Badanie EKG – na czym polega?

Na czym polega badanie EKG?

Elektrokardiogram, nazywany w skrócie EKG, to najczęściej wykonany specjalnym aparatem, wydruk na papierze termicznym, krzywej obrazującej zapis elektrycznej pracy serca. Ta nieinwazyjna metoda diagnostyczna jest już stosowana od ponad 100 lat. EKG jest uznawane za podstawowe, stosunkowo tanie i proste, badanie dostarczające wielu istotnych informacji na temat serca, ale pośrednio także innych zaburzeń.

Urządzenie do wykonywania badania EKG zazwyczaj jest przenośnym aparatem, dzięki czemu zapis EKG możemy wykonać:

• w gabinecie lekarskim,
• bezpośrednio przy łóżku pacjenta
• w domu pacjenta,
• w karetce pogotowia,
• w każdym miejscu w terenie, np. na stadionie.

EKG - papierowy wydruk czy cyfrowy zapis?

Do niedawna wyniki EKG były wydawane jedynie w formie papierowego wydruku. Dziś, coraz częściej stosuje się metody cyfrowego przetwarzania danych a także ich archiwizacji.

Ponadto, dzięki specjalnemu oprogramowaniu komputerowemu, cyfrowy zapis EKG może być dowolnie powiększany, edytowany i mierzony przez lekarza prowadzącego. W powszechnym zastosowaniu znajduje się również rozwiązanie polegające na przesyłaniu wyników badania EKG z karetek pogotowia do wyspecjalizowanych ośrodków w celu ustalenia najlepszego dla pacjenta postępowania leczniczego. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ nie we wszystkich zespołach ratowniczych znajduje się lekarz, a decyzje o wyborze szpitala (często bardzo trudną a jednocześnie bardzo istotną) musi podjąć ratownik medyczny.

Elektrody, odprowadzenia EKG

Do wykonania zapisu EKG potrzeba urządzenia EKG składającego się z samego aparatu oraz elektrod umieszczanych na ciele pacjenta. Zapis EKG pochodzi z 12 odprowadzeń powstałych w wyniku odpowiedniej konfiguracji i pomiarów wykonanych pomiędzy 10 elektrodami umieszczonymi na ciele pacjenta.

W celu wykonania spoczynkowej rejestracji, zastosowanie znalazło 12 odprowadzeń:

• 6 kończynowych - pochodzących z odpowiedniej konfiguracji i pomiarów pomiędzy 4 elektrodami umieszczonymi na kończynach,
• 6 przedsercowych - pochodzących z 6 elektrod umieszczonych na klatce piersiowej pacjenta.

EKG - rozmieszczenie elektrod

Przed podłączeniem, na każdą elektrodę wielokrotnego użytku nanosi się specjalny żel lub zwilża wodą, by zapewnić lepszą jakość zapisu.

Elektrody kończynowe umieszcza się na kończynach pacjenta, najczęściej w okolicy kostek i nadgarstków, w następującej konfiguracji:

• prawa kończyna górna - czerwona,
• lewa kończyna górna - żółta,
• lewa kończyna dolna - zielona,
• prawa kończyna dolna - czarna.

W wyniku EKG odprowadzenia kończynowe to: I, II, III, aVR, aVL, aVF, natomiast odprowadzenia przedsercowe oznaczone są jako V1, V2, V3, V4, V5, V6 – rozmieszczone są one na klatce piersiowej w następującej konfiguracji:

• V1 - w czwartej przestrzeni międzyżebrowej przy prawej krawędzi mostka,
• V2 - w czwartej przestrzeni międzyżebrowej przy lewej krawędzi mostka,
• V3 - pomiędzy V2 a V4,
• V4 - w piątej przestrzeni międzyżebrowej, w linii środkowo-obojczykowej,
• V5 - na wysokości odprowadzenia V4, w linii pachowej przedniej,
• V6 - na wysokości odprowadzenia V4, w linii pachowej środkowej.

W przypadku podejrzenia uszkodzenia występującego w obrębie prawej komory serca, wskazane jest wykonanie zapisu EKG z odprowadzeń oznaczanych jako V3R, V4R, V5R i V6R, które na klatce piersiowej pacjenta rozmieszczone są w konfiguracji lustrzanego odbicia (względem mostka) standardowych odprowadzeń EKG.

Układ bodźco-przewodzący serca

Wśród komórek mięśnia sercowego znajdują się wyspecjalizowane komórki mięśniowe, posiadające zdolność do spontanicznego i samoczynnego wytwarzania oraz przewodzenia impulsów elektrycznych, które mają na celu pobudzić pozostałe komórki (robocze) mięśniówki serca i wywołać ich skurcz. Te wyspecjalizowane („elektryczne”) komórki grupują się w skupiska nazywane węzłami, szlakami, pęczkami, odnogami i wiązkami – tworzą razem układ bodźco-przewodzący serca.

Układ przewodzący serca możemy umownie podzielić na trzy piętra. Piętro przedsionkowe składające się z węzła zatokowo-przedsionkowego (pełniącego rolę nadrzędnego rozrusznika serca), leżącego w prawym przedsionku oraz szlaków międzywęzłowych łączących węzeł zatokowo-przedsionkowy z leżącym niżej węzłem przedsionkowo-komorowym.

Kolejnym elementem układu elektrycznego serca jest piętro wspólne – zarówno dla przedsionków jak i komór - znajdujące się na ich granicy – zbudowane z węzła przedsionkowego-komorowego.

Ostatnim – najniższym piętrem – jest piętro komorowe zbudowane z pęczka, Hisa, który w obrębie przegrody międzykomorowej dzieli się na dwie odnogi – prawą i lewą - biegnące po jednej do każdej komory (odnoga lewej komory dzieli się na wiązkę przednią i tylną), którymi przewodzony jest impuls elektryczny docierający do każdej pojedynczej komórki roboczej mięśnia sercowego.

Impuls elektryczny podążając kolejno poprzez piętra układu bodźco-przewodzącego serca wywołuje skurcz przedsionków, następnie skurcz komór, po których następuje odpoczynek serca - nazywany repolaryzacją komór. Każda z tych aktywności ma swoje odzwierciedlenie we fragmencie krzywej EKG.

Zapis EKG

Zapis krzywej EKG składa się z kilku elementów nazywanych:

• załamkami - każdy z załamków krzywej EKG ma swoje oznaczenie literowe - wyróżniamy P, Q, R, S, T, a załamki Q, R, S tworzą kompleks nazywany zespołem QRS. Należy wyjaśnić, że załamek to każde wychylenie w górę bądź w dół od linii izoelektrycznej, czyli poziomej linii znajdującej się pomiędzy załamkami T i P,
• odcinków, czyli linii, które znajdują się pomiędzy poszczególnymi załamkami (wspomniana wcześniej linia izoelektryczna jest właśnie jednym z odcinków),
• odstępów, czyli sumy odcinka i sąsiadującego z nim załamka.

Zapis EKG a etapy cyklu pracy serca

Znając już budowę krzywej EKG możemy wrócić do tego, jaki z jej fragmentów odpowiada kolejnym etapom cyklu pracy serca:

• linia izoelektryczna (odcinek TP) odpowiada momentowi, w którym impuls elektryczny powstaje w węźle zatokowo-przedsionkowym,
• załamek P odpowiada skurczowi przedsionków,
• odcinek PQ to czas, w którym impuls elektryczny dotarł do węzła przedsionkowo-komorowego,
• zespół QRS to graficzne odzwierciedlenie skurczu komór,
• odcinek ST i załamek T to czas, w którym serce odpoczywa a więc to okres repolaryzacji komór.

Wynik badania EKG

Wynik badania EKG może dostarczyć wielu bardzo ważnych informacji, dotyczących przede wszystkim pracy i stanu serca, ale także np. tych dotyczących zaburzeń jonowych w organizmie.

Na podstawie wyniku EKG możemy określić rytm a także częstości pracy serca (zdrowe serce, w trakcie spoczynku powinno kurczyć się z częstością od 60 do 100 uderzeń na minutę).

Widoczne w zapisie EKG zaburzenia rytmu serca mogą wskazywać na złe funkcjonowanie układu bodźco-przewodzącego serca lub zaburzenia jonowe.

W sytuacji, w której osoba badana została dotknięta zawałem serca, zapis EKG pomoże ocenić umiejscowienie tego patologicznego stanu w mięśniówce serca.

Na podstawie badania EKG można także ocenić powiększenie jam serca (zarówno przedsionków jak i komór).

Należy jednak pamiętać, że badanie to posiada pewne ograniczenia, dlatego prawidłowy zapis EKG nie zawsze wyklucza pojawienia się choroby, natomiast stwierdzenie odstępstw od prawidłowego zapisu EKG jest prawie zawsze związane z obecnością choroby.

Wypowiedź kardiologa na temat badania EKG