Esica – co to jest i gdzie się znajduje? Objawy, badania, rokowania i leczenie chorób esicy

Esica – co to jest?

Esica (okrężnica esowata; sigmoideum) to odcinek jelita grubego, który jest końcowym fragmentem przewodu pokarmowego przed odbytnicą.

Przebiega ona naturalnie nad lewym talerzem biodrowym, zawieszona jest na długiej krezce jelita grubego i wyścielona nabłonkiem jelitowym ze znaczną ilością komórek śluzowych. Zagięcie esicy przypomina kształtem literę „S” i jest unaczynione przez żyły i tętnice krezkowe dolne.

Esica należy do najbardziej narażonych na choroby odcinków jelita grubego. Do częstych chorób tego odcinka jelita zaliczamy: chorobę uchyłkową, nowotwory łagodne i złośliwe, schorzenia zapalne nieswoiste – wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Zwężenie esicy spowodowane jest np. przez kamienie kałowe, guzy, obrzęk śluzówki w chorobach zapalnych.

Choroby esicy – jakie są objawy?

Do spotykanych w praktyce klinicznej chorób esicy zalicza się: uchyłki esicy, zapalenie uchyłków esicy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, chorobę Leśniowskiego-Crohna, nowotwór esicy (guz łagodny i złośliwy) – raka jelita grubego, polipy esicy (hiperplastyczne, kosmkowe i adenomatyczne).

Choroby okrężnicy esowatej przebiegają często z dolegliwościami bólowymi w jamie brzusznej zlokalizowanymi nad lewym talerzem biodrowym i występują częściej wraz z wiekiem. Do spotykanych objawów patologii esicy zalicza się zaburzenia rytmu wypróżnień i spadek wagi ciała.

Chorzy skarżą się na uporczywe zaparcia, wzdęcia, puste odbijanie, okresowe biegunki lub oddawanie stolca porcjami. Jeżeli rozwija się guz esicy, może z czasem dojść do zwężenia światła jelita grubego, co powoduje problemy z wypróżnianiem.

Nadmierna produkcja śluzu przez guzy tej okolicy może powodować również utratę białka i następcze obrzęki lub schudnięcie, jak również zaburzenia elektrolitowe – hipokaliemię (niedobór potasu w surowicy krwi).

Zapalenie esicy może powodować zaburzenia ukrwienia śluzówki – przekrwienie i łatwość pękania naczyń krwionośnych, co objawia się krwawieniami z przewodu pokarmowego. To częsta przypadłość – zwłaszcza u chorych przyjmujących leki przeciwkrzepliwe.

Uchyłki esicy to dość powszechne schorzenie, które wiąże się z osłabieniem tkanki łącznej w ścianie jelita, spotykane częściej u osób starszych.

Uchyłki esicy (uchyłkowatość esicy)

Istotą choroby uchyłkowej jelita grubego jest tworzenie się drobnych uwypukleń na zewnętrznej ścianie jelita. Jest to spowodowane upośledzeniem elastyczności kolagenu w ścianie jelita. Zapalenie uchyłków polega na zaleganiu mas kałowych w uchyłkach oraz zapaleniu błony śluzowej uchyłka. Są to niewielkie twory, kształtem przypominające woreczek. W nim gromadzić się mogą masy kłowe, a tym samym bakterie, prowadząc do powstania stanu zapalnego. Uchyłki esicy występują pojedynczo lub w grupach. Częstość występowania uchyłków wzrasta wraz z wiekiem, tak jak w przypadku większości chorób jelit (zwłaszcza po 50, 60. roku życia).

Większość przypadków nie daje jakichkolwiek objawów, a pacjenci o swojej chorobie dowiadują się przypadkowo w czasie kolonoskopii. Warto wspominieć, że diagnozę można postawić także po wykonaniu USG jamy brzusznej lub tomografii. Objawem choroby może być ból brzucha, wzdęcia, problemy z wypróznieniem (zarówno zaparcia jak i biegunka). Częściej zdarzają się jednak przypadki zatrzymania stolca).

Przyczyną powstawania tych zmian jest brak aktywności fizycznej, ale także dieta uboga w błonnik, która jest przyczyną zalegania mas kałowych i zaparć. Częściej chorują osoby otyłe. Jeżeli zapalenie uchyłków jest niepowikłane, leczy się je przy pomocy antybiotyku.

W skrajnym przypadku dochodzi do ostrego zapalenia uchyłków esicy i perforacji (przedziurawienia jelita grubego, a następnie do zapalenie otrzewnej, co jest bezpośrednim zagrożeniem życia i wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Pojawiają się wówczas objawy tzw. ostrego brzucha – bolesność przy dotyku i ucisku (po oderwaniu ręki od powłok brzusznych), leukocytoza, gorączka, silny ból brzucha po lewej, prawej stronie lub rozlany. Oprócz perforacji, pojawiają się także inne powikłania uchyłków jelita grubego – ropień, przetoka, niedrożność, skręt esicy.

Polipy esicy

Polipy to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób jelita grubego. Ich wykrycie nie jest równoznaczne z tym, że jest to rak, choć twierdzono, że polipy zapoczątkowują proces nowotworowy. Polipy to wypuklenia ponad powierzchnię ściany jelita (do jego wnętrza, dlatego zmiany widoczne są podczas kolonoskopii jako np. polipy uszypułowane). Tego typu zmiany dzielą się na nowotworowe i nienowotworowe (częstsze).

Najczęściej nie dają żadnych objawów i są wykrywane przypadkowo. Zdiagnozowane polipy esicy po pobraniu wycinka poddawane są badaniu histopatologicznemu. Pacjenci ze stwierdzonymi zmianami powinny zgodnie z zaleceniami lekarza, najczęściej co kilka lat, wykonywać badanie z pobraniem wycinków.

U dorosłych stwierdza się najczęściej gruczolaki esicy (zmiany bezpieczne) oraz dysplazję komórek jelitowych (zmiany nowotworowe w różnych fazach rozwoju). Na opisach badań często odnaleźć można termin – polip rzekomy. To zmiana, która powstaje w wyniku miejscowego zniszczenia błony śluzowej z oszczędzeniem jej fragmentu, który wystaje w kierunku światła jelita. Pseudopolipy rozwijają się u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Z kolei polip młodzieńczy esicy to zmiana, która jest jedna z przyczyn krwawienia z odbytu u dzieci i młodzieży. Jest to zmiana nienowotworowa. Zazwyczaj jest to pojedynczy twór. Usunięcie polipów esicy to standardowa procedura i wykonywana z wyboru (polipektomia) kleszczykami lub pętlą.

Z kolei polipowatość rodzinna to choroba genetyczna. Oznacza wystepowanie jednocześnie nawet kilkuset polipów. Choroba rozija się już u dzieci, stawi spore ryzyko rozwoju raka jelita grubego.

Zapalenie esicy

Zapalne choroby esicy to tzw. IBD – wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna. Mają one charakter autoimmunologiczny i często występują u młodych pacjentów. Ich przyczyny nie są do końca poznane, a dobre efekty terapii uzyskuje się za pomocą leków immunosupresyjnych.

Rak esicy (guz esicy)

Rak jelita grubego to jeden z najczęściej diagnozowanych nowotworów. Guz może być zlokalizowany na różnych odcinkach jelita, także na esicy. Nowotwory esicy są częstym problemem, zwłaszcza w starszym wieku. Łagodne zmiany to polipy, które można usunąć zabiegowo w czasie kolonoskopii. Większe polipy i guzy złośliwe (rak esicy) trzeba natomiast operować. Rokowanie zależy zawsze od stopnia rozwoju zmiany, te wcześniej wykryte przy radykalnym leczeniu (wycięciu wraz z marginesem zdrowych tkanek), dają największe szanse na wyzdrowienie.

Rak esicy latami może rozwijać się bez żadnych objawów lub też te zauważane przez pacjenta traktowane są jako zaburzenia czynności układu pokarmowego (wzdęcia, bóle brzucha i podbrzusza). Sygnałem alarmowym zawsze powinna być obecność świeżej krwi w stolcu. I ten objaw bywa ignorowany, zwłaszcza wtedy, gdy pacjent dodatkowo ma stwierdzane hemoroidy. Inne objawy raka esicy to: problemy z oddawaniem stolca, zatrzymanie gazów. Warto zwracać uwagę na częste zaparcia, które nie ustępują pomimo zmiany diety i stosowania farmakologicznych sposób na poprawę pasażu jelitowego. Pacjenci zgłaszają dyskomfort w jamie brzusznej, ogólne osłabienie. Charakterystyczne dla chorób nowotworowych może być chudnięcie bez wyraźnej przyczyny.

Choroby esicy – jakie badania jelita grubego wykonać?

Esicę można badać na wiele sposobów – przeprowadza się badania laboratoryjne, obrazujące i endoskopowe. Endoskopia przewodu pokarmowego polega na wziernikowaniu jelita poprzez kolonoskop – urządzenie o wyglądzie sondy, na końcu której znajduje się mikrokamera do filmowania światła jelita – pozwala ona znaleźć zwężenie esicy.

Zaletą tej metody jest dokładność badania i możliwość leczenia zabiegowego zmian chorobowych, np. polipektomia, czyli usuwanie pętlą uszypułowanych fragmentów jelita – polipów. Wadą jest natomiast konieczność dokładnego przygotowania się chorego – stosowanie wlewów czyszczących i środków zapobiegających gromadzeniu się gazów jelitowych. Czasem potrzebne jest znieczulenie ogólne w asyście anestezjologa.

Badanie esicy jest nieprzyjemne, a czasem uciążliwe dla chorego. Enteroskopia kapsułkowa wymaga połknięcia małej kamery, za pomocą której można bardzo dokładnie zbadać jelito. Wadą jest natomiast cena i mała dostępność – tylko w wybranych ośrodkach akademickich.

Badanie obrazujące to USG jamy brzusznej, które jest ograniczone przez gazy jelitowe i służy jedynie do przesiewu. Tomografia komputerowa może znacznie pomóc w rozpoznaniu chorób nowotworowych i choroby uchyłkowej. Badania laboratoryjne to m.in.: posiew kału i badanie kału na krew utajoną – mają one raczej pomocnicze znaczenie.

Okrężnica esowata – choroby – jak leczyć?

Jeżeli chodzi o chorobę uchyłkową, nie istnieje efektywny sposób na jej usunięcie. Należy natomiast zapobiegać zapaleniom poprzez stosowanie diety ubogoresztkowej i środków rozluźniających stolce w nawracających zaparciach.

Zapalenie jelita w chorobie uchyłkowej leczymy antybiotykiem – rifaksyminą, która działa w świetle przewodu pokarmowego i nie wchłania się do krwi. Przedziurawienie uchyłka wymaga interwencji chirurgicznej.

Leczeniu chorób esicy, takich jak zapalenie nieswoiste (np. wrzodziejące) wymaga zastosowania środków zmniejszających odporność i immunomodulujących.

Polipy jelita grubego można usunąć endoskopowo i wykonać dokładne badanie histopatologiczne. Większe guzy trzeba usunąć operacyjne i diagnozować ewentualne cechy rozsiewu nowotworowego.

Zaparcia czynnościowe z zaleganiem mas kałowych w esicy należy leczyć zachowawczo z wykorzystaniem: wlewów czyszczących, laktulozy, czopków i makrogoli.

Choroby okrężnicy esicy a rokowanie

Choroba uchyłkowa występuje częściej wśród osób starszych – do 40 proc. przypadków u pacjentów powyżej 60. roku życia. Najczęściej nie daje objawów. Zapalenie uchyłków może wikłać się niedokrwieniem fragmentu jelita i krwawieniem z przewodu pokarmowego, co skutkuje anemią wtórną.

Przedziurawienie uchyłka jest potencjalnie groźne, gdyż wiąże się z zapaleniem otrzewnej. Rokowanie może być wtedy niepomyślne i taką sytuację kliniczną należy leczyć chirurgicznie.

Polipy hiperplastyczne jelita grubego rokują pomyślnie co do wyleczenia (polipektomia), część polipów ma większy potencjał do zezłośliwienia po wielu latach i mogą być źródłem raka jelita grubego.

Aby określić rokowanie w raku jelita grubego, należy wykorzystać skalę TNM. Istnieją znaczne różnice co do przeżycia, w zależności od stopnia zaawansowania w skali TNM – w przypadku wczesnego rozpoznania 5-letnie przeżycia sięga nawet 90 proc.

W sytuacji gdy rak jelita grubego daje przerzuty do wątroby rokowanie znacznie pogarsza się, a leczenie ogranicza się do paliatywnego.

Przewlekłe zapalenia esicy we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego rokują różnie i zależą od indywidualnych czynników. Są to choroby przewlekłe i leczenie systematyczne znacznie poprawia rokowanie.