Co szkodzi wątrobie? Czego unikać w chorobach wątroby?

Dlaczego należy dbać o wątrobę?

Wątroba pełni w organizmie szereg ważnych funkcji:

• wytwarza i wydziela żółć,
• syntetyzuje czynniki krzepnięcia krwi,
• magazynuje żelazo i witaminy,
• neutralizuje toksyny.

W wyniku działania substancji, które są szkodliwe dla wątroby: alkoholu, niektórych leków, grzybów, może dojść do zaburzeń w funkcjonowaniu tego narządu. Wątrobie szkodzą także wirusy hepatotropowe wywołujące wszystkie najczęściej diagnozowane w Polsce typy tak zwanego wirusowego zapalenie wątroby (A, B i C).

Szczególną uwagę należy zwrócić na codzienne nawyki żywieniowe – długotrwałe stosowanie ciężkostrawnej diety opartej na tłuszczach zwierzęcych może prowadzić do stłuszczenia wątroby i kamicy pęcherzyka żółciowego.

Jakie są objawy uszkodzenia wątroby?

W początkowym stadium choroby wątroby często przebiegają bezobjawowo. W przypadkach objawowych jako pierwsze pojawiają się symptomy niestrawności oraz problemy z trawieniem tłustych, ciężkich potraw. Choroby wątroby bardzo często współwystępują ze schorzeniami pęcherzyka żółciowego.

W kolejnym etapie, kiedy dochodzi do niewydolności wątroby, mogą pojawić się:

• szybkie męczenie się,
• nudności i wymioty,
• żółtaczka (pod wpływem nagromadzenia się bilirubiny we krwi i tkankach organizmu dochodzi do zażółcenie skóry, białkówek oczu i błon śluzowych),
• świąd skóry,
• złe samopoczucie,
• ból brzucha,
• bóle stawów i mięśni,
• ściemnienie moczu i rozjaśnienie stolca.

W badaniu fizykalnym (pod wpływem nacisku i ugniatania podczas badania lekarskiego) wyczuwalne jest powiększenie wątroby.

Alkohol szkodzi wątrobie

Nadużywanie alkoholu jest jedną z najczęstszych przyczyn uszkodzenia wątroby. Za tygodniową „bezpieczną” dla wątroby dawkę alkoholu u osób zdrowych przyjmuje się: dla kobiet – 14 (a według niektórych źródeł tylko 7) porcji po 8 gram, u mężczyzn – 21 porcji czystego etanolu. Kobiety są bardziej narażone na uszkodzenie wątroby spowodowane spożywaniem alkoholu. U pań nie tylko szkodliwa dawka jest mniejsza niż u mężczyzn, ale szybszy jest także postęp choroby. W powstawaniu alkoholowej choroby wątroby znaczenie mają również predyspozycje genetyczne.

Do objawów uszkodzenia wątroby poprzez spożywanie alkoholu zalicza się między innymi: pobolewanie w prawym podżebrzu lub nadbrzuszu, zmęczenie, nudności i wymioty. W bardziej zaawansowanym stadium choroby pojawia się wodobrzusze oraz żółtaczka. Najczęściej jednak lekarze diagnozują alkoholowe stłuszczenie wątroby. To schorzenie rozwija się niemal u wszystkich osób regularnie nadużywających alkoholu.

W skrajnym przypadku wyniszczenia wątroby, jakim jest marskość, pojawiają się objawy hipogonadyzmu (nieprawidłowej funkcji gonad – jąder lub jajników, które nie produkują hormonów ani gamet – komórek jajowych i plemników) oraz feminizacji (występowania u mężczyzn cech somatycznych żeńskich).

Leki przyczyną chorób wątroby – polekowe uszkodzenie wątroby

Gdy objawy uszkodzenia wątroby występują po upływie kilku tygodni od zastosowania leku po raz pierwszy, można podejrzewać polekowe uszkodzenie wątroby. W przebiegu tego schorzenia dochodzi do wzrostu biochemicznych wskaźników czynności wątroby, takich jak:

• ALT (aminotransferaza alaninowa),
• ALP (fosfataza alkaliczna),
• bilirubina.

Istnieją grupy leków, których długotrwałe stosowanie w sposób szczególny zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby. Są to między innymi:

• izoniazyd, statyny, fibraty – przejściowe, bezobjawowe zwiększenie aktywności aminotransferaz (ALT, AST);
• paracetamol, kloksacylina, preparaty ziołowe – ostre uszkodzenie wątrobowokomórkowe;
• antybiotyki, takie jak amoksycylina z klawulanianem, karbamazepina – postać mieszana, będąca najczęstszym rodzajem polekowego uszkodzenia wątroby;
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, estrogeny – przewlekłe polekowe choroby wątroby.

Jaka dieta jest szkodliwa dla wątroby?

Błędy dietetyczne są jedną z najczęstszych przyczyn chorób wątroby i woreczka żółciowego. Dieta bogata w tłuste pokarmy, przygotowywane zwłaszcza w oparciu o tłuszcze zwierzęce, prowadzi do niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Dolegliwość ta rozwija się powoli, początkowo nie daje objawów. Zauważalny jest widoczny związek pomiędzy stłuszczeniem wątroby a nadwagą oraz otyłością. Dobra dieta na wątrobę zakłada spożywanie dań lekkostrawnych i niskotłuszczowych.

Niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby to przewlekłe i postępujące schorzenie, w przebiegu którego w wątrobie dochodzi do zmian przypominających te towarzyszące chorobie alkoholowej, mimo że pacjent nie spożywa alkoholu.

Do najważniejszych przyczyn tej jednostki chorobowej zalicza się:

• zespół metaboliczny,
• przekarmienie i otyłość,
• cukrzycę,
• zaburzenia metabolizmu lipidów,
• hepatotoksyny i niektóre leki, na przykład amiodaron czy diltiazem.

Przebieg jest zazwyczaj bezobjawowy, jednak pacjent może być osłabiony i odczuwać dyskomfort w prawym górnym kwadrancie brzucha.

Szkodliwe dla wątroby są nie tylko produkty tłuste, ale także niewłaściwie przygotowywane. Smażenie na głębokim tłuszczu jest przeciwwskazane. Dietetycy zalecają unikanie produktów przetworzonych: konserw, pasztetów oraz ostrych przypraw, a nawet warzyw strączkowych. Ograniczyć należy również spożywanie tłustych ciastek, kremów, bitej śmietany i czekolady.

Ilość spożywanej mocnej kawy czy herbaty także powinna być ograniczana. Należy zaprzestać palenia papierosów. Spożywanie soli kuchennej powinno zostać zredukowane, ponieważ zawiera ona duże ilości sodu, który może wpływać na zatrzymywanie wody w organizmie.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C

Należy wspomnieć o jednej z najbardziej podstępnych chorób – wirusowym zapaleniu wątroby. Groźne jest zwłaszcza WZW typu C. Choroba rozwija się latami, najczęściej nie dając żadnych objawów (zazwyczaj pojawiają się dopiero wtedy, gdy komórki wątrobowe są już mocno uszkodzone). Wirusowe zapalenie wątroby typu C prowadzi do marskości wątroby i raka wątroby. Liczba zachorowań cały czas wzrasta.

Ryzyko zakażenia pojawia się w momencie, gdy dojdzie do przerwania ciągłości powłok skórnych i kontaktu z zakażoną powierzchnią. Największe ryzyko zakażenia występuje:

• w gabinetach kosmetycznych i fryzjerskich,
• w momencie wykonywania tatuażu,
• w czasie odbywania stosunków seksualnych bez zabezpieczenia (większe ryzyko w przypadku stosunków analnych).