Przewlekłe zapalenie wątroby

Przewlekłe zapalenie wątroby – przyczyny

Przewlekłe zapalenia wątroby to stosunkowo częste schorzenia tego narządu o bardzo zróżnicowanych przyczynach i przebiegu, niejednokrotnie wykrywane przypadkowo podczas badań kontrolnych. Nieleczone nieuchronnie prowadzą do pojawienia się powikłań, z których najgroźniejszą jest rak wątrobowokomórkowy. Stwierdzenie przewlekłego zapalenia wątroby wymaga zmian w stylu życia oraz modyfikacji nawyków dietetycznych, w tym rezygnacji z alkoholu.

Przyczyn przewlekłego zapalenia wątroby może być bardzo wiele z uwagi na to, że wątroba jest największym gruczołem w organizmie i swoistą fabryką biochemiczną.

Czynniki wywołujące przewlekłe zapalenie wątroby możemy podzielić na:

• infekcyjne:
  • wirusowe zapalenie wątroby typu B,
  • wirusowe zapalenie wątroby typu C,
  • cytomegalowirus (CMV),
  • wirus Epstein-Barr (EBV),
  • wirus żółtej gorączki (żółtej febry),
  • leptospirozy,
  • choroby pasożytnicze (motylica wątrobowa),
• toksyny i leki:
  • alkoholowe zapalenie wątroby,
  • amiodaron,
  • metotreksat,
  • nitrofurantoina,
• metaboliczne:
  • niealkoholowe stłuszczenie wątroby przechodzące w niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby,
  • hemochromatoza,
  • choroba Wilsona,
• autoimmunologiczne:
  • autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
  • pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych,
  • pierwotna marskość żółciowa,
• z innych narządów:
  • niewydolność prawokomorowa serca,
  • niewydolność nerek,
• inne
  • gwałtowne chudnięcie.

Przewlekłe zapalenie wątroby – objawy

Przewlekłe zapalenie wątroby może długo przebiegać bez jakichkolwiek objawów i zostać przypadkowo wykryte podczas badań kontrolnych (np. USG jamy brzusznej lub badań krwi). Bardziej zaawansowane stadia przewlekłego zapalenia wątroby dają niespecyficzne dolegliwości w postaci:

• złego samopoczucia,
• osłabienia,
• uczucia gniecenia pod prawym łukiem żebrowym,
• zaburzeń tolerancji pokarmów (szczególnie tłustych posiłków).

Z czasem może dojść do pojawienia się objawów żółtaczki (zmiana zabarwienia moczu i kału, zażółcenie skóry i oczu, świąd skóry) oraz rozwijającej się marskości wątroby wraz z postępującą niewydolnością tego narządu. Objawami są:

• krwawienia z przełyku (pojawiają się żylaki na skutek nadciśnienia wrotnego),
• pajączki naczyniowe na skórze,
• wodobrzusze (dawniej określane jako puchlina brzuszna),
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
• zaburzenia psychiczne i neurologiczne,
• zaburzenia świadomości ze śpiączką włącznie.

Diagnostyka i badania przy przewlekłym zapaleniu wątroby

Podstawą diagnostyki przewlekłego zapalenia wątroby jest wywiad lekarski oraz dokładne badanie fizykalne. Lekarz może pytać pacjenta o:

• stosowane leki (w tym te dostępne bez recepty oraz preparaty ziołowe),
• nawyki dietetyczne (dieta bogata w tłuszcze, diety ketogeniczne),
• nadużywanie alkoholu i substancji odurzających (należy szczerze odpowiedzieć na te pytania),
• kontakty seksualne (częste zmiany partnerów, seks analny bez zabezpieczeń),
• transfuzje krwi (ryzyko infekcji WZW C przed 1990 rokiem u osób otrzymujących preparaty krwi – wtedy nie znano jeszcze tego wirusa),
• ostatnie zabiegi (operacje, zabiegi kosmetyczne i stomatologiczne, tatuaże, akupunktura),
• narażenie na kontakt z materiałem zakaźnym,
• występowanie chorób wątroby w rodzinie (choroby autoimmunologiczne, hemochromatoza),
• podróże do tropikalnych krajów.

Dobrze przeprowadzony wywiad lekarski wyznacza tory dalszej diagnostyki. Przy podejrzeniu przewlekłego zapalenia wątroby podstawowe badania to:

• morfologia krwi,
• próby wątrobowe (AspAT, AlAT – podwyższenie wskazuje na uszkodzenie miąższu wątroby),
• gammaglutamylotranspeptydaza (podwyższenie wskazuje na uszkodzenie miąższu wątroby lub dróg żółciowych; jest to cenny marker uszkodzenia wątroby spowodowanego spożywaniem alkoholu),
• fosfataza zasadowa (marker zastoju żółci),
• stężenie bilirubiny całkowitej, pośredniej i bezpośredniej (diagnostyka żółtaczek),
• stężenie albumin (białko zależne od wydolności wątroby),
• badania układu krzepnięcia (zaburzenia wskazują na rozwijającą się niewydolność wątroby),
• antygen HBs (świadczący o wirusowym zapaleniem wątroby typu B),
• przeciwciała anty-HCV (świadczące o infekcji wirusem zapalenia wątroby typu C),
• badania moczu (obecność metabolitów bilirubiny),
• wykładniki stanu zapalnego (OB oraz CRP).

Podejrzenie chorób autoimmunologicznych wymaga dodatkowej diagnostyki w zakresie oznaczenia przeciwciał.

Dodatkowo lekarz może zlecić wykonanie badań obrazowych uwidaczniających miąższ wątroby:

• USG jamy brzusznej – najprostsze, najtańsze i nieszkodliwe badanie pozwalające ocenić stan i wielkość wątroby, a także wykryć większość zmian (guzy, guzki, kamienie żółciowe, torbiele, stłuszczenie).
• tomografia komputerowa jamy brzusznej – dokładniejsza niż USG, służy do oceny marskości wątroby i weryfikacji niejasnych zmian (w tym podejrzenia raka lub przerzutów do wątroby).

Znacznie rzadziej wykorzystuje się badanie scyntygraficzne oraz arteriografię.

W przypadku braku jasności co do przyczyny przewlekłego zapalenia wątroby, lekarz może zadecydować o konieczności pobrania próbki materiału do analizy histopatologicznej, czyli wykonaniu biopsji (nakłucia) wątroby. Badanie to wymaga pobytu w szpitalu.

Powikłania po zapaleniu wątroby

Nieleczone przewlekłe zapalenie wątroby nieuchronnie prowadzi do pogorszenia funkcjonowania tego narządu i wystąpienia nieodwracalnych powikłań. Należą do nich:

• niewydolność wątroby – chory miąższ wątroby nie jest już w stanie pełnić swoich funkcji metabolicznych i dochodzi do zaburzeń metabolicznych w organizmie,
• włóknienie wątroby – wątroba staje się twarda, a zdrowe komórki zastępowane są przez tkankę włóknistą, która nie pełni już żadnej funkcji,
• marskość wątroby,
• rak wątrobowokomórkowy – jest to nowotwór wywodzący się z komórek wątroby, o złym rokowaniu i słabej reakcji na leczenie onkologiczne, najczęściej dochodzi do jego rozwoju na podłożu przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby.

Leczenie przewlekłego zapalenia wątroby

Leczenie przewlekłego zapalenia wątroby jest zależne od przyczyny. W niektórych przypadkach może dojść do całkowitego wyleczenia (np. cofnięcia się niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby po zastosowaniu diety i redukcji masy ciała), natomiast nieleczone prowadzi nieuchronnie do wystąpienia powikłań.

W przypadku wirusowych zapaleń wątroby w niektórych przypadkach możliwe jest samoistne wyleczenie, częściej jednak choroba przechodzi w fazę przewlekłą. Prewencją przy zapaleniu wątroby typu B jest stosowanie serii skutecznych szczepień ochronnych. Obecnie nie jest dostępna żadna efektywna szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C.

Przewlekłe zapalenie wątroby wymaga zmian w dotychczasowym stylu życia w postaci:

• unikania używek (całkowita abstynencja alkoholowa, nieprzyjmowanie narkotyków);
• zaprzestania stosowania leków, które mogą uszkadzać wątrobę (benzodiazepiny, paracetamol);
• stosowania diety odpowiedniej do przyczyny przewlekłego zapalenia wątroby (lekkostrawna, uboga w tłuszcze zwierzęce, niekiedy ubogobiałkowa);
• stopniowej redukcja masy ciała.