Objaw Rovsinga – na czym polega i jakie są przyczyny?

Co to jest objaw Rovsinga?

Objawy otrzewnowe to wspólna nazwa dla kilku nieprawidłowości w badaniu przedmiotowym brzucha wykonywanym przez lekarza. Ból brzucha to symptom wielu schorzeń, których nie sposób rozróżnić w oparciu o sam wywiad zebrany z pacjentem. Kluczowym elementem diagnostycznym jest badanie fizykalne – palpacyjne brzucha, które lekarz wykonuje, posługując się między innymi próbą wywołania objawów otrzewnowych.

Do pozostałych elementów badania fizykalnego brzucha zalicza się opukiwanie oraz osłuchiwanie jamy brzusznej za pomocą stetoskopu, co pozwala stwierdzić ewentualne zaburzenia perystaltyki przewodu pokarmowego.

Wyróżnia się cztery podstawowe objawy otrzewnowe: objaw Rovsinga, Jaworskiego, Blumberga i objaw kaszlowy oraz dwa objawy pomocnicze, tj. z mięśnia lędźwiowo-udowego i mięśnia zasłonowego. Ich obecność świadczy o ostrym schorzeniu jamy brzusznej, wywołanym najczęściej przez miejscowe lub rozlane zapalenie otrzewnej.

Dodatni objaw Rovsinga

Objaw Rovsinga został opisany już w 1907 roku przez duńskiego chirurga Nielsa Thorkilda Rovsinga. W czasach, kiedy diagnostyka obrazowa jamy brzusznej nie była dostępna, fizykalne badanie jamy brzusznej stanowiło nieocenioną pomoc diagnostyczną. Mimo upływu lat, znaczenie objawów otrzewnowych nie maleje – są one prostym i powszechnie dostępnym testem mogącym szybko wykryć schorzenia jamy brzusznej wymagające pilnej interwencji chirurgicznej.

Objaw Rovsinga polega na pojawieniu się bólu w okolicy prawego dołu biodrowego (ból w prawym podbrzuszu) po uciśnięciu ułożoną prostopadle dłonią okolicy lewego dołu biodrowego. Dłoń badającego w czasie próby wywołania objawu przesuwa się delikatnie w kierunku lewego zgięcia okrężnicy, przeciwnie do kierunku ruchów perystaltycznych jelita.

Dodatni objaw Rovsinga pojawia się w wyniku wzrostu ciśnienia gazów w kątnicy i wyrostku robaczkowym, co w zmienionych zapalnie strukturach wywołuje rozciągnięcie ich ścian i podrażnienie nerwów odpowiedzialnych za czucie bólu. Ból brzucha po prawej stronie na dole musi być bezpośrednio związany z naciskiem wywieranym przez rękę badanego. Tylko w ten sposób przeprowadzone badanie pozwala zróżnicować ból obecny w zapaleniu wyrostka robaczkowego od innych bólów występujących w tej okolicy: zapalenia pęcherza moczowego lub moczowodów, schorzeń nerek czy chorób zapalnych przydatków.

Istnieją pewne ograniczenia w przeprowadzeniu badania oceniającego objaw Rovsinga. Testu nie można wykonać na przykład u kobiet ciężarnych bądź u pacjentów będących świeżo po operacji jamy brzusznej wykonanej z innych powodów.

Wskazania do badania objawu Rovsinga

Podstawowym wskazaniem, kiedy badamy objaw Rovsinga, jest zgłoszenie się pacjenta do lekarza pierwszego kontaktu lub szpitalnego oddziału ratunkowego z silnym bólem brzucha, który pojawił się nagle, a jego intensywność stopniowo narasta. Szczególnie niepokojący jest ból, który wymusza określoną pozycję ciała – pacjent cierpi, a jedynie pozostawanie bez ruchu (na przykład leżenie z podkurczonymi nogami) pozwala na złagodzenie dolegliwości.

Pilnej konsultacji lekarskiej wymaga też ból wywołujący silne napięcie mięśni brzucha (brzuch deskowaty, obrona mięśniowa) czy towarzyszące bólowi zaburzenia perystaltyki (chory nie oddaje stolca ani gazów). Taki charakter bólu brzucha, zwłaszcza u osoby młodej, nieobciążonej innymi schorzeniami internistycznymi, może sugerować choroby zapalne jamy brzusznej, wśród których najczęściej spotykaną jest zapalenie wyrostka robaczkowego.

Objaw Rovsinga w zapaleniu wyrostka robaczkowego jest czułym wskaźnikiem diagnostycznym, który pozwala wprowadzić dalszy proces terapeutyczny na właściwe tory.

Czy objaw Rovsinga wymaga leczenia?

Wystąpienie dodatniego objawu Rovsinga jest mocnym wskazaniem do podjęcia dalszej diagnostyki bólu jamy brzusznej w warunkach szpitalnych. Choć sam objaw nie jest traktowany jako rozpoznanie ostateczne oraz nie może potwierdzić choroby, stanowi on przesłankę do wykonania takich badań, jak ultrasonografia jamy brzusznej, tomografia jamy brzusznej (w uzasadnionych przypadkach) czy badania laboratoryjne markerów zapalnych (morfologia krwi, OB, CRP) oraz badania ogólnego moczu.

Jeśli objaw Rovsinga – w toku dalszych badań – stanowi jednocześnie objaw zapalenia wyrostka robaczkowego, pacjent wymaga niezwłocznie leczenia szpitalnego. W przeważającej większości przypadków zmieniony zapalnie wyrostek musi zostać usunięty operacyjnie (zabieg appendektomii). Leczenie zachowawcze stosuje się wyłącznie wtedy, gdy szybkie wykonanie operacji nie jest z jakichś powodów możliwe. Po zabiegu usunięcia wyrostka chory wymaga zwykle kilkudniowej hospitalizacji oraz profilaktycznej antybiotykoterapii.

Nieleczona choroba najczęściej doprowadza do perforacji (przedziurawienia) ściany wyrostka i do rozlanego zapalenia otrzewnej. Rzadziej formuje się naciek okołowyrostkowy (plastron), który może się wchłonąć, jeśli w porę nastąpi samoistne odblokowanie odpływu z wyrostka lub wytwarza się miejscowy ropień.

W przypadku pęknięcia wyrostka robaczkowego i wylania się jego treści do jamy otrzewnej chory musi być niezwłocznie operowany. Zapalenie otrzewnej stanowi bezpośrednie zagrożenie życia oraz wymaga zwykle przedłużonego leczenia szpitalnego, niekiedy w oddziale intensywnej opieki medycznej (OIOM).