Leczenie kiły – sposoby, objawy

Epidemiologia kiły

Czynnikiem etiologicznym kiły jest bakteria – krętek blady (łac. Treponema pallidum). Zakaźność tej choroby zależy od:

• okresu choroby,
• nasilenia obecności krętków we krwi,
• występowania na skórze i błonach śluzowych zmian chorobowych zawierających krętki.

Zarówno w Polsce, jak i w innych krajach istnieje obowiązek rejestrowania zachorowań na kiłę. Na szerzenie się kiły mają wpływ warunki społeczne, polityczne i ekonomiczne danego państwa oraz obyczajowość społeczeństwa.

Z analizy ostatnich lat wynika, że zarówno w naszym kraju, jak i za granicą wzrasta zachorowalność na kiłę – prawdopodobnie jest to związane ze zwiększoną migracją ludności oraz ryzykownymi zachowaniami seksualnymi.

Wypowiedź dermatologa na temat kiły

Klasyfikacja choroby

Kiła nie jest chorobą jednorodną. W poszczególnych etapach choroby obraz kliniczny jest inny, różnie prezentują się również odczyny serologiczne i zakaźność. W zależności od okresu choroby oraz drogi zakażenia możemy kiłę podzielić na kilka rodzajów.

Klasyfikując ją według drogi zakażenia wyróżnia się:

• kiłę wrodzoną (zakażenie płodu przez chorą matkę, czyli tzw. zakażenie wertykalne),
• kiłę nabytą (zakażenie po urodzeniu).

W kile wrodzonej i nabytej wyodrębnia się kiłę wrodzoną wczesną (do 2. roku życia) i późną (powyżej 2. roku życia). Te zaś można podzielić na wiele stadiów klinicznych.

Kiła wczesna (wysoka zakaźność, okresy objawowe i bezobjawowe):

• kiła pierwszego okresu – do 9. tygodnia od zakażenia,
• kiła drugiego okresu wczesna – od 9. do 16. tygodnia,
• kiła drugiego okresu nawrotowa – od 16. tygodnia,
• kiła utajona wczesna – do 2 lat, charakteryzuje się brakiem jakichkolwiek objawów, jedyne co świadczy o chorobie to dodatnie odczyny serologiczne; nazwą tą określa się również okresy bezobjawowe w kile wczesnej, np. w kile drugiego okresu nawrotowej.

Kiła późna (występuje w przypadku braku leczenia lub przy niedostatecznym leczeniu):

• kiła późna utajona – powyżej 2 lat od zakażenia, brak jakichkolwiek objawów poza dodatnimi odczynami serologicznymi,
• kiła późna objawowa – powyżej 5 lat,
• kiła późna skóry, błon śluzowych, kości i narządów wewnętrznych,
• kiła sercowo-naczyniowa – powyżej 10–15 lat,
• kiła układu nerwowego – powyżej 10–15 lat.

Diagnostyka zakażenia

Krętki blade można wykryć w materiale pobranym bezpośrednio ze zmiany chorobowej. Po pobraniu materiału należy obejrzeć go w mikroskopie świetlnym z ciemnym polem widzenia. W przypadku infekcji kiłą u osoby z HIV oraz w kile wrodzonej może być konieczne zastosowanie bardziej skomplikowanych testów, m.in. biologii molekularnej.

Infekcję kiłą można również potwierdzić poprzez wykonanie kiłowych odczynów serologicznych (badania przeciwciał). Wyróżnia się:

• odczyny kardiolipinowe (niekrętkowe, nieswoiste) – antygenem jest w nich kardiolipina (wyciąg z serca wołu), podobny lipid do występujących w błonie krętka; odczyny te to:
  • USR (unheated serum reagin test),
  • VDRL (Veneral Disease Research Laboratory),
  • RPR (rapid plasma reagin).
• odczyny krętkowe (swoiste) – antygenem w nich są krętki blade; są to:
  • FTA (fluorescent treponemal antibody test),
  • FTA-ABS (fluorescent treponemal antibody absorption test),
  • TPHA (treponema pallidum haemaglutination assay),
  • TPI (treponema pallidum immobilizaion test).

Najwcześniej w kile nabytej dodatnie stają się odczyny FTA i FTA-ABS (3.–4. tydzień), potem odczyny niekrętkowe (4.–6. tydzień), następnie TPHA, a najpóźniej TPI (koniec kiły pierwszego okresu).

Po leczeniu pierwsze negatywizują się odczyny kardiolipinowe, wolniej FTA, a TPHA bardzo rzadko. Im wcześniej wdroży się leczenie kiły, tym większe jest prawdopodobieństwo całkowitej negatywizacji i tempo obniżania mian przeciwciał.

Surowiczooporność jest to utrzymywanie się na stałym poziomie zmian w odczynach klasycznych i FTA – przez 6 do 9 miesięcy po zakończeniu leczenia. Z kolei nawrót serologiczny to konwersja odczynu do pozytywnego lub wzrost mian u chorych po leczeniu, który świadczy o powtórnym zakażeniu.

Metody immunoenzymatyczne są wykorzystywane w badaniach przesiewowych krwiodawców (wykrywają aktualne oraz przebyte zakażenie) oraz w diagnostyce kiły wrodzonej.

Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Kiła – leczenie

W kile pierwszego okresu jest zalecana penicylina prokainowa, jednorazowa dawka dobowa 1 200 000 jednostek, domięśniowo, przez 20 dni.

We wczesnej kile utajonej oraz kile drugiego okresu należy podawać ją przez 30 dni. Jeśli istnieją trudności w codziennym podawaniu leku, penicylinę prokainową można zastąpić penicyliną benzatynową – w czterodniowych odstępach. Kiła pierwszego okresu wymaga 7 iniekcji, a drugiego stopnia i utajona wczesna – 9.

W tym typie kuracji pierwsza dawka wynosi 2 400 000 jednostek, a kolejne po 1 200 000 jednostek. Przy uczuleniu na penicylinę stosuje się przez 14 dni jeden z następujących antybiotyków:

• tetracyklina – 4 x 500 mg doustnie,
• doksycyklina – 2 x 100 mg doustnie,
• erytromycyna – 4 x 500 mg doustnie.

Przed rozpoczęciem leczenia kiły nabytej późnej należy wykonać wiele badań specjalistycznych, w tym badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, aby postawić właściwe rozpoznanie. Jeśli badanie płynu mózgowo-rdzeniowego nie zostało wykonane, należy leczyć pacjenta tak, jak w kile układu nerwowego.

Kiłę późną objawową (za wyjątkiem kiły układu nerwowego) leczy się penicyliną prokainową – jednorazowa dawka dobowa to 1 200 000 jednostek, domięśniowo, przez 30 dni. W kile układu nerwowego podaje się penicylinę krystaliczną dożylnie, w kroplówce – 4 razy na dobę w dawce 6 000 jednostek przez 10 do 15 dni, a później przez następne 15 do 20 dni penicylinę prokainową domięśniowo w jednorazowej dobowej dawce 1 200 000 jednostek. Jeżeli występuje uczulenie na penicylinę, podaje się jeden z poniższych antybiotyków:

• tetracyklina – 4 x 500 mg doustnie przez 30 dni,
• doksycyklina – 2 x 100 mg doustnie przez 30 dni,
• ceftriaxon – 1,0 dożylnie przez 10 dni.

Jeżeli mamy do czynienia z pacjentem zakażonym wirusem HIV, niezależnie od tego, którą fazą kiły jest dotknięty, powinna być ona leczona w taki sposób, jak kiła układu nerwowego.

Kiła u ciężarnych

U kobiet ciężarnych obowiązkowo przed upływem 5. i 8. miesiąca ciąży wykonuje się badanie krwi pod kątem kiły – test metodą USR lub VDRL. Jeśli wynik jest dodatni, jak najszybciej wdraża się leczenie, nawet przed otrzymaniem wyników testów potwierdzających – odczynów krętkowych (jeśli odczyny krętkowe okażą się negatywne, leczenie jest przerywane).

Jeśli kiła została rozpoznana w pierwszej połowie ciąży, w drugiej połowie podaje się przez 20 dni domięśniowo jednorazową dawkę dobową 1 200 000 jednostek penicyliny prokainowej.

Gdy leczenie przeprowadzono w drugiej połowie ciąży, w zależności od terminu porodu można dodatkowo rozważyć leczenie profilaktyczne. Każda kobieta, która była leczona z powodu kiły przed ciążą, powinna otrzymać dwudziestodniowe leczenie profilaktyczne w pierwszej i drugiej połowie ciąży.

Kiła wrodzona

W kile wrodzonej wczesnej podaje się w 1. roku życia 50 000 jednostek penicyliny krystalicznej na 1 kilogram masy ciała, dożylnie, 2 razy dziennie, przez 15 dni.

W drugim roku życia podaje się penicylinę prokainową w dawce 300 000 jednostek na dobę, domięśniowo, przez 15 dni.

Kiła wrodzona późna powinna być leczona dawkami od 600 000 do 1 200 000 jednostek, zależnie od masy ciała dziecka, przez 30 dni. Na stosowane leczenie mają wpływ wyniki wielu badań specjalistycznych.

Profilaktyka kiły

Leczenie profilaktyczne powinno być stosowane u osób, które utrzymywały kontakty seksualne z chorymi na kiłę wczesną, ale nie wykazują objawów klinicznych.

Powinny mieć one wykonane testy serologiczne, a jeszcze przed otrzymaniem wyników wdrożone leczenie – penicylinę prokainową w jednorazowej dobowej dawce 1 200 000 jednostek domięśniowo lub 5 iniekcji penicyliny benzatynowej w czterodniowych odstępach (dawka pierwsza – 2 400 000 jednostek, a kolejne po 1 200 000 jednostek).

Objawy niepożądane leczenia kiły

Podczas leczenia kiły mogą wystąpić objawy niepożądane, m.in.:

• odczyn Jarischa-Herxheimera-Łukasiewicza – dreszcze, gorączka do 39–40°C, najczęściej po 6–8 godzinach od podania penicyliny; jeśli stosowano doustne leki zwalczające kiłę, to reakcja ta może nastąpić później (po 18–24 godzinach); gorączka trwa przez 4–6 godzin, a często może jej towarzyszyć nasilenie zmian skórnych;
• wstrząs anafilaktyczny – jest to objaw uczulenia na penicylinę, który wymaga natychmiastowego opanowania według powszechnych zaleceń;
• zespół Hoigné – może do niego dojść w wyniku leczenia pacjenta penicyliną prokainową; podczas iniekcji lub po niej obserwuje się omamy słuchowe, wzrokowe, uczucie niepokoju, czasami agresywne zachowanie i napady drgawkowe; w przeciwieństwie do wstrząsu anafilaktycznego pacjent ma wysokie ciśnienie tętnicze i przyspieszone, silnie wypełnione tętno; objawy trwają kilka lub kilkanaście minut, a pacjentowi podaje się leki uspokajające, np. domięśniowo relanium.

Po leczeniu kiły konieczne są kontrole kliniczne i serologiczne (testami FTA i VDRL – ich miano powinno spaść, a nawet zneutralizować się).

W kile pierwszego okresu kontrole przeprowadza się po 2, 4, 6, 9, 12 miesiącach od początku terapii. W kile drugiego okresu i utajonej wczesnej – po 18 i 24 miesiącach.

Po leczeniu kiły późnej kontrole są konieczne przez wiele lat, najpierw co 3 miesiące, a potem co 6–12 miesięcy. Bada się również płyn mózgowo-rdzeniowy oraz przeprowadza szereg badań specjalistycznych, zależnie od pacjenta.