Sposoby na częste i uciążliwe zaparcia

Uciążliwe zaparcia – przyczyny problemów z wypróżnianiem

Zaparcia są powszechnym i krępującym problemem, dotykającym ludzi w różnym wieku. Średnio cierpi na nie co trzecia osoba, częściej borykają się z nimi kobiety oraz osoby w podeszłym wieku. O zaparciu mówimy, gdy wypróżnienia zdarzają się rzadziej niż 2 razy w tygodniu, stolec jest suchy, twardy, rozkawałkowany, a samo wypróżnienie odbywa się z wysiłkiem, bólem, uczuciem niepełnego opróżnienia jelit.

Często towarzyszą mu dodatkowe dolegliwości, takie jak bóle brzucha, uporczywe wzdęcia, kolka. Przyczyn zaparć jest bardzo wiele. W największej liczbie przypadków za zaparcia odpowiada nasz styl życia oraz nieprawidłowe nawyki żywieniowe.

Za nawracające zaparcia bardzo często odpowiada nieprawidłowa dieta – uboga w naturalnego pochodzenia błonnik (obecny w dużej ilości w produktach pełnoziarnistych, warzywach, owocach), zbyt mała ilość wypijanych płynów, częste spożywanie czekolady, białego ryżu i ziemniaków.

U pacjenta można zaobserwować wówczas także inne objawy niestrawności. Pojawiają się nadmierne gazy, brzuch jest wzdęty, występują bolesne skurcze jelit.

Powstawaniu zaparć i wzdęć sprzyja niezdrowy tryb życia, przede wszystkim stres i bierne spędzanie wolnego czasu. Problemy nasila także wstrzymywanie się od wypróżnienia, np. z powodu unikania publicznych toalet – jest to przyczyną tzw. zaparć nawykowych .

Problemy z wypróżnianiem mogą wywoływać niektóre leki. Należy tutaj wymienić silne środki przeciwbólowe (np. morfina – zaparcia są częstym i bardzo uporczywym problemem u osób z chorobami nowotworowymi), suplementacja żelaza, niektóre leki przeciwdepresyjne, przeciwnadciśnieniowe, przeciwdrgawkowe, moczopędne, rozkurczowe.

Jakie choroby wywołują długotrwałe zaparcia?

Choć zatwardzenie najczęściej wywołują czynniki, na które mamy wpływ, zdarza się, że częste zaparcia stanowią objaw poważnych schorzeń, nie tylko tych dotyczących przewodu pokarmowego. Zalicza się do nich:

• choroby jelit oraz zaburzenia ich prawidłowej pracy – zespół jelita drażliwego, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, anomalie w budowie przewodu pokarmowego, uchyłkowatość jelita grubego, przepuklina;
• choroby neurologiczne – stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, urazy oraz guzy rdzenia kręgowego, udary;
• zaburzenia hormonalne i metaboliczne – niedoczynność tarczycy, cukrzyca, nadczynność przytarczyc;
• zaburzenia elektrolitowe – niedobór potasu (hipokaliemia), nadmiar wapnia (hiperkalcemia).

Ciężkie, przewlekłe zaparcia mogą wskazywać także na nowotwory – przede wszystkim raka jelita grubego, odbytnicy, odbytu.

Poza problemami z oddaniem stolca, na chorobę nowotworową mogą wskazywać takie objawy jak szybkie zmniejszenie masy ciała, obecność krwi w kale i ołówkowatych stolców, zaparcia występujące naprzemiennie z biegunkami, zmiany w okolicy odbytu, częste bóle brzucha (także nocą) wybudzające ze snu, niedokrwistość oraz stany podgorączkowe i gorączki.

Wystąpienie takich dolegliwości towarzyszących nawracającym zaparciom wymaga niezwłocznej konsultacji z lekarzem i pogłębienia diagnostyki – wykonania badania na krew utajoną w kale, morfologii, kolonoskopii, USG brzucha.

Dieta na zaparcia – co jeść, żeby pozbyć się zaparć?

Ze względu na to, że zaparcia są uciążliwym i krępującym problemem, często próbujemy poradzić sobie z nimi domowymi sposobami. Wielokrotnie udaje się zwalczyć je przez wyeliminowanie błędów żywieniowych oraz zmianę stylu życia, gdyż są to jedne z powszechniejszych przyczyn ich występowania.

Dieta na zaparcia powinna zapewnić wysoką podaż produktów bogatych w błonnik pokarmowy. Do cennych źródeł błonnika należą: pełnoziarniste produkty zbożowe (otręby pszenne, płatki owsiane, pieczywo razowe oraz żytnie, kasze), warzywa, owoce (zwłaszcza suszone śliwki, daktyle, rodzynki, figi), nasiona lnu i słonecznika, rośliny strączkowe (bób, fasola).

Poza pobudzaniem jelit do pracy, błonnik oczyszcza organizm z toksyn, pomaga w regulacji poziomu cholesterolu i cukru we krwi oraz wywołuje uczucie sytości, co bywa wykorzystywane przy odchudzaniu.

Na zaparcia pomoże wprowadzenie do codziennej diety artykułów spożywczych bogatych w żywe kultury bakterii – jogurtów naturalnych i kefirów. W przypadku wystąpienia objawów niestrawności należy ograniczyć żywność o właściwościach zapierających, do której należy czekolada, kakao, mocna herbata czy biały ryż.

Zalicza się tu także niektóre owoce, przede wszystkim banany, jagody oraz borówki. Należy pamiętać, że problemy z wypróżnianiem i uczucie ciężkości na żołądku nasila częste spożywanie tłustych, smażonych potraw, co powinno ulec znacznemu ograniczeniu.

Naturalnym sposobem na zaparcia jest także jedzenie o stałych porach. Najlepiej spożywać 4 lub 5 niewielkich posiłków dziennie. Jeść należy powoli, aby unikać połykania nadmiernej ilości powietrza, co sprzyja wzdęciom brzucha. Aby pozbyć się zaparć, nie można zapomnieć o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Pomoże wypijanie co najmniej 2 litrów wody dziennie.

Na zaparcia – najlepsze zioła i herbaty ziołowe

Warto sięgnąć także po zioła na zaparcia. Do najbardziej skutecznych ziół stosowanych w radzeniu sobie z uciążliwymi zaparciami należy m.in.:

• senes (strączyniec ostrolistny) – substancje czynne zawarte w jego liściach (glikozydy antranoidowe) przyspieszają oraz ułatwiają przemieszczanie treści pokarmowej w jelitach; w aptece można zakupić jego liście, dostępny jest również w formie herbatek;
• rzewień – jego korzeń ułatwia wypróżnianie oraz łagodzi towarzyszące zaparciom wzdęcia;
• babka płesznik – jej nasiona bogate są w dużą ilość śluzu działającego przeczyszczająco oraz dodatkowo osłaniająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego.

Do dyspozycji mamy także dostępne bez recepty gotowe herbatki na trawienie lub ziołowe tabletki usprawniające pracę układu pokarmowego. W ich składzie znajdziemy m.in. wyciąg z ziela karczocha, który stymuluje produkcję soków trawiennych, wyciąg z owocu kopru włoskiego usprawniający trawienie tłuszczów czy wyciąg kurkumy, wspomagający pracę wątroby.

Należy pamiętać, że stosowanie ziół na zaparcia jest przeciwwskazane u kobiet w ciąży, kobiet karmiących oraz u dzieci.

Jakie są domowe sposoby na częste zaparcia?

W walce z trudnymi zaparciami istotna jest zmiana stylu życia – notoryczne unikanie ruchu szybko prowadzi do rozleniwienia jelit, dlatego ważna jest codzienna umiarkowana aktywność fizyczna – spacery, bieganie, jazda na rowerze, pływanie, gimnastyka. Aby efekt się utrzymał, należy ćwiczyć systematycznie, co najmniej 2–3 razy w tygodniu po pół godziny.

Aby zwalczyć męczące zaparcia zaleca się zmianę nawyków wypróżniania się. Należy unikać wstrzymywania wypróżnień, w godzinach porannych mimo pośpiechu znaleźć czas na wizytę w toalecie – wtedy, kiedy domaga się tego nasz organizm. W przywróceniu naturalnego odruchu regularnego oddawania stolca pomocne mogą okazać się próby codziennego wypróżniania o przybliżonej porze. Pomoże to przywrócić prawidłowy rytm wypróżnień i odruch fizjologiczny.

Dodatkowo warto zastosować popularne domowe sposoby na zaparcia:

• spożywanie przed snem 1–2 łyżeczek zaparzonego siemienia lnianego,
• łyżka oleju słonecznikowego przed obiadem,
• szklanka wody z cytryną i łyżką miodu rano,
• spożycie kilku suszonych śliwek namoczonych w wodzie przez noc.

Co na przeczyszczenie? Jakie leki na zaparcia?

Jeżeli zmiana diety i codziennych nawyków nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, warto sięgnąć po dostępne bez recepty leki na zaparcia. To popularne środki przeczyszczające, dostępne w postaci tabletek, czopków, proszków. Mają one różne mechanizmy działania, stąd możemy wyróżnić preparaty:

• pęczniejące – zwiększają one objętość mas kałowych, nasilając tym samym fizjologiczny odruch defekacji; występują zazwyczaj w formie proszku; należy je przyjmować z dużą ilością wody (błonnik pszeniczny, len, otręby);
• zmiękczające masy kałowe – np. czopki glicerynowe;
• osmotyczne – powodują przenikanie wody do światła jelita, zmiękczając tym samym kał i ułatwiając wypróżnianie (laktuloza, makrogole);
• powlekające – poprzez powleczenie błony śluzowej jelita ułatwiają poślizg podczas wypróżniania (parafina, olej rycynowy);
• pobudzające pracę jelit – wykazują najsilniejsze i najszybsze działanie poprzez pobudzanie zakończeń nerwowych w jelicie grubym (bisakodyl); drażnią one niestety delikatną śluzówkę przewodu pokarmowego, powodują przekrwienie miednicy mniejszej, stąd nie wolno ich stosować u kobiet w ciąży oraz w trakcie miesiączki.

Jeżeli leczenie zaparć opisanymi środkami na przeczyszczenie także okaże się nieskuteczne, nawracające, długie zaparcia należy skonsultować z lekarzem.