Uchyłek Meckela to najczęściej występująca wrodzona wada układu pokarmowego. Po raz pierwszy została opisana przez Fabriciusa Hildanusa jeszcze pod koniec XVI w., ale wyniki badań w tym zakresie zostały opublikowane dopiero w XIX w. Uchyłek Meckela może objawiać się silnym krwawieniem oraz zapaleniem przewodu pokarmowego, a zaniedbany niekiedy prowadzi do groźnych powikłań. Jak rozpoznać i leczyć uchyłek Meckela?
Uchyłek Meckela – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, dieta, powikłania
Spis treści
Czym jest uchyłek Meckela?
Uchyłek Meckela (ang. Meckel's diverticulum) to wrodzony uchyłek jelita krętego, czyli zagłębienie błony śluzowej i podśluzowej w warstwę mięśniową. Najłatwiej przyrównać go do niewielkiej kieszonki lub ślepej odnogi organu. Występuje średnio u 2% populacji, niemal trzykrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet.
W literaturze wskazuje się na „regułę 2”, która dobrze określa lokalizację wady. Zgodnie z tą zasadą uchyłek Meckela znajduje się 60 centymetrów (2 stopy) od zastawki Bauchina (fałd łączący koniec jelita krętego z jelitem grubym), ma 2 cale długości, może zawierać dwa podstawowe rodzaje tkanki ektopowej – trzustki i żołądka oraz objawia się zwykle do 2. roku życia.
Skąd bierze się uchyłek Meckela?
Uchyłek Meckela stanowi pozostałość przewodu żółtkowo-jelitowego, którego zadaniem jest łączenie jelita środkowego z pęcherzykiem żółtkowym. Między 2. a 5. tygodniem życia płodowego pęcherzyk żółtkowy oraz przewód żółtkowo-jelitowy pełnią funkcję odżywczą dla zarodka. Po tym czasie zanikają, a funkcję odżywczą przejmuje łożysko. Z jelita środkowego, które wcześniej stanowiło część prajelita, powstaje wiele struktur „pełnowymiarowego” przewodu pokarmowego, jak: jelito cienkie, kątnica, część jelita grubego oraz znaczna część okrężnicy poprzecznej.
Jeżeli przewód żółtkowo-jelitowy nie zaniknie między 7. a 8. tygodniem życia, może dojść do rozwoju różnego rodzaju wad. W 75% przypadków dojdzie do wykształcenia uchyłka Meckela. Pozostałe wady rozwojowe obejmują:
- przetokę pępkowo-jelitową;
- pasmo łącznotkankowe między jelitem a pępkiem;
- torbiel żółtkową obecną w paśmie łączącym pępek z jelitem lub położoną pozaotrzewnowo;
- uchyłek połączony z pępkiem lub bezpośrednio do niego przylegający za pośrednictwem pasma;
- polip pępka.
Jak objawia się uchyłek Meckela?
Z reguły uchyłek Meckela pozostaje niezauważony przez całe życie, czasami dochodzi do jego wykrycia całkowicie przez przypadek, np. w trakcie USG jamy brzusznej lub operacji w obrębie układu pokarmowego.
Objawy wady rozwojowej pojawiają się rzadko, ale mogą wystąpić w każdym wieku. Obejmują przede wszystkim:
- bóle brzucha;
- krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego;
- zapalenie uchyłka Meckela.
Stan zapalny uchyłka Meckela pociąga za sobą: wystąpienie gorączki, wzdęcia, nudności, wymioty, bolesność brzucha. Krwawienie przewlekłe z przewodu pokarmowego rozpoznaje się po ciemnej lub wręcz czarnej barwie stolca. Z kolei krwawienie masywne jest widoczne jako krew jasno-czerwona. Zapalenia o charakterze przewlekłym zdarzają się rzadko i dotyczą zwykle sytuacji, kiedy pacjent cierpi na chorobę Leśniowskiego-Crohna albo gruźlicę.
Dlaczego w uchyłku Meckela może pojawić się stan zapalny? W większości przypadków wyścieła go tkanka żołądka lub trzustki. Powoduje to, że do „kieszonki” w jelicie wydzielany jest kwas solny oraz enzymy trawienne. Ich nagromadzenie może doprowadzić do podrażnienia tkanki, a nawet przedziurawienia ściany jelita i powstania tzw. „ostrego brzucha”, wymagającego szybkiej interwencji chirurgicznej.
Diagnostyka i leczenie uchyłku Meckela
Uchyłek Meckela najczęściej wykrywany jest przypadkowo podczas laparotomii. To zabieg polegający na otwarciu jamy brzusznej w celu przeprowadzenia operacji. Polega na przecięciu warstw skóry, mięśni oraz otrzewnej.
Jeżeli u pacjenta występują uporczywe bóle brzucha połączone z krwawieniem z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, lekarz może zlecić badanie scyntygraficzne. Polega ono na podaniu pacjentowi środka cieniującego (tzw. kontrastu), którym w tym przypadku jest nadtechnecjan sodu. Badanie z kontrastem umożliwia wykrycie zmian ektopowych błony śluzowej żołądka.
Dokonując oceny objawów pacjenta, łatwo pomylić uchyłek Meckela z innymi dolegliwościami występującymi w obrębie przewodu pokarmowego, jak: zapalenie wyrostka robaczkowego, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzody żołądka lub dwunastnicy. Dlatego ważna jest prawidłowo przeprowadzona diagnostyka różnicująca. Nie ma zgodności co do tego, czy wada powinna być usuwana w stanie bezobjawowym.
Leczeniem z wyboru jest zabieg operacyjny, ale stosuje się go wyłącznie w przypadku wystąpienia powikłań związanych z uchyłkiem Meckela. Zaleca się też usunięcie wady, jeżeli:
- uchyłek mierzy ponad 2 centymetry oraz ma wąską podstawę;
- wiek pacjenta jest niższy niż 40 lat;
- uchyłek Meckela zawiera utkanie żołądka oraz pogrubione ściany (utkanie żołądkowe oznacza, że struktura tkankowa zmiany jest zbliżona do tkanki żołądka).
Pomimo wskazań zabiegu operacyjnego nie przeprowadza się, jeżeli pacjent cierpi na chorobę Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
Sam zabieg nie jest przesadnie skomplikowany. Osoby, które przeszły operację uchyłka Meckela, mogą liczyć na przywrócenie pełnej sprawności jelit oraz szybki powrót do zdrowia.
Jak powinny odżywiać się osoby ze stwierdzonym uchyłkiem Meckela?
Wykształcenie się uchyłka jelitowego wymaga wdrożenia odpowiedniej diety, która zminimalizuje ryzyko przykrych dolegliwości i powikłań. Jak prawidłowo kształtować jadłospis?
Przede wszystkim zaleca się włączenie do jadłospisu odpowiednio wysokiej (około 25-30 g dziennie) ilości błonnika. Dieta bogatoresztkowa wspiera pracę jelit i przyczynia się do regularności wypróżnień. Przeciwdziała też gromadzeniu się w jelitach niestrawionych resztek pożywienia.
Dobrymi źródłami błonnika są:
- pieczywo pełnoziarniste,
- kasze,
- ryż brązowy i dziki,
- makaron razowy,
- płatki i otręby zbożowe.
Zaleca się rezygnację ze spożycia alkoholu oraz palenia papierosów, ponieważ mogą one podrażniać układ pokarmowy. Powinno się ograniczyć spożycie tłustych, ciężkostrawnych potraw na rzecz chudego mięsa (np. drób, cielęcina) oraz warzyw i owoców.
Nieco inaczej wygląda dieta, kiedy u pacjenta zaostrzają się objawy uchyłku Meckela, albo pojawiają się różnego rodzaju powikłania. W takiej sytuacji należy ograniczyć podaż błonnika, który może działać podrażniająco.
W każdym przypadku należy zadbać o regularną aktywność fizyczną oraz odpowiednio wysokie spożycie wody – minimum 2 do 3 litrów dziennie. Pomaga to pobudzić pracę jelit.
Powikłania w przypadku nieleczonego uchyłku Meckela
Do głównych komplikacji nieleczonego uchyłku Meckela zaliczają się krwawienia wewnętrzne, niedrożność jelita oraz przetoka jelitowo-pępkowa. Prawdopodobieństwo powikłań w przypadku uchyłka Meckela wynosi średnio 5% w ciągu całego życia i zmniejsza się wraz z wiekiem. Bardzo rzadkim powikłaniem uchyłka Meckela są nowotwory.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Gradek J. i in.; Powikłania związane z występowaniem uchyłka Meckela jako postaci przetrwałego przewodu żółtkowo-jelitowego; Postępy Nauk Medycznych 8/2010, s. 659-663; wyd. Borgis;
- Solarska-Półchłopek A. i in.; Dwudziestoletni pacjent z nawracającymi krwotokami z przewodu pokarmowego; Gastroenterologia Kliniczna 2017, tom 9, nr 1, 27–31;
- Wroński K. i in.; Chirurgiczne leczenie zapalenia uchyłka Meckela – opis przypadku i przegląd piśmiennictwa; Nowa Medycyna 3/2012.
Opublikowano: 18.06.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Katarzyna Wieczorek-Szukała
dr nauk medycznych
Doktor nauk medycznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, absolwentka biotechnologii medycznej Uniwersytetu Łódzkiego. Obecnie pracuje jako asystent w Katedrze Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Uniwersytetu Medycznego. Autorka licznych publikacji naukowych i uczestniczka międzynarodowych projektów badawczych. Wolny czas przeznacza najchętniej na podróże, fitness i ceramikę artystyczną.
532
Komentarze i opinie (0)