Grzybica układu pokarmowego – przyczyny, objawy, leczenie

Grzybica układu pokarmowego a Candida albicans

Grzybica przewodu pokarmowego (drożdżyca, kandydoza) jest grupą chorób infekcyjnych wywołanych przez grzyby, z których najczęstszym patogenem jest Candida albicans powodujący objawy grzybicy przewodu pokarmowego.

Rzadziej przyczyną kandydozy układu pokarmowego są grzyby z rodzaju: Histoplasma, Coccidioides czy Blastomyces. Grzyby oportunistyczne, do których należą Trichosporon, Aspergillus , Mucor oraz Rhizopus występują u osób z zaburzoną odpornością. Drobnoustroje mogą wywołać groźną i trudną w leczeniu infekcję.

Grzyby w przewodzie pokarmowym, głównie wspomniane drożdżaki z rodzaju Candida są obecne u wielu zdrowych ludzi, są elementem prawidłowej flory ustroju i nie wywołują objawów. Bezobjawowe nosicielstwo nie wymaga leczenia u osób bez obciążeń.

W ciągu ostatnich dziesięcioleci, w wyniku rozwoju medycyny, pojawienia się nowych metod leczenia (np. transplantacji), stosowania na szeroką skalę antybiotyków i pojawienia się innych sprzyjających czynników, doszło do wzrostu częstości zachorowań na grzybicę przewodu pokarmowego, a ta może dotyczyć: jamy ustnej, przełyku, żołądka, jelit.

Kandydoza układu pokarmowego – jakie są przyczyny?

Pojawienie się drożdżycy przewodu pokarmowego zależne jest w dużej mierze od: ogólnego stanu zdrowia pacjenta, przyjmowanych przez niego leków, diety oraz chorób towarzyszących. W większości przypadków grzybice występują u osób, u których obecne są czynniki ryzyka. Chorzy z zaburzeniami odporności są bardziej narażeni na zachorowanie. Sprzyjać powstaniu grzybicy mogą choroby przewlekłe, stosowanie niektórych leków, a nawet nieprawidłowa dieta.

Do czynników ryzyka rozwoju grzybicy przewodu pokarmowego należą:

• przewlekłe choroby – nowotwory, niewyrównana cukrzyca, wirusowe i bakteryjny choroby zakaźne, toczeń, niedrożność przełyku, niedoczynność przytarczyc, choroby hematologiczne;
• zaburzenia ze strony układu immunologicznego – AIDS, białaczka, chłoniaki, przeszczep szpiku, chemioterapia i radioterapia;
• leki – steroidy, antybiotyki, cytostatyki;
• długotrwałe drażnienie błony śluzowej jamy ustnej przez źle dopasowane protezy oraz aparaty ortodontyczne;
• niedożywienie (np. wynikające z zaburzeń wchłaniania);
• achalazja przełyku, twardzina i uchyłki przełyku;
• alkoholizm, narkomania;
• hospitalizacja w oddziałach intensywnej opieki medycznej;
• zabiegi – cewnikowanie, transplantacje, stan po implantacji protez;
• rany pooperacyjne i pourazowe;
• podeszły wiek;
• niska masa urodzeniowa u noworodków;
  niedobór żelaza, witamin (A, B1 – tiamina, B2 – ryboflawina),
• dieta bogata w węglowodany,
• nieodpowiednia higiena jamy ustnej, smoczków (w przypadku dzieci), źle dopasowane protezy zębowe.

Do wystąpienia kandydozy układu pokarmowego predysponuje również dieta bogata w węglowodany, a także niedobór żelaza oraz witamin A, B₁, B₂.

Grzybica jelit, przełyku, jamy ustnej, żołądka – objawy

Zmiany spowodowane przez drożdżycę układu pokarmowego najczęściej wywoływane przez Candida albicans to powierzchowne zapalenie błon śluzowych mogące rozwinąć się na całej długości przewodu pokarmowego. Do zmian zapalnych dochodzi na skutek zaburzeń w prawidłowej florze bakteryjnej przewodu pokarmowego.

Grzyby Candida fizjologicznie występują w jelitach i nie stanowią zagrożenia. Jeżeli jednak równowaga mikroflory jelitowej zostanie zachwiana przez wymienione wcześniej czynniki ryzyka, drożdżaki namnażają się i pojawiają się objawy grzybicy przewodu pokarmowego.

• Objawy grzybicy jamy ustnej to: biały nalot na języku, podniebieniu i dziąsłach (który może się rozprzestrzeniać do przełyku i gardła), suchość w jamie ustnej i gardle, owrzodzenia, pieczenie, nieprzyjemny zapach z ust, ból przy przełykaniu, pęknięcia w kącikach ust (tzw. zajady) oraz nadżerki.
• Objawy grzybicy przełyku to: bolesne przełykanie, nudności oraz zgaga, bóle pleców i kręgosłupa, dyskomfort w okolicy zamostkowej.
• Objawy grzybicy jelit to: wzdęcia, nudności i wymioty, wodnista biegunka na przemian z zaparciami, śluzowe stolce.
• Objawy grzybicy żołądka są skutkiem powstania nadżerki, która pojawia się w wyniku uszkodzenia przez grzyby błony śluzowej żołądka. Objawy te są podobne do objawów choroby wrzodowej. Pojawiają się:
  • niespecyficzne gorączki;
  • nasilony refluks żołądkowo-jelitowy;
  • pieczenie za mostkiem;
  • obecność białych nalotów w jamie ustnej (sugerują grzybicę jamy ustnej, która może towarzyszyć grzybicy żołądka);
  • bóle brzucha; nudności i wymioty;
  • zapalenie otrzewnej;
  • obecność krwi w stolcu;
  • perforacja (przedziurawienie) żołądka.

Objawy grzybicy jelit to: nudności, bóle brzucha, wodniste biegunki, zaparcia, wzdęcia, uczucie pełności, śluzowe stolce, zespół jelita drażliwego, alergie pokarmowe, żylaki odbytu, nietolerancja mleka i glutenu, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zwiększona ochota na węglowodany.

Drożdżyca układu pokarmowego – gastroskopia?

Gdy u pacjenta pojawią się objawy grzybicy układu pokarmowego, należy zgłosić się do lekarza w celu zdiagnozowania drożdżycy przewodu pokarmowego. Rozpoznanie grzybicy przełyku stawia się na podstawie gastroskopii, podczas której widoczne są białawe naloty na zapalnie zmienionej błonie śluzowej. Nasilenie zmian może być różne – od białych plam, poprzez obrzęk i nadżerki do owrzodzeń. Najczęściej są to białe masy znajdujące się na zapalnie zmienionej błonie śluzowej. W zależności od stopnia nasilenia kandydozy przełyku nalotom może towarzyszyć obrzęk, obecne mogą być też owrzodzenia.

W trakcie gastroskopii pobiera się wycinki błony śluzowej do badania histopatologicznego, które jest konieczne do rozpoznania kandydozy przełyku. W przypadku grzybicy żołądka i jelita grubego również przeprowadza się badania endoskopowe, a także pobiera się wycinki błony śluzowej.

Jakie badania wykonać?

Do rozpoznania kandydozy przewodu pokarmowego wykorzystuje się ponadto badania laboratoryjne, takie jak posiewy z błon śluzowych, posiew kału i wydzielin. Dodatkowo wykonuje się badania mikroskopowe krwi, podczas których można zidentyfikować komórki grzyba. Najczęściej stosowanym testem diagnostycznym jest ELISA – test wykrywający obecność przeciwciał przeciwko danemu gatunkowi grzyba w organizmie chorego.

Badanie może polegać na wykrywaniu przeciwciał przeciwgrzybiczych lub antygenów we krwi. Można również wykonać posiew stolca (grzyb może zostać wyhodowany również u zdrowego człowieka).

Grzybica przewodu pokarmowego – jak leczyć?

W leczeniu drożdżycy przewodu pokarmowego stosuje się antybiotyki zależne od stopnia nasilenia zmian chorobowych. Zazwyczaj podaje się leki miejscowe, jednak jeśli stan chorego jest cięższy, wprowadza się leczenie ogólne. Wcześniej przeprowadza się badanie mikologiczne, dzięki któremu wiadomo, na jaki lek wrażliwe są grzyby w przewodzie pokarmowym. Zwykle stosuje się nystatynę i amfoterycynę B. Chorzy z zaburzoną odpornością zażywają leki przeciwgrzybicze itrakonazol, flukonazol, ketokonazol. Kandydoza jamy ustnej zwykle wymaga leczenia miejscowego nystatyną, klotrimazolem.

Grzybica przewodu pokarmowego bardzo często jest wynikiem antybiotykoterapii, dlatego też podczas przyjmowania antybiotyków należy pamiętać o stosowaniu probiotyków, które utrzymują prawidłową równowagę flory bakteryjnej. Gdy właściwa terapia w leczeniu grzybicy układu pokarmowego stosowana jest przez długi czas, powoduje to całkowite wyeliminowanie grzyba z organizmu.

Należy prawidłowo leczyć choroby przewlekłe, np. kontrolować i utrzymywać prawidłowe stężenia glukozy w przypadku cukrzyc. W zapobieganiu grzybicy, jak i przy jej występowaniu zaleca się stosowanie diety ubogiej w cukry proste, a bogatej w pokarmy zawierające błonnik i witaminy, np. warzywa.

Jak zapobiegać kandydozie przewodu pokarmowego?

Najprostszym sposobem, który zapobiega rozwojowi kandydozy przewodu pokarmowego, jest stosowanie diety przeciwgrzybiczej. Polega ona na wyeliminowaniu węglowodanów, natomiast jej podstawą są warzywa i produkty białkowe.

Główne zasady diety na grzybicę układu pokarmowego to:

• eliminacja cukru i produktów, które go zawierają (czekolada, cukierki, dżem, soki owocowe), gdyż cukry proste są idealną pożywką dla grzybów;
• wyeliminowanie produktów z mąki pszennej: białe pieczywo, naleśniki, pierogi, ciasta;
• niespożywanie serów pleśniowych oraz owoców zawierających duże ilości cukru (pomarańcze, banany, śliwki, suszone owoce);
• spożywanie przede wszystkim warzyw (marchew, seler, pietruszka, brokuły, kapusta, kalafior, fasola) oraz produktów bogatych w białko (mleko, sery żółte, sery białe, jaja, drób, jogurty naturalne).

Dieta taka powinna być stosowana również podczas leczenia przeciwgrzybiczego. Można przyjąć, że jest to leczenie naturalne, wspomagające terapię. Należy pić minimum 2 litry wody każdego dnia, aby ułatwić usuwanie z organizmu toksyn, które są produkowane przez grzyby. Posiłki powinny być gotowane, należy unikać smażenia, pieczenia oraz wędzenia.

Grzybica przewodu pokarmowego po antybiotyku

Ilość drożdżaków kolonizujących (zasiedlających) przewód pokarmowy może ulec zwiększeniu po leczeniu antybiotykiem (szczególnie długotrwałym stosowaniu antybiotyku o szerokim zakresie działania). W celu zachowania prawidłowej flory przewodu pokarmowego i uniknięcia grzybicy przewodu pokarmowego po antybiotykoterapii należy stosować probiotyk w trakcie leczenia.

Czytaj również: Zapalenie języka – przyczyny, objawy, jak leczyć?