Rak żołądka – jakie są objawy, leczenie i rokowania w raku żołądka

Kto choruje na raka żołądka?

Rak żołądka jest najczęstszą postacią nowotworu złośliwego tego narządu. W Polsce, według danych z 2009 r., rak żołądka jest szóstym co do częstości najczęściej występującym nowotworem złośliwym u mężczyzn. W populacji kobiet występuje niemal dwukrotnie rzadziej i zajmuje 10 miejsce. Rocznie rozpoznanie to stawia się średnio u około 5000 Polaków. Zwykle w momencie rozpoznania choroba jest już znacznie zaawansowana, dlatego też na świecie rak żołądka jest drugą (po raku płuca) najczęstszą przyczyną śmierci z powodu nowotworów.

Na świecie największą zapadalność na ten nowotwór notuje się w Japonii, Korei, Chinach, krajach Ameryki Południowej (głównie Chile, Kolumbia) oraz Rosji. Przyczyna tego zjawiska pozostaje niewyjaśniona. Polska, w porównaniu do innych krajów europejskich, cechuje się wysokim współczynnikiem zapadalności na tę chorobę.

Większość przypadków rozpoznaje się u osób powyżej 55 roku życia. Na świecie na przestrzeni ostatnich dekad odnotowuje się spadek liczby nowych zachorowań – w wielu krajach zachorowalność zmalała nawet o 75%. Tendencja ta wynika prawdopodobnie z większej wykrywalności zakażenia bakterią Helicobacter pylori (a tym samym większej wyleczalności), a także ze zmian w sposobie przechowywania żywności – rzadszego wędzenia czy peklowania mięsa, a częstszego zamrażania.

To też może Cię zainteresować: Ból brzucha w okolicy pępka – możliwe przyczyny

Gruczolakorak żołądka i inne typy nowotworów

W większości przypadków (95%) komórki nowotworowe wywodzą się z nabłonka błony śluzowej, który wyściela od środka żołądek. Ten typ raka nazywamy gruczolakorakiem żołądka. Wraz z postępem choroby komórki nowotworowe namnażają się i naciekają najpierw coraz głębsze warstwy ściany żołądka, a z czasem sąsiednie narządy – przełyk, dwunastnicę, wątrobę, trzustkę. Mogą również dostać się do okolicznych węzłów chłonnych i tą drogą dawać przerzuty do narządów odległych. Poza gruczolakorakiem istnieją również inne, rzadsze typy nowotworu tego narządu:

• rak drobnokomórkowy,
• chłoniak,
• mięsak,
• rakowiak.

Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?

Czynniki ryzyka raka żołądka

Przeprowadzone badania i obserwacje pozwoliły poznać czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwo rozwinięcia się raka żołądka. Wśród nich największe znaczenie mają:

• wiek powyżej 55 roku życia,
• pochodzenie (m.in. Japończycy, Koreańczycy, Chińczycy),
• płeć męska,
• zakażenie bakterią Helicobacter pylori (osoby zakażone są 3 do 6 razy bardziej narażone),
• predyspozycje genetyczne (u 20% pacjentów przypadek raka żołądka w rodzinie),
• zwiększone spożycie soli, produktów wędzonych, środków konserwujących (nitrozamin),
• dieta uboga w warzywa i owoce,
• palenie papierosów,
• polip gruczolakowy żołądka,
• grupa krwi A,
• otyłość.

Objawy raka żołądka

Początkowe stadium raka żołądka jest często bezobjawowe bądź występujące objawy są niecharakterystyczne i często bagatelizowane przez chorych. Dlatego ciężko jest „wychwycić” chorobę w jej początkowym stadium. Rozpoznanie zazwyczaj stawiane jest dopiero wtedy, gdy choroba osiąga wyższy stopień zaawansowania, a symptomy znacznie się nasilają.

Początkowe objawy mogą przebiegać jako:

• uczucie dyskomfortu w nadbrzuszu (nasilające się zwłaszcza po posiłku),
• ból żołądka o niewielkim nasileniu,
• nudności,
• odbijanie,
• zmniejszenie apetytu (zwłaszcza niechęć do jedzenia mięsa),
• szybkie poposiłkowe uczucie pełności w żołądku,
• uczucie niesmaku w ustach.

Z czasem, wraz z rozrostem guza w jamie brzusznej, wymienione objawy nasilają się oraz pojawiają się nowe, takie jak:

• utrata masy ciała,
• niedożywienie,
• wymioty,
• stały ból w nadbrzuszu,
• ból przy połykaniu kęsów,
• wyczuwalny guz w okolicy pępka (w znacznie zaawansowanej chorobie),
• niedokrwistość (będąca konsekwencją krwawienia z guza),
• ciemny, tzw. smolisty stolec.

Wszystkie te objawy są niecharakterystyczne, bez dokładnych badań nie można postawić rozpoznania. Gastroskopia u osób powyżej 40 roku życia zgłaszających objawy niestrawności wykazuje obecność nowotworu złośliwego średnio u co 50 pacjenta.

Wśród powikłań raka żołądka należy wymienić:

• przedziurawienie (perforację) guza,
• krwawienie z guza prowadzące do anemii,
• zwężenie lub niedrożność przewodu pokarmowego,
• przerzuty odległe (głównie wątroba, płuca).

Rak żołądka – zapobieganie

Wśród sposobów zapobiegania rakowi żołądka należy wymienić:

• leczenie zakażenia Helicobacter pylori,
• gastroskopię z biopsją u osób z objawami chorobowymi ze strony przewodu pokarmowego,
• ograniczenie spożycia pokarmów słonych, marynowanych, wędzonych lub nadmiernie gorących,
• kontrolę wagi ciała,
• posiłki z dużą podażą owoców i warzyw, ograniczenie spożywania alkoholu, zaprzestanie palenia papierosów,
• populacyjne badania przesiewowe – duża wykrywalność wczesnego raka żołądka (w Polsce, ze względu na znacznie rzadsze występowanie, program badań przesiewowych nie jest realizowany).

Diagnostyka raka żołądka

W początkowej fazie nowotwór może nie powodować żadnych nieprawidłowości w podstawowym badaniu przeprowadzonym przez lekarza. Dolegliwości zgłaszane przez pacjenta (z których najczęstszymi są ból brzucha, nudności, wymioty) są niecharakterystyczne i również nie pozwalają na postawienie diagnozy.

Jeśli jednak na podstawie zgłaszanych przez pacjenta objawów lekarz podejrzewa obecność procesu chorobowego w żołądku, niezbędne jest wykonanie gastroskopii.

Badanie to jest podstawową procedurą wykonywaną u pacjentów z patologicznymi objawami ze strony przewodu pokarmowego. Gastroskopia pozwala uwidocznić przełyk, żołądek i dwunastnicę od środka. Jeśli podczas badania lekarz zauważa zmianę chorobową w obrębie błony śluzowej, pobiera wycinki z podejrzanej zmiany (wykonuje biopsję) i przekazuje je do badania histopatologicznego.

Badanie histopatologiczne wykonywane jest przez patomorfologa, który pod mikroskopem ocenia wycięte fragmenty tkanki. Tylko na podstawie stwierdzenia obecności komórek nowotworowych w pobranych wycinkach można rozpoznać raka.

Jeśli postawiono diagnozę raka żołądka, należy przeprowadzić dalsze badania, które pozwolą ocenić stopień jego zaawansowania. Badaniami tymi są:

• USG jamy brzusznej,
• endosonografia (rodzaj badania USG, w którym specjalnie przystosowana sonda USG wprowadzana jest przez jamę ustną, dalej przez przełyk aż do żołądka i dwunastnicy),
• tomografia komputerowa,
• rezonans magnetyczny,
• zdjęcie RTG klatki piersiowe,
• tomografia pozytonowa (PET).

Badania te pozwalają lekarzom ocenić:

• rozmiar guza i głębokość naciekania ściany żołądka,
• czy guz nacieka inne narządy jamy brzusznej,
• czy obecne są przerzuty w węzłach chłonnych bądź przerzuty odległe (np. w płucach, kościach).

Ocena stopnia zaawansowania nowotworu pozwala wybrać odpowiednią formę terapii oraz ocenić rokowania pacjenta. W badaniach ogólnych często obecna jest anemia (następstwo krwawienia z guza) oraz dodatni wynik testu na obecność krwi utajonej w kale.

Leczenie raka żołądka

Możliwości terapeutyczne w przypadku raka żołądka obejmują leczenie operacyjne, chemioterapię oraz czasem również radioterapię . Wyboru najbardziej odpowiedniego postępowania u konkretnego pacjenta dokonuje się po przeanalizowaniu stopnia zaawansowania nowotworu i ocenie ogólnego stanu zdrowia. Wszyscy chorzy z rozpoznanym rakiem żołądka powinni być poddani ocenie stanu odżywienia i jeśli jest to konieczne, należy wprowadzić leczenie żywieniowe.

Zapoznaj się z opinią eksperta na temat leczenia raka żołądka.

Leczenie operacyjne

Całkowite usunięcie guza możliwe jest tylko we wczesnym stadium. Z tego względu operacje radykalnej resekcji możliwe są średnio u około 50% chorych.

Operacja polega na całkowitym lub prawie całkowitym usunięciu żołądka (oraz węzłów chłonnych) i odtworzeniu ciągłości przewodu pokarmowego.

Operacje paliatywne wykonywane są u osób niekwalifikujących się do operacji radykalnej. Oznacza to, że proces chorobowy jest bardzo rozległy i niemożliwe jest całkowite wycięcie guza. Celowość przeprowadzenia operacji paliatywnej polega więc na poprawie stanu ogólnego pacjenta, a nie wyleczeniu.

Guz dużych rozmiarów może powodować zwężenie lub niedrożność żołądka. Zaburzony jest wtedy pasaż pokarmu. W tej sytuacji konieczne jest zastosowanie jednej z procedur:

• częściowe usunięcie guza,
• wytworzenie kanału w obrębie guza,
• operacyjne wytworzenie dodatkowego połączenia pomiędzy odcinkami przewodu pokarmowego leżącymi przed i za guzem (tzw. zespolenie omijające, z ang. by-pass),
• wykonanie gastrostomii lub jejunostomii.

Gastrostomia polega na wytworzeniu otworu w powłokach skórnych brzucha oraz w żołądku oraz założeniu drenu (cienkiej rurki) łączącej światło żołądka ze środowiskiem zewnętrznym. Przez gastrostomię podaje się gotowe mieszaniny odżywcze lub zmiksowany pokarm. Wytworzenie jejunostomii jest podobnym zabiegiem, z tą różnicą że otwór znajduje się nie w żołądku, ale w jelicie cienkim.

U pacjentów z tzw. rakiem wczesnym (gdy komórki nowotworowe ograniczone są tylko do leżącej najbardziej powierzchownie błony śluzowej) możliwe jest wykonanie zabiegu mukozektomii – usunięcia samej błony śluzowej, bez konieczności wycięcia żołądka. Niestety w Polsce tylko 5–8% rozpoznań stawianych jest w tej fazie.

Chemioterapia

Chemioterapia w raku żołądka polega na podawaniu związków chemicznych (tzw. cytostatyków), które mają zdolność niszczenia bądź hamowania namnażania komórek nowotworowych. Po operacyjnym usunięciu guza komórki te mogą wciąż być obecne w sąsiedztwie zmiany lub dalej – w węzłach chłonnych. Celem chemioterapii pooperacyjnej jest zabicie tych komórek.

Czasem chemioterapia podawana jest przed wykonanym zabiegiem. Takie postępowania zmniejsza rozmiar guza i tym samym ułatwia przeprowadzenia operacji. U pacjentów z nieoperacyjnym rakiem żołądka często po zabiegach paliatywnych podaje się również paliatywną chemioterapię. Celem jej zastosowania jest zmniejszenie objawów choroby, a więc poprawa jakości życia chorych. Rak żołądka jest mało wrażliwy na chemioterapię. Mimo to lekarze często decydują się na jej wdrożenie – zwykle po przeprowadzonej operacji, a czasem przed nią.

Radioterapia

Radioterapia w raku żołądka jest formą leczenia chorób nowotworowych, która polega na stosowaniu promieniowania jonizującego skierowanego na guz nowotworowy. Dotychczas uważano, że rak żołądka słabo odpowiada na tę formę terapii. Ostatnio jednak podejmuje się próby zastosowania przedoperacyjnej radiochemioterapii (radioterapii i chemioterapii).

Całościowo terapia pacjentów z rakiem żołądka obejmuje również łagodzenie bólu, leczenie nudności oraz często depresji.

Rokowanie w raku żołądka

W onkologii najważniejszym miernikiem oceniającym skuteczność leczenia jest wskaźnik 5-letnich przeżyć. Mówi on, jaki odsetek pacjentów przeżyje 5 lat od momentu postawienia rozpoznania choroby. Fakt, że używane są wskaźniki przeżyć 5-letnich nie oznacza, że chorzy nie żyją dłużej. Pięcioletni okres przeżycia oznacza, że choroba jest „pod kontrolą”, a ryzyko nawrotu nowotworu po 5 latach jest nieduże.

Im wcześniej wykryty rak żołądka, tym większe szanse na wyleczenie. Średnie 5-letnie przeżycie chorych po operacji raka wczesnego (ograniczonego tylko do błony śluzowej żołądka) wynosi 90%. Niestety, w większości przypadków nowotwór ten zwykle diagnozowany jest później i wśród chorych z bardziej zaawansowanym, ale wciąż operacyjnym guzem 5-letnie przeżycie wynosi już tylko 20–30%.

Biorąc zaś pod uwagę całą populację chorych (przypadki operacyjne i nieoperacyjne) 5-letnie przeżycie wynosi 15%. W Japonii zaś – kraju, w którym zachorowalność na raka żołądka jest największa – średnie 5-letnie przeżycie wynosi prawie 50%. Wynik ten Japończycy osiągają dzięki intensywnemu badaniu przesiewowemu i wczesnemu leczeniu operacyjnemu.