Wrzód samotny odbytnicy – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest wrzód samotny odbytnicy?

Wrzód samotny odbytnicy jest rzadką chorobą odbytnicy o mało charakterystycznych objawach i nie w pełni wyjaśnionej przyczynie. Nieznacznie częściej dotyka młodych kobiet, przeważnie w 3–5 dekadzie życia. Może jednak wystąpić w każdym wieku, choć u dzieci pojawia się bardzo rzadko. Za powstawanie zmian chorobowych najprawdopodobniej odpowiada miejscowe niedokrwienie błony śluzowej lub uraz mechaniczny.

Zmiany najczęściej lokalizują się na przedniej ścianie odbytnicy, nie jest to jednak regułą. Nazwa wrzód samotny odbytnicy nie jest do końca prawdziwa. W niektórych przypadkach stwierdza się zmiany pod postacią płaskiego zaczerwienienia błony śluzowej lub wyniosłych polipów. Często występują owrzodzenia mnogie lub okrężnie obejmujące odbytnicę. Nierzadko chorobie towarzyszą inne nieprawidłowości, np. wypadanie błony śluzowej odbytu, dlatego dla tej jednostki chorobowej stosuje się nazwę zespół samotnego wrzodu odbytnicy.

Wrzód samotny odbytnicy – przyczyny

Etiologia choroby nie została jak dotąd dokładnie poznana. Wydaje się, że jest ona wynikiem zaburzeń występujących podczas oddawania stolca.

• Brak koordynacji mięśni odpowiedzialnych za proces wypróżnienia, który przebiega z nadmiernym napięciem dna miednicy oraz zwieraczy odbytu mogą prowadzić do przerostu włókien mięśniowych w ścianie odbytnicy. Prowadzi to do upośledzonego jej ukrwienia, czego skutkiem są zmiany niedokrwienne, np. pod postacią owrzodzenia.
• Dodatkowo nadmierne paracie na stolec, charakterystyczne dla schorzenia, zwiększa ciśnienie w odbytnicy, przez co wypycha błonę śluzową jelita, która zostaje uciśnięta przez okalające mięśnie miednicy i niedostatecznie ukrwiona.
• Uraz mechaniczny, dodatkowy czynnik odpowiedzialny za rozwój wrzodu samotnego odbytnicy, może być skutkiem ręcznego wydobywania stolca, powtarzanych wlewek doodbytniczych lub przewlekłego stosowania czopków doodbytniczych.

Jak objawia się zespół samotnego wrzodu odbytnicy?

Obraz kliniczny schorzenia jest różny u poszczególnych pacjentów, a objawy mało charakterystyczne. Najczęściej w przebiegu choroby występują:

• krwawienie z odbytu, duża zawartość śluzu w kale;
• ból odbytu lub w okolicach podbrzusza;
• uczucie niepełnego wypróżnienia, bolesne parcie na stolec;
• przewlekłe zaparcia, nietrzymanie stolca;
• problem z oddawaniem stolca, długie przebywanie w toalecie;
• wypadanie błony śluzowej odbytu;
• zaburzenie rytmu wypróżnień – naprzemienne zaparcia i biegunki.

U niektórych pacjentów wrzód samotny odbytnicy rozwija się, nie dając żadnych objawów. Dopiero w trakcie badania przez odbyt lekarz stwierdza pogrubienie błony śluzowej odbytnicy lub zmiany polipowate. Pojawia się również bolesność podczas badania.

Jak rozpoznać wrzód odbytnicy?

W diagnostyce wrzodu samotnego odbytnicy kluczową rolę odgrywa wywiad zebrany od pacjenta oraz badanie przez odbyt, które mogą nasunąć lekarzowi podejrzenie występowania choroby. Podstawowym badaniem, które umożliwia wykrycie zmiany jest endoskopia odbytnicy wraz z pobraniem wycinka z chorobowo zmienionej błony śluzowej jelita i jej otoczenia do badania histopatologicznego. Dzięki tym procedurom możliwe jest wykluczenie chorób o podobnym obrazie klinicznym, np. nieswoistego zapalenia jelita grubego, niedokrwiennego zapalenia okrężnicy czy raka odbytnicy.

Diagnostyka wrzodu samotnego odbytnicy może zostać poszerzona o badania uzupełniające, które będą przydatne do ustalenia sposobu leczenia choroby. Zaleca się wykonanie defekografii (ocena wypadania odbytnicy i lokalizacji zmian chorobowych), manometrii odbytowo-odbytnicznej (ocena napięcia mięśni miednicy i zwieracza odbytu) oraz przezobytniczej ultrasonografii (uwidocznenie przerostu warstwy mięśniowej).

Jak leczyć owrzodzenie odbytnicy?

Leczenie wrzodu samotnego odbytnicy zależy od nasilenia i rodzaju objawów. U pacjentów bez wypadania odbytnicy w terapii schorzenia stosuje się metody zachowawcze obejmujące:

• uregulowanie rytmu wypróżnień poprzez dietę bogato resztkową oraz terapię behawioralną uwzględniającą trening defekacji z wykorzystaniem biologicznego sprzężenia zwrotnego;
• zaniechanie urażania mechanicznego odbytnicy;
• zastosowanie substancji zwiększających objętość stolca (lactulosa);
• stosowanie preparatu sukralfatu w postaci wlewek doodbytniczych (prowadzi do wygojenia owrzodzenia).

U chorych z wypadaniem odbytnicy oraz gdy leczenie zachowawcze nie przynosi poprawy lub objawy się nasilają, należy rozważyć leczenie chirurgiczne – wycięcie owrzodzenia, miejscowe wycięcie nadmiaru błony śluzowej odbytnicy czy resekcję odbytnicy.