Diagnostyka żołądka – jakie badania zrobić?

Budowa żołądka

Najważniejszą funkcją żołądka jest trawienie i dostarczanie organizmowi składników odżywczych z pokarmu. Żołądek położony jest w jamie brzusznej, tuż pod przeponą. Jego kształt zależy od wypełnienia treścią pokarmową i położenia ciała. W anatomii żołądka wyróżniamy:

• wpust, którym łączy się z przełykiem,
• dno i trzon, gdzie pokarm podlega wstępnemu mieszaniu z sokiem żołądkowym,
• odźwiernik – jest końcową częścią, z której dalej pokarm jest przekazywany do dwunastnicy.

Ściana żołądka zbudowana jest z trzech warstw uczestniczących w procesie trawienia. Od wewnątrz żołądek pokrywa błona śluzowa, następnie występuje warstwa mięśniowa tzw. mięśniówka i na zewnątrz błona surowicza.

Błona śluzowa zbudowana jest z tkanki nabłonkowej, która spełnia różnorodne funkcje. Wydziela kwas solny, który utrzymuje kwaśne pH w żołądku. Jest to istotne, ponieważ enzymy trawienne wydzielane przez komórki żołądka zostają aktywowane w środowisku o niskim pH. Pepsynogen, który jest enzymem trawiącym białka, przechodzi w formę aktywną – pepsynę.

Komórki błony śluzowej wydzielają także śluz, który pełni funkcję ochronną. Kwas solny w nadmiarze uszkadza błonę śluzową i głębsze warstwy ściany żołądka. Śluz ma za zadanie stanowić barierę i nie dopuszczać do podrażnienia. Specyficzne komórki, tzw. komórki okładzinowe wydzielają czynnik Castle’a umożliwiający wchłanianie witaminy B₁₂. Witamina B₁₂ zapewnia dobrą kondycję składników krwi i układu nerwowego. Jej niedobór może doprowadzić do nieodwracalnych zmian neurologicznych.

Warstwa mięśniowa, zbudowana z mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych, umożliwia mieszanie pokarmu z sokiem żołądkowym. Jej praca doprowadza do rytmicznych skurczów, dzięki którym pokarm jest dalej przekazywany do jelita cienkiego i ulega dalszemu procesowi trawienia i wchłaniania.

Objawy choroby żołądka

Najczęstsze choroby żołądka to:

1. choroba wrzodowa,
2. zapalenie błony śluzowej,
3. rak żołądka,
4. polipy żołądka.

Objawy wskazujące na chorobę żołądka to:

• zgaga, czyli uczucie pieczenia przełyku,
• ból w środkowym nadbrzuszu,
• odbijanie,
• nudności i wymioty,
• uczucie pełności.

Podczas wizyty lekarskiej lekarz będzie się starał zebrać wszystkie informacje, które pomogą postawić mu prawidłową diagnozę i (w razie potrzeby) skierować pacjenta na dalszą diagnostykę żołądka. Najczęściej zadawane pytania przez lekarza to:

• kiedy pojawiły się pierwsze dolegliwości?
• czy występuje ból, a jeżeli tak, to w której części brzucha?
• czy ból pojawia się na czczo, czy po posiłku?
• czy ból ustępuje po posiłku?
• czy ból potrafi wybudzić ze snu?
• czy pojawiły się wymioty, jeżeli tak, to jaką treścią?
• czy w wymiocinach zaobserwowano krew?
• czy w ostatnim czasie doszło do znacznej utraty masy ciała?

Po skrupulatnie zebranym wywiadzie lekarz zadecyduje, jakie badania należy zlecić. Podstawowym badaniem jest morfologia, która dostarcza informacji o poszczególnych składnikach krwi. Przy obecności objawów sugerujących niedokrwistość z niedoboru witaminy B₁₂ można wykonać badanie krwi w kierunku obecności specyficznych przeciwciał (białek, które atakują komórki okładzinowe).

Jakie badania należy wykonać w chorobach żołądka?

Wśród badań, które zlecane są w diagnostyce żołądka, wyróżnia się:

• badanie przeglądowe radiologiczne jamy brzusznej,
• gastroskopię – badanie endoskopowe,
• badanie na obecność bakterii Helicobacter pylori,
• tomografię komputerową.

Badanie przeglądowe RTG jamy brzusznej

Zdjęcie rentgenowskie wykonuje się na stojąco. Czasami lekarz może zlecić podanie środka kontrastującego, lepiej uwidaczniającego poszczególne struktury. W dniu przed wykonaniem badania RTG powinno się zrezygnować z kolacji i w dniu badania być na czczo.

Badanie endoskopowe – gastroskopia

Gastroskopia polega na wprowadzeniu do żołądka giętkiego przewodu o niewielkiej średnicy. Przewód ten zakończony jest kamerą ze światłem, przekazującą obraz z wnętrza na monitor. Wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym, trwa dość krótko, bo około 4–5 minut. Podczas badania może być konieczne pobranie wycinków błony śluzowej do oceny histopatologicznej. Pacjent w dniu badania powinien być na czczo i nie pić wody na 4 godziny przed wykonaniem badania.

Badanie na obecność Helicobacter pylori

Po pobraniu wycinka błony śluzowej zleca się kolejne badanie w diagnostyce żołądka – badanie na obecność bakterii Helicobacter pylori. Wycinek umieszcza się na płytce z mocznikiem i odpowiednim barwnikiem. Helicobacter pylori produkuje enzym – ureazę, która rozkłada mocznik do amoniaku i powoduje zmianę zabarwienia podłoża. Test ten nazywany jest testem ureazowym. Metodą alternatywną jest założenie hodowli drobnoustroju na specjalnym podłożu.

Metodą nieinwazyjną wykrywania H. pylori jest test oddechowy i testy serologiczne. Test oddechowy polega na wypiciu specjalnie znakowanego mocznika. Następnie enzymy H. pylori przemieniają mocznik na dwutlenek węgla, który jest zawarty w wydychanym powietrzu i odpowiednio oznaczany. Testy serologiczne wykrywają przeciwciała, czyli białka produkowane przez układ odpornościowy organizmu w momencie zakażenia. Dodatni wynik testu nie musi jednak świadczyć o świeżym zakażeniu, ponieważ nawet po przebytym leczeniu przeciwciała mogą się utrzymywać do około 12 miesięcy.

Tomografia komputerowa

Tomografia komputerowa jest szczegółowym badaniem pokazującym zarówno wnętrze poszczególnych narządów, jak i ich otoczenie. Obraz można uzyskać w różnych projekcjach, co służy dokładniejszej diagnostyce. TK wykonywana jest głównie w podejrzeniu zmian nowotworowych żołądka, umożliwiając ocenę zaawansowania procesu chorobowego.