Wątroba a leki – jakie leki są groźne dla wątroby i mogą ją uszkodzić?

Dlaczego niektóre leki mogą uszkadzać wątrobę?

Wątroba jest organem, który pełni liczne funkcje w organizmie człowieka. Jedną z nich jest metabolizm prawie wszystkich leków. Trzeba jednak wiedzieć, że duża część leków może wywierać działanie toksyczne w na komórki wątroby.

Dotyczy to również preparatów ziołowych i leków bez recepty, stosowanych w nadmiarze i przez zbyt długi czas. Najczęściej uszkodzenie wątroby wynika z przyjęcia zbyt dużej dawki leku. Może jednak być działaniem niepożądanym leku lub skutkiem reakcji alergicznej na preparat. Do czynników ryzyka toksycznego wpływu leku na komórki wątroby należą:

• wiek (powyżej 50. roku życia),
• płeć żeńska,
• predyspozycja genetyczna,
• ciąża,
• otyłość,
• współistniejące choroby wątroby,
• niewydolność nerek,
• niektóre pokarmy wpływające na pracę enzymów wątrobowych, np. sok grejpfrutowy,
• spożywanie alkoholu podczas terapii.

Oczywiście ryzyko uszkodzenia wątroby zwiększa się podczas równoczesnego przyjmowania kilku leków o toksycznym wpływie na komórki tego narządu.

Polekowe uszkodzenie wątroby

Polekowe uszkodzenie wątroby to schorzenie spowodowane toksycznym oddziaływaniem leków na wątrobę. Symptomy kliniczne tego zespołu są bardzo zróżnicowane – od bezobjawowego zwiększenia aktywności enzymów wątrobowych, bez dolegliwości odczuwanych przez pacjenta, aż po zagrażającą życiu chorego ostrą niewydolność wątroby.

Uszkodzenie wątroby może dotyczyć komórek tego narządu lub przebiegać z utrudnieniem odpływu żółci, czyli cholestazą.

W wielu przypadkach występuje postać mieszana. Ostre uszkodzenie komórek wątroby objawia się nudnościami, niekiedy wymiotami, brakiem łaknienia, bólem brzucha i żółtaczką. Może prowadzić do niewydolności wątroby wymagającej przeszczepu narządu.

Natomiast zapalenie wątroby związane z cholestazą przebiega z żółtaczką, świądem skóry, bólem w prawej okolicy podżebrowej i tkliwością wątroby przy próbie palpacji.

Objawy ostrego uszkodzenia wątroby ustępują zwykle w ciągu dwóch miesięcy od zaprzestania podawania leku, natomiast zaburzenia odpływu żółci mogą utrzymywać się nawet do pół roku.

Czytaj również: Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Leki groźne dla wątroby – które najczęściej uszkadzają wątrobę?

Objawy uszkodzenia wątroby pojawiają się po upływie 5–90 dni od wdrożenia terapii danym lekiem. Sztandarowym przykładem farmaceutyku, który może mieć toksyczny wpływ na ten narząd jest paracetamol – popularny i często stosowany lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy może wywołać ostre zatrucie.

Przedawkowanie paracetamolu może spowodować ciężką niewydolność wątroby i zgon chorego. Największe ryzyko dotyczy osób nadużywających alkoholu oraz stosujących głodówkę. Trzeba wiedzieć, że już dwukrotne przekroczenie maksymalnej zalecanej dawki dobowej może spowodować objawy uszkodzenia wątroby.

Wśród leków odpowiedzialnych za ostre uszkodzenie komórek wątroby są również m.in.:

• niesterydowe leki przeciwzapalne,
• statyny,
• leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny – paroksetyna i fluoksetyna,
• narkotyki – kokaina i amfetamina.

Zaburzenia odpływu żółci i uszkodzenie wątroby związane z cholestazą powodują:

• doustne leki antykoncepcyjne,
• steroidy anaboliczne,
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne,
• niektóre antybiotyki i chemioterapeutyki – amoksycylina z kwasem klawulonowym, erytromycyna, kotrimoksazol.

Złożone terapie w przypadku leczenia gruźlicy lub zakażenia wirusem HIV również stanowią ryzyko uszkodzenia wątroby.

Jak zapobiegać polekowemu zapaleniu wątroby?

Przed wdrożeniem leczenia należy poinformować lekarza o już przyjmowanych lekach i preparatach bez recepty, które mogą wchodzić w interakcję z zaleconą terapią i przyczynić się do rozwoju uszkodzenia wątroby.

Co robić, aby w trakcie farmakoterapii uniknąć zachorowania na polekowe zapalenie wątroby?

• Podczas stosowania leków o udowodnionym toksycznym wpływie na komórki wątroby powinno się okresowo wykonywać tzw. próby wątrobowe i, w razie nieprawidłowości, po konsultacji z lekarzem, przerwać leczenie.
• Należy przestrzegać zaleconego dawkowania leku, a w przypadku przyjmowania preparatów bez recepty zawsze przyjmować leki w dawkach i czasie podanym w ulotce dołączonej do opakowania.
• Trzeba unikać czynników zwiększających ryzyko uszkodzenia wątroby, np. spożywania alkoholu w trakcie terapii.
• Nie powinno się stosować ponownie leków, które w przeszłości spowodowały uszkodzenie wątroby.
• Warto wspomagać wątrobę odpowiednią dietą wątrobową z ograniczeniem tłuszczów zwierzęcych i węglowodanów prostych, bogatą w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i zdrowe oleje roślinne.
• Działanie ochronne i regeneracyjne dla komórek wątrobowych zapewnić mogą leki na wątrobę bez recepty. Najczęściej zawierają one bezpieczne dla wątroby wyciągi ziołowe.