Wypadanie odbytu – przyczyny, objawy, leczenie

Wypadanie odbytu – rodzaje

Wypadanie odbytnicy to przemieszczenie ściany jelita grubego poza kanał odbytu i odbyt. W początkowej fazie ma charakter odwracalny – przemieszczony fragment jelita możemy ręcznie odprowadzić do właściwej pozycji. Z czasem jednak przekształca się w schorzenie postępujące, aż w konsekwencji może dojść do trwałego wypadnięcia odbytu.

W zależności od stadium zaawansowania wyróżniamy trzy rodzaje choroby:

• wypadanie pełnościenne – zwane inaczej całkowitym. Następuje przemieszczenie się wszystkich warstw ściany odbytnicy – błony śluzowej i mięśni – poza odbyt.
• wypadanie niepełnościenne – zwane inaczej częściowym. Polega na przemieszczeniu się fragmentu błony śluzowej odbytnicy.
• wypadanie wewnętrzne – to wypadanie ukryte, znane również jako wgłobienie odbytniczo-odbytowe. Następuje wgłobienie jednego odcinka jelita w drugi. Odbytnica nie przemieszcza się poza kanał odbytu.

Zobacz też: Guzek w odbycie – co może oznaczać?

Wypadanie odbytu – objawy

Należy podkreślić, że objawy wypadania odbytnicy nie są charakterystyczne i łatwo je pomylić z innymi schorzeniami – np. hemoroidami, ropniem czy infekcjami pasożytniczymi.

Wypadający odbyt najczęściej różnicowany jest z:

• dużymi hemoroidami (żylakami odbytu);
• guzem odbytnicy przemieszczającym się poza odbyt;
• kłykcinami okolic odbytu;
• polipami odbytu;
• nieprawidłową morfologią okolicy krocza;

W początkowej fazie choroby wypadanie odbytnicy związane jest z oddawaniem stolca i to właśnie podczas defekacji pojawia się po raz pierwszy. Odczuwalne jest jako obecność tkanki w okolicy odbytu, którą ręcznie można „przywrócić” do prawidłowej pozycji. Jednak w miarę postępu choroby objawy nasilają się. Wypadanie odbytnicy może towarzyszyć sytuacjom związanym z większym ciśnieniem wewnątrz jamy brzusznej – np. podczas parcia na stolec, kichania, kasłania, śmiania się lub w trakcie wysiłku fizycznego. Dodatkowo mogą pojawić się dolegliwości ze strony układu pokarmowego, np. przewlekłe zaparcia, brak kontroli nad gazami, nietrzymanie stolca, uczucie parcia na stolec, uczucie niepełnego wypróżnienia, świąd odbytu, a także wyciek śluzowej wydzieliny i krwawienie z przewodu pokarmowego. Podobne objawy obserwujemy w przypadku wewnętrznego wypadania odbytu. Należy jednak pamiętać, że ten rodzaj przypadłości może przebiegać zupełnie bezobjawowo.

Czytaj również: Choroby odbytu – rodzaje, przyczyny, leczenie schorzeń odbytu

Wypadanie odbytu – przyczyny

Wypadanie odbytnicy jest przypadłością, na powstanie której składa się wiele przyczyn. Do najczęstszych czynników zaliczamy:

• osłabienie mięśni dna miednicy, które w prawidłowych warunkach powinny podtrzymywać odbytnicę we właściwej pozycji;
• zaburzenie funkcji zwieraczy odbytu oraz osłabienie okolicznych mięśni i więzadeł;
• rozluźnienie umocowania odbytnicy do kości krzyżowej;
• osłabienie i zniesienie funkcji zwieraczy odbytu;
• schorzenia neurologiczne – ośrodki układu nerwowego, które regulują funkcję odbytnicy, znajdują się w dolnej części rdzenia kręgowego. Jego uszkodzenie może przyczynić się do nadmiernej wiotkości, a nawet całkowitego porażenia mięśni dna miednicy;
• krótki kanał odbytu.

Jest to choroba, której najwięcej przypadków odnotowuje się u osób między 40. a 70. rokiem życia. Zmaga się z nią zdecydowanie więcej kobiet niż mężczyzn, a jednym z czynników predysponujących do wypadania odbytu jest ciąża. Wypadaniu odbytnicy u kobiet często towarzyszy wypadanie macicy, a także przepuklina pęcherza moczowego.

Wypadanie odbytnicy może wystąpić również u dzieci, a przyczyny choroby, choć często podobne są do tych u osób dorosłych, mogą wiązać się z innymi chorobami wrodzonymi. Jednym z najczęstszych powodów wypadania odbytnicy u dzieci są przewlekłe zaparcia i wysiłkowe oddawanie stolca. Schorzenie może być spowodowane mukowiscydozą, czyli chorobą genetyczną związaną z dysfunkcją wielu narządów – przykładowo jelit. Wypadający odbyt dotyka najczęściej dzieci przed 3. rokiem życia, z jednakową częstością u chłopców i dziewczynek.

Wypadanie odbytu – diagnostyka

By rozpoznać wypadający odbyt niezbędny jest nie tylko wywiad lekarski, ale i fizykalne badanie okolic odbytu. W przypadku zdiagnozowania choroby, lekarz oceni jej stopień zaawansowania. Choć badanie fizykalne powoduje dyskomfort, nie jest bolesne, a co najważniejsze uznawane jest za jedno z najskuteczniejszych badań pozwalających wykryć chorobę.

Na tym oczywiście nie koniec. Rozpoznanie wypadania odbytu jest wskazaniem do wykonania dodatkowych badań końcowych fragmentów jelita grubego. Jednym z nich jest rektoskopia, czyli badanie polegające na wprowadzeniu niewielkiej kamerki do odbytnicy, co ma na celu obejrzenie jej wnętrza. Z kolei aby móc ocenić funkcję wydalniczą jelita grubego, niezbędne jest przeprowadzenie badania z kontrastem. Po podaniu kontrastu do odbytnicy wykonuje się serię zdjęć rentgenowskich, które uwidaczniają przechodzenie kontrastu przez odbytnicę. Ten rodzaj badania jest szczególnie pomocny w zdiagnozowaniu wewnętrznego wypadania odbytnicy.

Czytaj również: Rektoskopia – czy boli, ile trwa, jak wygląda, kiedy wykonać badanie rektoskopowe?

Wypadanie odbytu – leczenie

Skutecznym sposobem leczenia całkowitego wypadania odbytnicy jest zabieg chirurgiczny, który przywraca prawidłową funkcję dna miednicy i koryguje nieprawidłowości anatomiczne. Operacje mogą być wykonywane z dostępu brzusznego lub kroczowego. Dostęp brzuszny stosuje się podczas zabiegu wykonywanego zarówno techniką klasyczną, jak i laparoskopową. Zabieg z dostępu brzusznego przeprowadza się u młodych pacjentów o dobrym stanie ogólnym, a z dostępu kroczowego wykonuje się u osób w podeszłym wieku. W przypadku, gdy wypadającemu odbytowi towarzyszą silne zaparcia, wymagana może być częściowa resekcja esicy pacjenta.

Leczenie częściowego wypadania odbytu u dorosłych odbywa się najczęściej za pomocą zabiegów sklerotyzacji, fotokoagulacji lub za pomocą specjalnych gumowych opasek. W pewnych przypadkach konieczne może być wykonanie niewielkiego wycięcia chirurgicznego.

Wypadający odbyt u dzieci zwykle nie wymaga interwencji chirurga, a jedynie wdrożenia leczenia nastawionego na zapobieganie zaparciom. Podstawą jest tutaj modyfikacja diety dziecka oraz stosowanie środków zmiękczających stolec. Po przywróceniu prawidłowej motoryki przewodu pokarmowego wypadanie odbytu przeważnie ustępuje samoistnie.

Leczenie operacyjne zalecane jest na dalszych etapach choroby, kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Na czym polega leczenie zachowawcze wypadania odbytnicy? To trening mięśni dna miednicy i regulacja rytmu wypróżnień. Ćwiczenia powinny odbywać się pod okiem fizjoterapeuty. Niezwykle istotne jest unikanie zaparć i spożywanie pokarmów bogatych w błonnik. Nie można zapomnieć o odpowiednim nawodnieniu organizmu, które zmniejsza konsystencję stolca i ogranicza konieczność silnego parcia przy wypróżnianiu. Zaleca się picie herbaty z przywrotnika wzmacniającego mięśnie. Warto unikać długiego chodzenia, stania czy kichania.

Czytaj również: Dieta na zaparcia – co jest skuteczne na zaparcia?