Czy pocenie się może oznaczać chorobę? Jakie są przyczyny nadmiernej potliwości?

Dlaczego się pocimy?

Pot pomaga utrzymać naturalną temperaturę ciała. Jego produkcja jest mechanizmem obronnym organizmu przed przegrzaniem. Gdy z różnych przyczyn rośnie temperatura ciała, np. w wyniku gorączki, stresu, wzmożonego wysiłku fizycznego czy wysokiej temperatury otoczenia, to gruczoły potowe natychmiast zwiększają produkcję potu. Dorosły człowiek wydziela około 800 ml tej substancji na dobę. Jednak, w przypadku wzmożonej jego produkcji, ilość ta może sięgać nawet kilku litrów dziennie.

Wyróżniamy dwa rodzaje gruczołów potowych – apokrynowe i ekrynowe. Gruczoły apokrynowe występują w okolicach pachowych, pachwinowych, sutkowych i genitalnych, a ich aktywność rozpoczyna się od okresu pokwitania. Wydzielina, którą produkują zawiera substancje wonne, decydujące o indywidualnym zapachu. Gruczoły apokrynowe wydzielają pot wyłącznie w wyniku bodźców emocjonalnych. Gruczoły ekrynowe rozmieszczone są równomiernie na skórze całego ciała. Ich większe zagęszczenie występuje na stopach, dłoniach i czole. Pot w 98 proc. składa się z wody, a oprócz niej zawiera chlorek sodu i niewielkie ilości mocznika, kwasu moczowego oraz amoniaku.

Wiek, płeć i geny decydują o nadmiernym poceniu się

W zależności od wieku organizm produkuje różną ilość potu. Małe dzieci, u których aktywne są jedynie gruczoły ekrynowe, pocą się mniej niż dorośli. W okresie dojrzewania, gdy gruczoły apokrynowe rozpoczynają swoją działanie, zwiększa się ilość potu oraz jego skład – uzupełniony zostaje bowiem o substancje zapachowe. Również u kobiet w okresie menopauzy obserwuje się zwiększoną produkcję potu, co związane jest z niedoborem estrogenów.

Płeć jest kolejnym czynnikiem determinującym ilość wydzielanego potu. Wykazano, że kobiety posiadają więcej gruczołów potowych niż mężczyźni, co mogłoby sugerować, że produkcja potu jest u nich zwiększona. W rzeczywistości jest odwrotnie. Mężczyźni produkują pot szybciej i w większych ilościach niż kobiety, które mimo tego są w stanie utrzymać odpowiednią temperaturę ciała. Model pocenia zaobserwowany u kobiet jest bardziej efektywny – pot bardzo szybko odparowuje z powierzchni skóry, szybko ochładzając ciało bez konieczności zwiększania jego produkcji.

Nie do końca poznanym czynnikiem, który prawdopodobnie bierze udział w warunkowaniu ilości wydzielanego potu, są geny. Sugeruje się, że nadmierna potliwość ma uwarunkowanie genetyczne, co znajduje swoje potwierdzenie w rodzinnym występowaniu tej przypadłości.

Stres, dieta, wysiłek i używki – przyczyny pocenia się

• Jednym z pierwszych czynników, który kojarzy się ze zwiększoną produkcją potu, jest stres. W sytuacjach podenerwowania organizm reaguje aktywacją układu współczulnego. Pobudza on nadnercza do wydzielania adrenaliny i noradrenaliny. Działanie tych hormonów skutkuje m.in.: przyspieszeniem pracy serca, zwiększeniem częstości oddechów oraz rozszerzeniem źrenic. W ten sposób organizm przygotowuje się do walki. Aby uniknąć przegrzania, konieczna jest odpowiednia termoregulacja, którą zapewni zwiększona produkcja potu. Pocenie się jest fizjologiczną reakcją na stres, obserwowaną głównie na dłoniach i pod pachami.
• Kolejną sytuacją związaną ze zwiększonym poceniem się jest wysiłek fizyczny. W wyniku aktywności fizycznej komórki naszego organizmu produkują energię wytwarzającą ciepło. Żeby utrzymać odpowiednią termoregulację, nasze ciało rozpoczyna zwiększone wydzielanie potu, który ma na celu obniżyć temperaturę organizmu. Dlatego im więcej ćwiczymy, tym więcej energii i ciepła produkujemy – do utrzymania właściwej temperatury ciała konieczna jest zatem zwiększona ilość potu.
• Produkcja potu uzależniona jest również od ilości tkanki tłuszczowej w organizmie. Osoby z nadwagą muszą wyprodukować większą ilość potu, aby obniżyć podwyższoną temperaturę ciała. Łatwo zauważyć te zależność u osób, u których aktywność fizyczna jest sposobem na zgubienie dodatkowych kilogramów. Po pewnym czasie, kiedy ciało staje się bardziej wysportowane i zawiera mniejszą ilość tkanki tłuszczowej, generuje mniej ciepła, a co za tym idzie wydziela mniejsze ilości potu.
• Interesującym wydaje się być fakt, iż dieta również wpływa na ilość produkowanego potu. Jest on wydzielany w większej ilości, jeśli spożywamy ostre dania, zawierające m.in. dużo pieprzu czy curry. Dlaczego tak się dzieje? Podobnie jak gorące potrawy, również pikantne dania powodują podwyższenie temperatury organizmu, który broniąc się przed przegrzaniem, zwiększa produkcję potu. Kofeina i alkohol także mają swój udział w zwiększonej jego produkcji – podobnie jak nikotyna zawarta w papierosach (wpływa na hormony, skórę oraz mózg).

Jakie choroby powodują nadpotliwość?

Równowaga hormonalna jest ważnym czynnikiem utrzymującym produkcję potu na odpowiednim poziomie. Dotyczy to przede wszystkim hormonów tarczycy oraz estrogenów. W przypadku nadmiaru hormonów tarczycy, z którymi mamy do czynienia w nadczynności tego gruczołu, jeden z wielu objawów stanowi zwiększona potliwość. Nadmierną produkcję potu wywołuje także niedobór estrogenów – najczęściej obserwowany u kobiet w okresie około- i pomenopauzalnym. Zwiększona potliwość towarzysząca uderzeniom gorąca to dwa najczęstsze objawy menopauzy. Wzmożona produkcja potu stanowi także jeden z objawów cukrzycy.

Nadmierna produkcja potu jest objawem towarzyszącym wielu chorobom, m.in.: infekcjom, nowotworom, cukrzycy, chorobie Parkinsona, chorobie płuc i serca, czasem nawet udarowi. Ponadto leki stosowane w leczeniu nadciśnienia oraz depresji również mają swój udział w zwiększonym wydzielaniu potu.

Nadmierna potliwość (łac. hiperhidrosis) to wrodzona choroba, która dotyka około 2–3 proc. populacji, a jej głównym objawem jest zwiększona produkcja potu nawet wtedy, gdy nie jest to konieczne do utrzymania termoregulacji organizmu. Może dotyczyć wyłącznie rąk, przedramion, stóp i twarzy bądź całego ciała.

Kilka sposobów na zmniejszenie potliwości

• Prysznic – przynajmniej raz, a najlepiej dwa razy dziennie.
• Po kąpieli staranne osuszanie skóry.
• Aplikacja talku na stopy i fałdy skórne.
• Używanie antyperspirantów zwężających ujścia gruczołów potowych.
• Wybieranie ubrań z naturalnych, przewiewnych i oddychających tkanin, unikanie tych syntetycznych.
• Ograniczenie do minimum sytuacji wzmagających potliwość – rezygnacja z palenia papierosów, ograniczenie picia alkoholu i spożywania pikantnych potraw, zredukowanie stresu.

Nadmierne pocenie się – wypowiedź dermatologa