. Częściej dotyczy dzieci z rodzin obciążonych chorobami alergicznymi oraz mieszkańców miast, dzieci starszych matek, rodzin o wysokim standardzie życia i większą chemizacją otoczenia oraz diety. Także mieszkańcy rejonów o klimacie umiarkowanym oraz chłodnym i suchym, częściej miewają zmiany alergiczne. Obraz zmian atopowych różni się w zależności od wieku. U starszych dzieci częściej spotyka się astmę i alergiczny nieżyt nosa. Czynnikami wywołującymi alergiczne zapalenie skóry są: alergeny pokarmowe, np. mleko, jaja, ryby, orzechy, kakao, alergeny wziewne, np. roztocze kurzu domowego, pyłki roślin, grzyby, pleśnie, alergeny zwierząt, dym, zanieczyszczenia środowiska. Alergenem mogą być również bakterie, grzyby, wirusy. Mogą występować też czynniki drażniące, nieswoiste alergeny – syntetyczna odzież, wełna, nikiel, lateks. Oprócz alergenów, na przebieg alergicznego zapalenia skóry mają wpływ czynniki genetyczne, stres oraz klimat. Obraz kliniczny wyprysków zmienia się wraz z wiekiem. Pierwsza faza to okres niemowlęcy do 2. roku życia.
Zmiany alergiczne zlokalizowane są głównie na twarzy, skórze głowy, w okolicach nasady płatków usznych, a w ciężkich przypadkach na skórze tułowia, pośladków oraz wyprostnych powierzchniach kończyn. Zmiany mają charakter grudkowo-wysiękowy, sączący. Często ulegają wtórnemu nadkażeniu. Tworzą się nadżerki i strupy. Włosy bywają łamliwe, matowe. Płatki uszne sprawiają wrażenie naderwanych. Policzki wyglądają jak „lukrowane”. Druga faza obejmuje dzieci do 12. roku życia. U pacjentów w tym wieku częściej obserwuje się suchość skóry, zmiany rumieniowo-grudkowe, strupy, przeczosy, częściej dochodzi do zliszajowacenia. Zmiany zlokalizowane są głównie na powierzchniach zgięciowych łokci oraz kolan, jak również w okolicy nadgarstków i na grzbietowej powierzchni dłoni, stóp, wokół ust, a także oczu. Trzecia etap to wyprysk atopowy wieku młodzieńczego i u osób dorosłych. Mamy tu do czynienia z naciekami zapalnymi z cechami lichenizacji, przeczosy, nadżerki, strupy, błyszczące, sprawiające wrażenie „polakierowanych” płytki paznokciowe.
Główna lokalizacja zmian to czoło, okolice oczodołów, ust, grzbietu, dłoni. Omawiając alergiczne zapalenie skóry, warto wspomnieć o marszu alergicznym. Opisuje on przechodzący po sobie typ alergii zmieniającej się wraz z wiekiem. Początkowo jest to alergia pokarmowa, przechodząca w atopowe zapalenie skóry, później ewoluuje w astmę oskrzelową i alergiczne zapalenie błon śluzowych nosa. Profilaktykę w tym przypadku stanowi naturalne karmienie oraz niewprowadzanie produktów stałych do diety przed ukończeniem 4. miesiąca życia, unikanie alergenów pokarmowych, stosowanie – w przypadkach z alergią – mlek hipoalergicznych lub hydrolizatów mleka. Dietę rozszerza się stopniowo, wprowadzając jeden produkt i obserwując, jak reaguje na niego skóra oraz samo dziecko. Jeżeli nie ma problemów, włączamy produkt do stałej diety. Unikać należy kąpieli w chlorowanej wodzie, wełnianej odzieży, która może podrażniać, detergentów, dymu tytoniowego, staramy się dokładnie posprzątać mieszkanie alergika (na mokro), unikamy kurzu, puchatych dywanów, zasłon. W przypadkach dużego zapylenia można używać maseczek. Ważne, aby zmniejszyć potliwość, ponieważ kiedy skóra jest wilgotna, może być bardziej wrażliwa na podrażnienia i alergeny. Potliwość zmniejszamy ograniczając wysiłek oraz temperaturę otoczenia. Gorący posiłek również może sprzyjać nasileniu zmian alergicznych. Alergiczne zapalenie skóry wymaga leczenia. Są tu wykorzystywane przede wszystkim leki przeciwhistaminowe I oraz II generacji. Na nadkażenia stosuje się antybiotyki, glikokortykosteroidy, cefalosporyny, leki antyleukotrienowe, czasami fototerapię. Leczenie zależy od stopnia nasilenia zmian skórnych. Przy słabo nasilonych zmianach, polega ono na nawilżaniu, używaniu emolientów, unikaniu alergenów. W przebiegu o większym nasileniu, do leczenia włączane są glikokortykosteroidy o słabej sile działania. Przebieg umiarkowany upoważnia do leczenia glikokortykosteroidami o większej sile działania oraz miejscowego zastosowania inhibitorów kalcyneuryny. Alergiczne zapalenie skóry o ciężkim przebiegu leczy się cyklosporyną i inhibitorami kalcyneuryny, fototerapią bądź psychoterapią.
Opublikowano: 07.02.2018;
aktualizacja: 20.10.2020
Oceń:
4.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Patrycja Dębosz
Lekarz
Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, wieloletnia członkini Studenckiego Pediatrycznego Koła Naukowego w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego przy Szpitalu Bielańskim w Warszawie oraz Studenckiego Koła Naukowego Chorób Zakaźnych Dzieci przy Szpitalu Zakaźnym w Warszawie. Laureatka II miejsca Studenckiej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej "Pediatria, jakiej nie znacie" w 2011 roku, dwukrotny koordynator Gynecology Session podczas Warsaw International Medical Congres.
0
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 05.04.2022