Choroba beri-beri – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest choroba beri-beri?

Co jest przyczyną choroby beri-beri? Choroba beri-beri to zespół objawów, za które odpowiedzialna jest awitaminoza B1 (niedobór tiaminy). Witamina B1 pełni w organizmie liczne funkcje:

• uczestniczy w przemianie cukrów,
• pobudza wydzielanie hormonów tarczycy, insuliny,
• odpowiada za adekwatne stężenie hormonów płciowych.

Tiamina ma swój udział w prawidłowym gojeniu się ran, postuluje się również jej działanie przeciwbólowe.

Rozróżnia się dwa typy choroby beri-beri:

1. mokre beri-beri – przede wszystkim wpływa niekorzystnie na pracę serca, prowadząc nawet do jego niewydolności;
2. suche beri-beri – dotyka głównie układu nerwowego, objawiając się jako utrata siły mięśniowej i paraliż mięśni.

Nieleczona choroba beri-beri może w skrajnych przypadkach być przyczyną zgonu.

Objawy beri-beri

U większości pacjentów objawy niedoboru witaminy B1 nie ujawniają się. Pojawiają się one dopiero przy znacznym wyczerpaniu zapasów witaminy. Wczesne manifestacje są niespecyficzne, jak: zmęczenie, drażliwość, spadek apetytu i masy ciała czy uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej. Objawy rozwiniętej choroby beri-beri zależą od tego, który układ jest głównie zajęty – nerwowy (beri-beri suche) bądź sercowo-naczyniowy (beri-beri mokre). Objawy mogą być obecne stale lub pojawiać się okresowo.

W przypadku suchego beri-beri do objawów należą:

• osłabienie i bolesność mięśni, głównie kończyn dolnych,
• mrowienie, zaburzenia czucia na dłoniach i stopach,
• trudności z mówieniem, splątanie, zaburzenia pamięci i koncentracji,
• wymioty,
• mimowolne ruchy gałek ocznych (oczopląs),
• porażenie nerwów i stopniowy zanik mięśni,
• utrata przytomności, śpiączka.

Do głównych objawów mokrego beri-beri, czyli tych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zalicza się:

• męczliwość,
• bolesność i obrzęk nóg,
• duszność,
• wysięk w opłucnej,
• przyspieszona akcja serca.

U niemowląt i dzieci choroba beri-beri ujawnia się zazwyczaj w postaci wczesnej niewydolności serca, braku odruchów głębokich i afonii (bezgłosu).

Przyczyny choroby beri-beri

Przyczyny awitaminozy B1 zaliczyć można do czterech głównych kategorii: niedobór witaminy B1 związany z dietą, stany zwiększonego zużycia witamin przez organizm, stany zwiększonego wydalania witamin oraz zaburzenia wchłaniania.

Niedobór witamin związany z dietą ma związek z:

• ogólnym niedożywieniem,
• alkoholizmem,
• spożywaniem pokarmów zawierających tiaminazy – enzymy rozkładające witaminę B1 (m.in. surowe ryby słodkowodne, owoce morza, przetworzone jedzenie zawierające siarczyny, które niszczą tiaminę).

Zwiększone zużycie witamin występuje w stanach takich, jak:

• ciąża, laktacja,
• nadczynność tarczycy,
• gorączka i ciężkie choroby infekcyjne.

Zwiększone wydalanie witamin z organizmu występuje podczas:

• biegunek, częstych wymiotów (np. w przypadku niepowściągliwych wymiotów ciężarnych, bulimii),
• stosowania leków moczopędnych,
• leczenia nerkozastępczego (dializy).

Zaburzone wchłanianie witamin z przewodu pokarmowego związane jest z:

• nadużywaniem alkoholu,
• niedożywieniem,
• operacją pomostowania żołądka,
• zespołem złego wchłaniania w przebiegu np. celiakii,
• niedoborem kwasu foliowego (B11), który uczestniczy w metabolizmie witaminy B1.

Leczenie beri-beri

Leczenie beri-beri polega na suplementacji tiaminy w postaci preparatów witaminowych oraz wprowadzeniu diety bogatej w produkty zawierające witaminę B1. Należy pamiętać, że rzadką sytuacją jest niedobór tylko jednej witaminy, a częściej jest to proces złożony.

W zależności od zaawansowania choroby beri-beri i stopnia niedoboru witamin, stosuje się preparaty witaminowe domięśniowe lub doustne. Sugerowana dawka początkowa to 50 mg domięśniowo przez kilka dni. Terapia powinna być kontynuowana aż do ustąpienia objawów. Następnie zaleca się dalsze przyjmowanie witamin w postaci doustnej. W łagodnych przypadkach wystarczy stosowanie witaminy B1 w postaci tabletek.

Profilaktyka beri-beri

Zasoby witaminy B1 wystarczają organizmowi na około miesiąc. Najlepszym sposobem utrzymania prawidłowej zawartości witamin jest adekwatna dieta. Witamina B1 zawarta jest w szerokiej gamie produktów, jednak w niewielkiej ilości.

Głównym źródłem tiaminy w diecie jest pieczywo pełnoziarniste i produkty zawierające pełne ziarna zbóż (np. niektóre płatki śniadaniowe), rośliny strączkowe – fasola, groch, orzechy ziemne, słonecznik, mięso wieprzowe, wątroba. Co istotne, witamina B1 jest tracona w procesach mielenia ziaren oraz podczas gotowania. Mrożenie nie wpływa negatywnie na zawartość witaminy B1 w pokarmach.