Kolonoskopia – wskazania, przygotowanie, dieta, przebieg badania, powikłania

Kolonoskopia – czym jest i na czym polega?

Kolonoskopia jest badaniem dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Wykonuje się ją w celu dokładnej oceny stanu jelita grubego. Wskazania do badania dzieli na trzy grupy: kolonoskopia diagnostyczna, kolonoskopia terapeutyczna i kolonoskopia profilaktyczna.

Do przeprowadzenia kolonoskopii wykorzystuje się kolonoskop. Urządzenie jest cienkim, elastycznym przewodem, o grubości palca wskazującego. Na jego końcu znajduje się specjalistyczna kamera. Jej wysoka rozdzielczość daje możliwość dokładnego sprawdzenia stanu ściany jelita, a tym samym diagnostykę wczesnych zmian chorobowych.

W trakcie badania, w przypadku stwierdzenia zmiany chorobowej, pobiera się kleszczykami materiał do badania histopatologicznego, który następnie jest badany pod mikroskopem. Pobieranie wycinków w trakcie kolonoskopii jest niebolesne.

Kolonoskopia wykorzystywana jest w przypadku schorzeń, takich jak:

• stany zapalne błony śluzowej,
• stany zapalne uchyłków jelit,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• choroby zapalne jelit,
• polipowatość jelita grubego.

Kolonoskopia jest także złotym standardem w diagnostyce oraz profilaktyce raka jelita grubego. Nowotwór jelita grubego dotyka rocznie około 20 tysięcy Polaków. Poddanie się krótkiemu badaniu nie tylko poprawia rokowania leczenia, ale w wielu przypadkach jest szansą na uratowanie życia.

Wśród innych zastosowań kolonoskopii wymienia się:

• usuwanie polipów,
• usuwanie ciał obcych,
• hamowanie krwawień,
• pobranie wycinków do analizy histopatologicznej.

Wskazania do kolonoskopii

Pierwotnie badanie kolonoskopowe uznawane było wyłącznie jako uzupełnienie pozostałych badań kontrastowych przewodu pokarmowego. Współcześnie przeprowadzenie badania uznawane jest jako podstawowa procedura diagnostyczna wszelkich zmian w obrębie jelita grubego.

Wskazaniami do wykonania kolonoskopii to między innymi:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza;
• obecność krwi w kale (lub dodatni wynik na obecność krwi utajonej w kale);
• podejrzenie krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego;
• zmiana rytmu wypróżnień (liczne wypróżnienia, zbyt rzadkie wypróżnienia etc.);
• utrzymujące się dolegliwości bólowe w obrębie jamy brzusznej;
• podejrzenie rozwoju raka jelita grubego.

Jak się przygotować do kolonoskopii? Dieta przed kolonoskopią

Kolonoskopia, dzięki której lekarz może obejrzeć wnętrze jelita, wiąże się dla wielu pacjentów z ogromnym stresem i dyskomfortem. Odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii pozwoli zminimalizować nieprzyjemności związane z badaniem, a także znacznie usprawni jego przebieg.

Przed zabiegiem należy dokładnie zapoznać się z zaleconymi przez lekarza czynnościami przygotowawczymi. Ich podstawą zawsze jest odpowiednia dieta.

Przygotowanie do kolonoskopii należy rozpocząć już na kilka dni przed planowanym zabiegiem. Z diety warto wyeliminować wszelkie produkty bogate w błonnik – pełnoziarniste makarony, kasze, suszone owoce, orzechy, a także nasiona. Dodatkowo ograniczyć należy spożycie świeżych warzyw i owoców.

W dniu poprzedzającym badanie endoskopowe konieczna jest rezygnacja z pokarmów stałych. Pacjentom zalecana jest dieta papkowata – warzywne kremy, bulion, kisiel lub kleik ryżowy.

Przed badaniem pacjent powinien zwrócić uwagę na utrzymanie odpowiedniego nawodnienia organizmu. Przyjmowanie płynów należy zakończyć maksymalnie 4 godziny przed planowanym zabiegiem.

Przygotowanie do badania wymaga przyjmowania środków o działaniu przeczyszczającym. Mają one na celu dokładne oczyszczenie jelita grubego z zalegających w nim resztek pokarmowych. Stosuje się tu różne rodzaje preparatów doustnych, przygotowywanych zwykle przez rozpuszczenie leków przeczyszczających w kilku litrach wody. Nieskuteczne i niepotrzebne są lewatywy oraz doustne, typowe środki przeczyszczające, dostępne bez recepty. Każdy pacjent przynajmniej tydzień przed badaniem otrzymuje dokładne wytyczne co do przygotowania się do kolonoskopii.

U pacjentów przyjmujących preparaty żelaza lub leki przeciwzakrzepowe konieczna jest dodatkowa konsultacja specjalistyczna, w celu oceny konieczności ich odstawienia.

Przeciwwskazania do wykonania kolonoskopii

Do podstawowych przeciwwskazań wykonania kolonoskopii należy:

• zapalenie otrzewnej,
• ostre zapalenie uchyłków jelita grubego,
• ciężkie choroby płuc,
• ciężkie zaburzenia krzepnięcia krwi,
• perforacja ściany jelita,
• ciąża.

Kolonoskopia – przebieg badania

Kolonoskopia rozpoczyna się od odpowiedniego przygotowania pacjenta. Dożylnie podaje się środki o działaniu znieczulającym i przeciwbólowym. Często dołącza się także preparaty o działaniu uspokajającym – zmniejszają one stres związany z zabiegiem oraz zwiększają komfort i poczucie bezpieczeństwa. Chorzy są świadomi oraz cały czas pozostają w kontakcie z personelem medycznym.

Wyjątek stanowią pacjenci, którzy zdecydowali się na leczenie w znieczuleniu ogólnym. Mimo braku świadomości oraz kontaktu, nie mają oni założonej specjalistycznej rurki intubacyjnej – jest to tzw. płytka forma znieczulenia ogólnego.

Podczas zabiegu pacjent jest w pozycji leżącej, zwykle na lewym boku. Po naniesieniu żelu znieczulającego, lekarz wprowadza przez odbyt zakończony kamerą kolonoskop. Za pomocą specjalistycznej lunetki wnętrze jelita wypełnia się powietrzem, które pozwala na poszerzenie oraz zwiększenie przestrzeni w obrębie narządu. Dzięki temu uzyskany w świetle jelita grubego obraz jest znacznie bardziej precyzyjny.

W trakcie kolonoskopii możliwe jest wykonanie dodatkowych czynności lekarskich, takich jak np. usunięcie polipów. W wielu przypadkach zmiany te są początkowym etapem rozwoju raka okrężnicy. Do usunięcia polipów wykorzystuje się specjalne szczypce lub igłę, wprowadzaną do światła jelita przez kanał endoskopu.

U niektórych pacjentów lekarz może zdecydować o pobraniu wycinka badanej tkanki, czyli wykonaniu biopsji. Pobrany materiał przekazywany jest do badania histopatologicznego, stanowiącego podstawę diagnozy i odpowiedniego rozpoznania.

Zarówno usuwanie polipów, jak także wykonanie biopsji, nie jest w żaden sposób wyczuwalne dla pacjenta i nie wiąże się z dodatkowymi, przykrymi dolegliwościami.

Po kolonoskopii pacjent powinien pozostać w placówce na obserwację. W tym czasie środek znieczulający przestaje działać, a pacjenci mogą zmagać się z bólem, wzdęciami oraz gazami. Najczęściej stopniowo mijają one podczas pierwszej lub drugiej doby po zabiegu.

Czy kolonoskopia boli?

Bez wątpienia kolonoskopia to nieprzyjemne badanie, jednak wszelkie obawy związane z towarzyszącymi jej dolegliwościami bólowymi są zupełnie zbędne. Obecnie badanie endoskopowe wnętrza przewodu pokarmowego przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym, które zapewnia komfort podczas zabiegu. Dla pacjentów wykazujących szczególny lęk oraz obawy przed związanym z kolonoskopią dyskomfortem, istnieje możliwość przeprowadzenia jej w znieczuleniu ogólnym.

Kolonoskopia daje możliwość na wczesne wykrycie schorzeń jelita grubego, w tym raka narządu. Nie warto przekładać jej wykonania – w wielu przypadkach zabieg jest szansą na uratowanie życia.

Jak długo trwa kolonoskopia?

Czas trwania kolonoskopii diagnostycznej wynosi najczęściej ok. 20-25 minut. W przypadku gdy badanie poszerzone jest o dodatkową diagnostykę – pobranie wycinków do badania histopatologicznego lub usunięcie polipów – jego czas może wydłużyć się do 45-60 minut.

Jakie mogą wystąpić powikłania po kolonoskopii?

Kolonoskopia, mająca charakter diagnostyczny, bardzo rzadko powoduje wystąpienie powikłań. W wyjątkowych przypadkach obserwuje się nasilone krwawienie lub perforację ściany jelita. Zazwyczaj dotyczą one osób starszych, pacjentów po wcześniejszych zabiegach w obrębie jamy brzusznej lub z chorobami zapalnymi jelit.

Kolonoskopia – czy chroni przed rozwojem raka jelita grubego?

Rak jelita grubego to poważny nowotwór, będący jednym z najczęściej występujących guzów na całym świecie. Liczne występowanie oraz statystyki odnośnie rokowania przeżycia pacjentów sprawiły, że Ministerstwo Zdrowia wprowadziło kolonoskopię jako podstawowe badanie diagnostyczne raka okrężnicy.

Badania przesiewowe w kierunku rozwoju raka jelita grubego zmniejszyły ryzyko śmiertelności w wyniku choroby o ok. 67%. Te obiecujące statystyki są szansą dla wielu pacjentów.