Grzybica skóry – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie

Sylwia Jastrzębowska lekarz 16 marca 2015 (pierwsza publikacja: 7 sierpnia 2014)

Grzyby należą do jednych z najbardziej wszędobylskich i zaraźliwych patogenów na świecie. Nic więc dziwnego, że problem grzybicy dotyka na jakimś etapie życia niemal każdego. Jak więc rozpoznać schorzenie, jakim jest grzybica skóry i, co ważniejsze, jak ją skutecznie leczyć?

Grzybica skóry – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie — Fotolia

Spis treści

Grzybica skóry – czynniki ryzyka
Grzybica skóry – przyczyny
Grzybica skóry – objawy
Grzybica skóry – leczenie i badania
Profilaktyka grzybicy – jak zapobiegać?
Dieta na grzybicę skóry

Grzybica skóry – czynniki ryzyka

Choć grzybica skóry wielu osobom kojarzy się bardzo negatywnie: zwykle ze złymi warunkami bytowymi, brudem i brakiem higieny, to jest to całkowicie mylne skojarzenie. W dzisiejszych czasach głównym miejscem potencjalnej infekcji są baseny, siłownie, sauny i tym podobne obiekty, często również te ekskluzywne. Co więcej na grzybicę skóry narażone są osoby leczone immunosupresyjne, hormonalnie lub obciążone chorobami układowymi, np. cukrzycą czy niewydolnością krążenia, co także nie wynika z braku higieny. Inne ważne czynniki sprzyjające grzybicy skóry, to:

antybiotykoterapia, zwłaszcza długotrwała i agresywna,
nowotwory,
niedożywienie i niedobór witamin, zwłaszcza z grupy B,
oparzenia skóry,
zaburzenia odporności wrodzone lub nabyte, np. AIDS,
brak higieny.

Najczęstsze rodzaje grzybic, zwane dermatofitozami,to:

grzybica skóry gładkiej,
grzybica stóp i dłoni,
grzybica w obrębie pachwin,
grzybica paznokci,
łupież pstry,
pachwin,
fałdów skórnych, gdzie łatwo o wilgotne środowisko i niedostateczną higienę,
grzybica skóry owłosionej głowy, w tym woszczynowa, strzygąca i drobnozarodnikowa.

Grzybica skóry – przyczyny

Do rozwoju grzybic dochodzi poprzez zakażenie grzybami chorobotwórczymi. Istnieje wiele czynników predysponujących, a wśród nich znajdują się:

wszelkie zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego,
długotrwałe stosowanie antybiotyków, które niszczy naturalną florę bakteryjną,
nowotwory,
stosowanie leków na bazie sterydów,
nieodpowiednia dieta, w tym głównie niedobory witamin z grupy B,
cukrzyca,
otyłość.

Grzybice należą do chorób o wysokim stopniu zakaźności. Grzybica skóry jest wywoływana przez około 200 gatunków grzybów, z ponad 250 tysięcy opisanych do tej pory. Do zakażenia grzybicą skóry dochodzi poprzez kontakt, zarówno z chorym człowiekiem, zwierzęciem, jak i poprzez rzeczy osobiste, takie jak obuwie, ręczniki, odzież, a także bezpośrednio w wilgotnych środowiskach jak wspomniane już baseny, siłownie, różnego rodzaju publiczne natryski i przebieralnie. Grzyby lubią tworzyć się w środowisku ciepłym i wilgotnym, dlatego choroba często dotyczy osób otyłych, rozwijając się we wszelkich fałdach skórnych, np. grzybica pachwin.

Można się nimi zarazić poprzez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną, ale również poprzez przedmioty, których ona używała, dlatego niezmiernie ważne jest przestrzeganie zasad higieny. Dodatkowo warto pamiętać, że

Najczęstszymi grzybami chorobotwórczymi związanymi z mikozami skóry są drożdżaki z rodzaju Candida (drożdżyca skóry) oraz inne grzyby z rodzajów Microsporum, Trichophyton, Epidermophyton. Powszechnie znany łupież również rozwija się w związku z namnażaniem się grzyba Malassezia furfur.

Grzybica skóry – objawy

Pierwsze symptomy grzybicy skóry mogą być przez długi czas niezauważone lub bagatelizowane, co znacznie opóźnia rozpoznanie i zastosowanie odpowiedniego leczenia. Podstawowe objawy grzybicy w obrębie skóry obejmują:

złuszczanie się naskórka,
świąd,
pieczenie,
zmiany skórne, typu grudki, pęcherze, strupy, plamy rumieniowe, brunatne lub brunatno-żółte.

W obrębie paznokci pojawia się ich odbarwienie, bruzdowanie i kruszenie. Na owłosionej skórze głowy dochodzi do łuszczenia, tworzenia tarczek woszczynowych, a także wypadania włosów. Może pojawiać się nieprzyjemny zapach. Całość obrazu klinicznego czyni z grzybicy skóry wstydliwe i uciążliwe schorzenie.

Grzybica skóry – leczenie i badania

Obecnie medycyna dysponuje, na szczęście, dużą liczbą leków o działaniu przeciwgrzybiczym, z których dodatkowo wiele dostępnych jest bez recepty. Najważniejsze z nich to leki należące do grupy polienów, azoli w tym ketokonazol, flukonazol i imidazol, a także tak zwanych antymetabolitów. Omawiane preparaty są dostępne w wielu wygodnych formach – jako kremy, maści, spraye, zasypki, pudry, płyny, lakiery do paznokci, szampony do włosów i, wreszcie, tabletki do stosowania doustnego. Zawierają m.in. klotrimazol, triclosan, a także zioła, takie jak tymianek, poza tym olejek z drzewa herbacianego czy olejek eukaliptusowy.

Dawkowanie i długość terapii należy zawsze szczegółowo omówić z lekarzem. Pacjent zawsze powinien zgłosić wszelkie zaburzenia czynności wątroby, ciążę i okres karmienia piersią, a także wymienić wszystkie przyjmowane leki, żeby uniknąć możliwych interakcji. Podanie tych informacji będzie miało znaczący wpływ na dobór odpowiedniego i bezpiecznego preparatu.

W leczeniu grzybicy skóry bardzo ważne jest odpowiednio długie stosowanie leczenia, często nawet kilka miesięcy, zależnie od rodzaju grzyba i stopnia zaawansowania choroby. W przypadku niepełnego wyeliminowania komórek grzyba, niemal pewny jest nawrót choroby. Jeśli zatem stosując lek dostępny bez recepty, nie obserwujemy poprawy po zalecanym przez producenta okresie stosowania, konieczna staje się wizyta u lekarza dermatologa. Lekarz może zlecić badania pozwalające dokładnie ustalić gatunek grzyba i dzięki temu zastosować ukierunkowane na niego, skuteczne leczenie. Grzybice należą, niestety, do chorób często nawracających, zwłaszcza jeśli nie wyeliminuje się czynników sprzyjających kolejnym zakażeniom. Należy zatem pamiętać o prawidłowej higienie stóp, dokładnym osuszaniu skóry po umyciu się oraz stosowaniu obuwia ochronnego i własnych rzeczy osobistych w miejscach publicznych. Dzięki tym zasadom, problem grzybicy skóry uda się skutecznie rozwiązać.

Leczenie grzybicy skóry i paznokci – komentarz dermatologa

Zdaniem eksperta

Agnieszka Żebrowska dermatolog

Grzybice są to przewlekłe choroby, które w większości przypadków wymagają skojarzonego leczenia. W przypadku pojedynczych ognisk grzybicy w obrębie skóry gładkiej często wystarcza leczenie miejscowe preparatami, maściami czy pudrami, które zawierają substancje przeciwko drożdżakom bądź dermatofitom. Ważna jest też właściwa pielęgnacja.

W przypadku grzybicy paznokci stosuje się zwykle leczenie tabletkami, itrakonazolem albo terbinafiną. Terapia jest w tym przypadku wielomiesięczna, ponieważ leki te wbudowują się w płytkę paznokciową i potrzebny jest czas, aby zrosła się ona na nowo. W przypadku paznokci u rąk trwa to około 3 miesięcy, natomiast u stóp nawet do roku czasu. Dodatkowo można stosować na płytki paznokciowe lakiery bądź zawiesiny nakładane raz w tygodniu, które również wbudowują się w nie i wspomagają leczenie ogólne. W obrębie owłosionej skóry głowy stosuje się preparaty w postaci kremów oraz maści. Często chorzy ścinają włosy, aby łatwiej można było stosować leki miejscowe. Ważne jest, aby objąć leczeniem wszystkich członków rodziny zakażonych grzybicą. Nie można zapominać o profilaktyce – dokładnym osuszaniu skóry między palcami czy, przy dużej skłonności do grzybicy, stosowaniu specjalnych pudrów i zasypek, zawierających preparaty przeciwdrożdżakowe.

Po wyleczeniu grzybicy płytek paznokciowych trzeba pamiętać o odkażeniu obuwia, do czego przeznaczone są specjalne preparaty w sprayach lub pudrach. Zapobiegnie to reinfekcji zakażenia.

Profilaktyka grzybicy – jak zapobiegać?

Zapobieganie wystąpieniu grzybicy jest najskuteczniejszym sposobem na uniknięcie tej nieprzyjemnej choroby. Jak było wspomniane na początku artykułu, jest wiele sytuacji sprzyjających rozwojowi mikozy. Niedobory lub wszelkie zaburzenia odporności mogą się wiązać z przewlekłymi chorobami, takimi jak AIDS czy nowotwory, a w takich przypadkach zapobieganie rozwojowi grzybicy bywa niezwykle trudne i zawsze wymaga konsultacji z lekarzem. Przy stosowaniu antybiotyków, zwłaszcza przy długotrwałych terapiach, należy się liczyć z tym, że jednocześnie pozbawiamy się własnej flory fizjologicznej, która w normalnych warunkach chroni organizm. W takiej sytuacji warto pamiętać o jednoczesnym stosowaniu probiotyków, które będą wzmacniały nasz układ immunologiczny w okresie antybiotykoterapii. Cukrzyca również wiąże się ze spadkiem odporności, a dodatkowo wysoki poziom cukru sprzyja namnażaniu się grzybów chorobotwórczych, dlatego tak ważne jest utrzymywanie prawidłowych poziomów glikemii.

Dieta na grzybicę skóry

Kolejnym ważnym punktem dotyczącym profilaktyki jest odpowiednia dieta, dzięki której unikniemy niedoborów witamin z grupy B. Bogate w witaminy z tej grupy są między innymi takie produkty jak:

witamina B₁ – produkty zbożowe z pełnego ziarna, wieprzowina, fasola,
witamina B₂ – mleko, produkty mleczne, zbożowe, mięso, jaja,
witamina B₃ – ryby, drób, produkty zbożowe z pełnego ziarna, ziemniaki,
witamina B₅ – produkty zbożowe z pełnego ziarna, fasola, mięso, orzechy, ziemniaki,
witamina B₆ – drób, ryby, nasiona roślin strączkowych, orzechy, warzywa, owoce,
witamina B₁₂ – mleko, produkty mleczne, drób, jaja.

Poza tym należy pamiętać o utrzymaniu odpowiedniej masy ciała i przestrzeganiu zasad higieny osobistej. Po kąpieli należy zwracać szczególną uwagę na osuszenie przestrzeni między palcami oraz wszelkich fałdów skóry. W miejscach publicznych, takich jak basen czy sauna, warto pamiętać o chodzeniu w klapkach.

Jeśli przestrzegamy powyższych zasad, istnieje duże prawdopodobieństwo, że unikniemy wszelkich zakażeń grzybiczych dotyczących skóry i jej przydatków.

Opublikowano: 07.08.2014; aktualizacja: 16.03.2015

Oceń:

4.4

Sylwia Jastrzębowska

Lekarz

Lekarz w trakcie stażu podyplomowego, absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Miłośniczka turystyki górskiej i sportów outdoorowych.