Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – jakie są przyczyny zapalenia jamy ustnej?

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – najczęstsze przyczyny

Najbardziej powszechne zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, czyli aftowe częściej występują u kobiet oraz osób, których krewni często skarżą się na afty (1/3 pacjentów z nawracającymi aftami ma dodatni wywiad rodzinny w tym kierunku). Afty nie są zaraźliwe.

Z kolei inna, częsta przyczyna zapalenia jamy ustnej – wirusowa jest już zakaźna. Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej może mieć ono charakter pierwotny, kiedy dochodzi do pierwszego kontaktu z wirusem opryszczki (ma to miejsce zazwyczaj u niemowląt i małych dzieci, które nie miały we krwi przeciwciał matczynych), lub nawrotowy, gdy wirus ponownie się uaktywnia. Ma to miejsce w chwilach osłabienia organizmu (gorączka, miesiączka, silny stres fizyczny lub psychiczny).

Podczas aktywnej opryszczki należy szczególnie dbać o higienę, aby nie zarazić innych. Szereg innych schorzeń wirusowych może powodować zapalenie jamy ustnej. Najczęściej są to wirusy wieku dziecięcego. Poza wiekiem, płcią i wywiadem rodzinnym, istnieje wiele innych czynników predysponujących do zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, uszeregowanych poniżej.

Zapalenie jamy ustnej – inne przyczyny

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej może być wywołane zarówno przez czynnik działający lokalnie, tzn. jedynie w obrębie jamy ustnej, jak i dotyczący całego organizmu. Może być również spowodowane przez drażniące czynniki fizyczne i chemiczne, lub reakcję alergiczną. Jako że ślina jest naturalną barierą ochronną m.in. przed drobnoustrojami chorobotwórczymi, choroby, w których wytwarzanie lub przepływ śliny jest zmniejszony predysponują do zapalenia błony śluzowej jamy ustnej. Dzieje się tak np. w zespole Sjögrena, w którym jednym z głównych objawów jest spadek wydzielania śliny.

Do najczęstszych przyczyn zapalenia błony śluzowej jamy ustnej należą:

1. aftowe zapalenie jamy ustnej,
2. Infekcje wirusowe, a wśród nich najczęściej opryszczkowe zapalenie jamy ustnej. Inne to:

• Ospa wietrzna i półpasiec;
• Zakażenie wirusem cytomegalii;
• różyczka;
• grypa;
• kłykciny kończyste, wywołane przez wirus brodawczaka ludzkiego;
• zakażenie wirusami z grupy Coxackie;
• infekcja wirusem Epsteina-Barr;
• zakażenie wirusem HIV.

Kontaktowe zapalenie jamy ustnej – alergiczne zapalenie jamy ustnej

Kontaktowe zapalenie jamy ustnej, czyli reakcja organizmu na czynniki drażniące lub alergiczne; może być wywołane przez:

• składniki kosmetyków, błyszczyków, szminek, balsamów do ust;
• palenie tytoniu;
• substancje zawarte w margarynach i innych tłuszczach;
• leki stosowane miejscowo (steroidy, antybiotyki, leki znieczulające i antyseptyczne);
• gumę;
• składniki protez zębowych, aparatów na zęby, korony zębowe (np. zawarty w nich nikiel);
• składniki plomb dentystycznych;
• przyprawy, np. cynamon;
• składniki płynów do higieny jamy ustnej, past do zębów, klejów do protez.

Przyczyną zapalenia jamy ustnej mogą być także urazy.

Chemioterapia i/lub radioterapia nowotworów złośliwych także może prowadzić do stanów zapalnych w jamie ustnej.

Ponadto do zapalenia błony śluzowej mogą prowadzić zakażenia bakteryjne (w tym choroby przenoszone drogą płciową, takie jak kiła czy rzeżączka), grzybicze, choroby ogólnoustrojowe (np. zaburzenia w ilości i/lub funkcji płytek krwi, białaczki, choroba Kawasaki), niedobory witamin z grupy B, C oraz żelaza.

Częsta przyczyna zapalenia jamy ustnej – aftowe zapalenie jamy ustnej

Aftowe zapalenie jamy ustnej jest najczęstszym zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej. Pojawienie się w ustach afty często jest niespodziewane i niepokojące, ponieważ nie możemy sobie przypomnieć, czy w ostatnich kilku dniach zrobiliśmy coś, co mogłoby sprowokować pojawienie się tego wykwitu. Istnieje szereg czynników predysponujących do pojawienia się aft, o części z nich nierzadko zapominamy:

• uraz, skaleczenie spowodowane przez źle dopasowaną protezę zębową lub aparat na zęby, zbyt silne szczotkowanie zębów, przypadkowe ugryzienie się w policzek, ostro zakończone powierzchnie zębowe, kwaśne lub ostre jedzenie, wypadek podczas uprawiania sportu;
• pasty do zębów oraz płyny do płukania jamy ustnej zawierające laurylosiarczan sodu;
• stres emocjonalny;
• zmiany hormonalne spowodowane przebiegiem cyklu miesiączkowego, zespół napięcia przedmiesiączkowego;
• reakcja alergiczna na florę bakteryjną zasiedlającą jamę ustną;
• bakteria Helicobacter pylori, odpowiedzialna przede wszystkim za chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy;
• nadwrażliwość na pewne pokarmy: truskawki, czekoladę, kawę, jajka, ser, orzechy, ananasy, cytrusy;
• niedobów pokarmowy witaminy B₁₂, cynk, kwas foliowy, żelazo;
• nieswoiste choroby zapalne jelit – choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• celiakia – choroba pierwotnie dotycząca jelit, spowodowana nietolerancją glutenu, białka znajdującego się w większości zbóż;
• choroba Behçeta – układowe zapalenie naczyń krwionośnych;
• nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego, który zamiast zwracać się przeciwko drobnoustrojom chorobotwórczym, atakuje komórki naszego ciała. Nazywamy to reakcją z autoagresji czy reakcją autoimmunologiczną;
• upośledzona odporność, w przypadku stosowania leków immunosupresyjnych (po przeszczepie narządu, w terapii chorób autoimmunologicznych), nowotworów złośliwych, chemioterapii, zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności (ang. human immunodeficiency virus, HIV).