Jakie tabletki antykoncepcyjne wybrać, aby skutecznie zabezpieczały przed ciążą, były dobrze tolerowane, dostosowane do wieku i dawały jak najmniej skutków ubocznych? Najlepsze tabletki powinny hamować owulację, utrudniać zapłodnienie, ale także być bezpieczne i dawać jak najmniej skutków ubocznych. Antykoncepcja jest dobra także dlatego, że zmniejsza ryzyko zachorowania na niektóre rodzaje nowotworów. Sprawdź, jakie pigułki są najczęściej polecane.
Najlepsze tabletki antykoncepcyjne – które wybrać?
Spis treści
- Które pigułki antykoncepcyjne wybrać?
- Jak działają tabletki antykoncepcyjne?
- Jak wybrać najlepsze tabletki antykoncepcyjne?
- Tabletki antykoncepcyjne drugiej i trzeciej generacji: różnice i przewagi
- Tabletki antykoncepcyjne – skutki uboczne
- Badania przed dobraniem tabletek antykoncepcyjnych
- Trądzik i skłonności do tycia – jak wybrać pigułki antykoncepcyjne?
- Dobre tabletki antykoncepcyjne – jakie dają korzyści?
- Pominięcie lub opóźnienie przyjęcia tabletki antykoncepcyjnej
- Czy pominięcie tabletek zmniejsza skuteczność antykoncepcji?
- Wymioty i biegunka a skuteczność tabletek antykoncepcyjnych
- Alkohol a skuteczność tabletek antykoncepcyjnych
- Które leki obniżają skuteczność tabletek antykoncepcyjnych?
- Wypowiedź ginekologa na temat działania tabletek antykoncepcyjnych
Które pigułki antykoncepcyjne wybrać?
Tabletki antykoncepcyjne mają tylu zwolenników, ile przeciwników. Niezaprzeczalnie jest to jednak jedna z najbardziej skutecznych, a przy tym łatwo dostępnych metod zapobiegania ciąży. Istnieje wiele różnych rodzajów tabletek antykoncepcyjnych – różnią się ilością i rodzajem zawartych hormonów.
Obecnie w aptekach dostępna jest niezliczona ilość preparatów; wiele pigułek ma swoje generyki, czyli odpowiedniki. Generyki mają taki sam skład, jeśli chodzi o składniki aktywne (w tym przypadku hormony); różnią się substancjami pomocniczymi. Jak wybrać najlepsze tabletki antykoncepcyjne? Od lat 50., od czasu produkcji pierwszej tabletki antykoncepcyjnej, skład tabletek uległ dużym zmianom. Obecnie nowoczesna pigułka antykoncepcyjna łączy w sobie zarówno skuteczność, jak i bezpieczeństwo stosowania.
Warto wiedzieć: PMS – objawy, przyczyny, leczenie
Decyzja o wyborze tabletek antykoncepcyjnych powinna być podyktowana:
- stanem zdrowia (zakrzepica, duże nadciśnienie może wykluczyć stosowanie tej metody zapobiegania ciąży);
- wiekiem;
- czy kobieta karmi;
- czy będą służyły regulacji cyklu miesiączkowego, leczeniu chorób jajników lub cięższych postaci trądziku, nadmiernego owłosienia.
Czytaj również: Rodzaje pigułek antykoncepcyjnych
Jak działają tabletki antykoncepcyjne?
Tradycyjna tabletka antykoncepcyjna składa się z dwóch głównych substancji aktywnych - hormonów estrogenów i progesteronu. Dostępne są również tzw. minipigułki, które zawierają tylko progesteron. Hormony te, przyjmowane w odpowiednich odstępach czasu, zgodnie z zaleceniami producenta, blokują owulację. Przyjmowane „z zewnątrz” egzogenne hormony hamują podwzgórze i przysadkę na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego. Wysoki poziom hormonów powoduje, że organy te nie wydzielają substancji, które w normalnych warunkach pobudzałyby jajniki. Dlatego nie dochodzi do produkcji przez nie hormonów i rozwoju pęcherzyków jajnikowych, czego konsekwencją byłaby owulacja. Tabletki koncepcyjne hamują owulację.
Hormony w tabletkach antykoncepcyjnych zagęszczają również śluz szyjkowy, przez co utrudniają przejście plemników do jamy macicy i dalej do jajowodów, gdzie w warunkach prawidłowych dochodzi do zapłodnienia.
Przeczytaj: Niski progesteron – co oznacza?
Jak wybrać najlepsze tabletki antykoncepcyjne?
Tabletka antykoncepcyjna składa się, jak już wspomniano, z estrogenów i progesteronu. Na rynku dostępnych jest kilka generacji tabletek antykoncepcyjnych, które różnią się przede wszystkim rodzajem składowej progestagennej. Pigułki mają też inną zawartość estrogenów, która waha się od 20 do 35 µg. Dzięki temu dla każdej kobiety można indywidualnie wybrać najlepszą tabletkę antykoncepcyjną. Tabletek pierwszej generacji już się nie produkuje, druga generacja to tabletki z progestagenem o nazwie lewonorgestrel. Z jednej strony uważa się, że lewonorgestrel jest progestagenem o jednej z silniejszych właściwości androgennych wśród progestagenów, co wiąże się z ryzykiem pojawienia się efektów ubocznych w postaci trądziku czy nadmiernego owłosienia. Z drugiej jednak strony najlepsze tabletki antykoncepcyjne to tabletki drugiej generacji. Są najbezpieczniejsze pod względem niskiego ryzyka powikłań zakrzepowo-zatorowych. Jest to też grupa tańszych, a nie znaczy to, że gorszych, pigułek.
Tabletki antykoncepcyjne drugiej i trzeciej generacji: różnice i przewagi
Trzecia generacja pigułek zawiera jako składnik progestagenny norgestimat, dezogestrel lub gestoden. Są one najpowszechniej stosowanymi tabletkami, której wykazują szczątkowe działanie androgenne, jednak w większym stopniu mogą wiązać się z powstawaniem powikłań zakrzepowo-zatorowych czy zaburzeń gospodarki lipidowej.
Do czwartej generacji należą tabletki z dienogestem lub drospirenonem. Są to pigułki, które wykazują silne działanie antyandrogenne, dlatego jest to najlepsza forma antykoncepcji dla kobiet z problemami z trądzikiem czy nadmiernym owłosieniem ciała. Niestety, kilka badań wykazało, że ryzyko zakrzepicy w przypadku tych pigułek również jest większe. Reasumując, wybierając najlepszą antykoncepcję, warto zbalansować pozytywne działanie tabletek jak i bezpieczeństwo ich stosowania.
Najlepsze pigułki antykoncepcyjne to takie, które dobrane są idealnie do potrzeb kobiety. Jeśli istnieją problemy z trądzikiem czy nadmiernym owłosieniem, ale nie ma zwiększonego ryzyka powikłań związanych z zakrzepicą, warto rozważyć pigułki trzeciej lub czwartej generacji. U osób, gdzie ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych czy zaburzeń gospodarki lipidowej jest wyższe, sprawdzą się tabletki antykoncepcyjne drugiej generacji.
Przeczytaj też: Slinda – jednoskładnikowa tabletka antykoncepcyjna
Tabletki antykoncepcyjne – skutki uboczne
Kobiety często boją się rozpoczynać stosowanie tabletek antykoncepcyjnych ze względu na możliwość pojawienia się niepożądanych efektów ubocznych. Należą do nich:
- nudności, wymioty,
- spadek libido,
- przyrost masy ciała,
- zwiększone owłosienie ciała,
- trądzik, łojotok,
- bóle głowy, nasilenie migreny,
- zatrzymywanie wody w organizmie i cellulit wodny,
- pogorszenie stanu żylaków kończyn dolnych,
- zaburzenia miesiączkowania po odstawieniu leków,
- nadciśnienie tętnicze,
- choroby wątroby (cholestaza, kamica pęcherzyka, naczyniaki i gruczolaki wątroby),
- choroba zakrzepowo-zatorowa.
Na szczęście poważniejsze z wyżej wymienionych efektów ubocznych występuje bardzo rzadko.
Badania przed dobraniem tabletek antykoncepcyjnych
Przed włączeniem tabletek antykoncepcyjnych warto zrobić podstawowe badania – chociażby lipidogram, próby wątrobowe, koagulologię (ocena krzepnięcia). W trakcie stosowania antykoncepcji należy okresowo badania powtarzać oraz mierzyć ciśnienie tętnicze. Za tycie odpowiadają nie hormony same w sobie, ale zwiększony apetyt. Warto baczniej obserwować to, co znajdzie się na talerzu, zrezygnować ze słodyczy i tłustych przekąsek. Taka dieta oraz regularny wysiłek fizyczny z pewnością przyczyni się do eliminacji efektu ubocznego pigułek w postaci nadprogramowych kilogramów czy cellulitu.
Trądzik i skłonności do tycia – jak wybrać pigułki antykoncepcyjne?
W przypadku nasilonego trądziku czy nadmiernego owłosienia można zmienić preparat na taki, który zawiera progestagen o działaniu antyandrogennym. Tabletki z dienogestem będą najlepszą antykoncepcją dla takiej kobiety. Z kolei dla pań borykających się z problemem zatrzymywania wody i cellulitem – pigułki z drospirenonem z małą dawką estrogenów.
Dobre tabletki antykoncepcyjne – jakie dają korzyści?
Dobrze dobrana antykoncepcja hormonalna, oprócz zapobiegania ciąży, może wywołać też szereg innych, pozytywnych objawów. Wymienić można chociażby:
- mniej bolesne miesiączki,
- skąpsze krwawienia, chroniące przed niedokrwistością,
- poprawa cery (głównie preparaty z dienogestem, octanem cyproteronu),
- kobieca figura (rozkład tkanki tłuszczowej typowy dla kobiet- pośladki, biodra oraz powiększenie piersi),
- zapobieganie osteoporozy (w przypadku niedoboru hormonów),
- zmniejszenie ryzyka raka jajnika (w przypadku stosowania przez minimum 5 lat),
- zmniejszenie ryzyka raka endometrium,
- zmniejszenie ryzyka raka jelita grubego,
- leczenie torbieli czynnościowych jajników,
- zmniejszenie objawów napięcia przedmiesiączkowego (PMS).
Warunkiem wystąpienia pozytywnych objawów, zwłaszcza poprawy cery, zmniejszenia PMS, bolesności miesiączek jest dobór najlepszej tabletki antykoncepcyjnej dla danej kobiety. Nie istnieje jeden wybrany typ pigułek idealny dla wszystkich pań. W oparciu o wywiad i oczekiwania pacjentki lekarz jest w stanie dopasować najlepszą antykoncepcję hormonalną, minimalizując ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych.
Pominięcie lub opóźnienie przyjęcia tabletki antykoncepcyjnej
Pominięcie tabletki do 12 godzin od planowanej godziny zażycia – co robić?
Największym zagrożeniem dla skuteczności doustnej antykoncepcji jest pominięcie przyjęcia tabletki. O ile jeśli chodzi o dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne (estrogenowo-gestagenowe), dopuszczalne jest zażycie pominiętej pigułki nawet z 12-godzinnym opóźnieniem, o tyle w przypadku antykoncepcji gestagenowej – tabletki jednoskładnikowej (stosowanej w formie tzw. mini-tabletki – mini pill) przesunięcia przyjmowania preparatu dopuszczalne są tylko do ok. 3 godzin. Jeśli powyższe ramy czasowe nie zostały przekroczone, ochronne działanie zapobiegające niechcianej ciąży jest zachowane, a zalecaną formą postępowania jest przyjęcie „spóźnionej” tabletki antykoncepcyjnej. Kolejne pigułki przyjmuje się o zwykłej porze dnia. Żadne dodatkowe działania nie są konieczne.
To też może Cię zainteresować: Chemsex – co to jest?
Pominięcie tabletki powyżej 12 godzin od planowanej godziny zażycia – co robić?
Co robić, jeśli minęło więcej niż 12 godzin od chwili, kiedy miała zostać zażyta ostatnia tabletka antykoncepcyjna? Należy wtedy założyć, że skuteczność doustnej antykoncepcji została obniżona. W takim przypadku trzeba jak najszybciej przyjąć ostatnią, pominiętą tabletkę antykoncepcyjną (nawet jeśli miałoby to oznaczać przyjęcie dwóch tabletek tego samego dnia) oraz stosować dodatkową metodę zabezpieczającą przed ciążą (np. prezerwatywy) przez co najmniej 7 kolejnych dni. Pozostałe tabletki antykoncepcyjne należy przyjmować o standardowej porze.
Przeczytaj: Plamienie podczas brania tabletek antykoncepcyjnych – kiedy do lekarza?
Oprócz tego, jeśli doszło do pominięcia jednej z ostatnich 7 tabletek z bieżącego opakowania, w celu zachowania działania antykoncepcyjnego należy rozpocząć kolejne opakowanie preparatu bez robienia 7-dniowej przerwy w zażywaniu leku. W tym czasie miesiączka nie powinna wystąpić, mogą być obecne jedynie drobne plamienia śródcykliczne w trakcie przyjmowania pigułek z drugiego opakowania. Kolejne krwawienie menstruacyjne powinno się pojawić dopiero po zakończeniu drugiego opakowania, w czasie prawidłowo planowanej 7-dniowej przerwy.
Sprawdź również: Jakie badania wykonać przed przyjmowaniem tabletek antykoncepcyjnych?
Czy pominięcie tabletek zmniejsza skuteczność antykoncepcji?
Zmniejszenie skuteczności doustnej antykoncepcji hormonalnej rośnie wraz z liczbą pominiętych tabletek. Ryzyko ciąży jest największe, jeśli pominięcie pigułek antykoncepcyjnych miało miejsce w pierwszym tygodniu ich stosowania, gdyż dla skuteczności tej formy antykoncepcji kluczowe jest ciągłe stosowanie tabletek przez pierwszych 7 dni, w czasie kiedy mają one za zadanie nie dopuścić do wzrostu pęcherzyka jajnikowego.
Pominięcie tabletki w pierwszym tygodniu stosowania preparatu może niekiedy wymagać rozważenia przyjęcia tzw. tabletki po stosunku, zwłaszcza, jeśli w tym czasie dochodziło do stosunków płciowych, a nie była stosowana żadna inna metoda antykoncepcyjna. Również pominięcie tabletki pod koniec trwania cyklu może spowodować niebezpieczne obniżenie zabezpieczającego stężenia hormonów, dlatego zaleca się przyjmowanie kolejnego opakowania pigułek bezpośrednio po skończeniu bieżącego opakowania.
Zobacz też: Kim jest erotoman?
W każdym przypadku należy pamiętać, że dla zachowania najwyższej skuteczności doustnej antykoncepcji hormonalnej, przyjmowanie preparatu powinno odbywać się codziennie o ściśle określonej godzinie. Pigułkę należy połknąć w całości, popijając szklanką wody. W razie jakichkolwiek wątpliwości warto ze zrozumieniem przeczytać ulotkę informacyjną leku, który stosujemy.
To też może Cię zainteresować: Tabletki antykoncepcyjne a leczenie trądziku
Wymioty i biegunka a skuteczność tabletek antykoncepcyjnych
Kolejnym bardzo ważnym czynnikiem ograniczającym skuteczność doustnych leków antykoncepcyjnych jest zmniejszenie wchłaniania leku z przewodu pokarmowego. Sugeruje się, że proces ten trwa ok. 3 godzin – mniej więcej tyle potrzeba, by cała dawka preparatu przedostała się do krążenia. Przebieg absorpcji leku ze ściany jelita najczęściej jest zaburzony poprzez infekcje żołądkowo-jelitowe.
Przeczytaj też: Brak okresu przy tabletkach – o czym może świadczyć?
Wymioty lub biegunka w istotny sposób ograniczają skuteczność doustnej antykoncepcji. W przypadku występowania powyższych zaburzeń bardzo ważne jest stosowanie dodatkowej metody zabezpieczającej przed niechcianą ciążą (prezerwatywa, globulki dopochwowe) przez cały czas trwania objawów i 7 dni po ich zakończeniu. W tym okresie tabletki antykoncepcyjne powinny być stosowane tak jak dotychczas. Gdy biegunka lub wymioty są obecne podczas 7 ostatnich dni przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych, oprócz stosowania dodatkowego zabezpieczenia powinno się zakończyć obecne opakowanie według przyjętego schematu, a następnie rozpocząć kolejne opakowanie leku, bez robienia 7-dniowej przerwy. Krwawienie z odstawienia powinno wystąpić dopiero po zakończeniu drugiego opakowania preparatu.
Przeczytaj też: Wkładka wewnątrzmaciczna a stosowanie tamponów i kubeczka menstruacyjnego
W przypadku występowania długotrwałych wymiotów lub biegunki w trakcie przyjmowania doustnych tabletek antykoncepcyjnych należy wziąć pod uwagę, że stan ten może wynikać z działań niepożądanych leku. O każdym takim przypadku trzeba powiadomić lekarza, który powinien zmienić stosowaną metodę antykoncepcji na inną. Również w razie współwystępowania chorób, które wiążą się z zespołem złego wchłaniania (np. celiakia, przewlekłe zapalenie trzustki, zespół krótkiego jelita i inne), konieczne jest rozważenie celowości stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej.
Alkohol a skuteczność tabletek antykoncepcyjnych
Sam alkohol może wpłynąć na skuteczność antykoncepcji i wchłanianie leków antykoncepcyjnych. W czasie spożycia alkoholu często dochodzi do zatruć, co także stanowi ryzyko ograniczenia działania tabletek.
W dniu zamierzonego niekontrolowanego spożywania alkoholu, kiedy istnieje ryzyko zatrucia powikłanego wymiotami, możliwe jest przełożenie przyjęcia planowanej tabletki antykoncepcyjnej nie więcej niż do 12 godzin. Należy jednak pamiętać, by wspomnianą tabletkę zażyć po zakończeniu spożywania alkoholu tak szybko, jak to możliwe, ale dopiero wtedy, gdy nie będzie już ryzyka wymiotów.
Nie należy jednak przekraczać granicy 12 godzin opóźnienia. Kolejną pigułkę stosujemy o standardowej porze, nawet jeśli miałoby to oznaczać przyjęcie dwóch tabletek antykoncepcyjnych jednego dnia (np. rano o 7:00 zażywamy tabletkę, którą powinniśmy spożyć o 22:00 dnia poprzedniego, następną przyjmujemy zgodnie z planem o 22:00 tego samego dnia). W przypadku przyjęcia pigułki antykoncepcyjnej, a następnie jej zwymiotowania do trzech godzin od chwili jej zażycia, konieczne jest stosowanie dodatkowej metody antykoncepcyjnej przez 7 dni, następną tabletkę przyjmuje się kolejnego dnia o zwykłej porze.
Przeczytaj też: Antykoncepcja a interakcje z innymi lekami
Które leki obniżają skuteczność tabletek antykoncepcyjnych?
Za zmniejszoną skuteczność tabletek antykoncepcyjnych mogą również odpowiadać interakcje lekowe. Przyjmowanie innych leków łącznie z pigułkami może wiązać się z zaburzonym metabolizmem środków antykoncepcyjnych, co niesie ze sobą ryzyko niewystarczającego ich działania ochronnego. Problem ten dotyczy głównie stosowania:
- antybiotyków (m.in. amoksycyliny, cefalosporyn, erytromycyny, doksacykliny, kotrimoksazolu, ciprofloksacyny),
- leków przeciwpadaczkowych (m.in. fenytoiny, karbamazepiny, okskarbamazepiny),
- sterydów (m.in. deksametazonu, prednizonu, metyloprednizolonu),
- leków przeciwgrzybiczych (m.in. ketokonazolu, itrakonazolu i gryzeofulwiny),
- leków przeciwgruźliczych (m.in. ryfampicyny),
- niektórych ziół (np. wyciągu z dziurawca).
W trakcie przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych nie zaleca się również picia soku grejpfrutowego, który również może wpływać na metabolizm leku w organizmie.
Wypowiedź ginekologa na temat działania tabletek antykoncepcyjnych
Zdaniem eksperta
Tabletki antykoncepcyjne składają się (w przypadku najczęściej stosowanych dwuskładnikowych tabletek) z estrogenu i progestagenu. Zestawy tabletek 21-dniowych mają stałą proporcję obu składników w systemie jednofazowym lub zmieniają się dwukrotnie w systemie dwufazowym, a trzykrotnie w trójfazowym.
Stosowane są również systemy, gdzie oprócz 21 hormonalnie czynnych tabletek jest 7 tabletek, które nie mają działania farmakologicznego (tzw. placebo) oraz systemy z 24 tabletkami czynnymi i 4 placebo.
Przy stosowaniu tabletek 21 składnikowych (tj. tych najpopularniejszych) pacjentka przyjmuje przez 21 dni tabletkę, a następnie robi 7 dni przerwy, w których zazwyczaj dostaje miesiączkę. Niezamierzona przerwa w stosowaniu 21 tabletek czynnych, zwłaszcza w pierwszych dniach, może skutkować owulacją i zajściem w ciąże – ważne jest więc ich regularne przyjmowanie.
Pacjentka wymaga dodatkowego zabezpieczenia, gdy do 2 godzin po zażyciu tabletki wystąpią wymioty. Dodatkowe zabezpieczenie jest konieczne również w trakcie antybiotykoterapii oraz podczas przyjmowania niektórych leków, w tym paracetamolu. Biegunka lub masa ciała pacjentki nie wpływają znacząco na skuteczność antykoncepcji.
współpraca: lek. Marcin Fajkis
Opublikowano: 08.04.2015;
aktualizacja: 18.01.2022
Oceń:
4.6
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Natalia Ignaszak-Kaus
Lekarz
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Główne zainteresowania medyczne to ginekologia i położnictwo, a także endokrynologia oraz dietetyka. Swoją wiedzę pogłębia na kongresach i konferencjach medycznych, na których również sama prezentuje prace naukowe. Miłośniczka kotów i biegów długodystansowych.
625
Komentarze i opinie (3)
opublikowany 24.02.2019
opublikowany 03.03.2021
opublikowany 13.09.2024